حسین صفارزادگان، کارگردان «ببعی» از تجربه‌اش در ساخت این انیمیشن می‌گوید
بیشتر از صداپیشه، کیفیت تصاویر برایمان مهم بود
ناصر احدی
امسال انیمیشن «بچه‌زرنگ» تقریبا 60میلیارد تومان در گیشه فروخت و سال گذشته هم 2انیمیشن «پسر دلفینی» و «لپتو» به‌ترتیب 23میلیارد و 600میلیون و 21میلیارد و 400میلیون تومان فروختند و نشان دادند که ساخت انیمیشن توجیه اقتصادی دارد. البته ساخت انیمیشن نسبتا بسیار پرهزینه است، اما حسین صفارزادگان یکی از 2کارگردان انیمیشن «ببعی» می‌گوید تولید انیمیشن در داخل کشور بسیار به‌صرفه است. «ببعی» انیمیشنی سینمایی است که از تلویزیون به سینما رسیده و مخاطبش کودکان هستند و صفارزادگان امیدوار است چنانچه اکران عمومی موفقی داشته باشند، سازمان اوج که سرمایه‌گذار این انیمیشن است، به ساخت قسمت دوم آن ترغیب شود. درباره انیمیشن «ببعی» با صفارزادگان که نخستین ساخته سینمایی‌اش را به فجر 42 آورده، گفت‌وگو کرده‌ایم.
«ببعی» نخستین انیمیشن سینمایی شماست، اما قبلا برای تلویزیون انیمیشن ساخته بودید. چطور به انیمیشن علاقه‌مند شدید؟
رشته تحصیلی من هنرهای تجسمی است، اما خیلی به انیمیشن علاقه‌مند بودم و با توجه به نزدیکی رشته‌ام به انیمیشن، وارد انیمیشن شدم. حدودا از سال 1382کارم را در انیمیشن شروع کردم و تا الان استودیوی ما نزدیک به 9-8هزار دقیقه انیمیشن برای شبکه‌های مختلف تلویزیونی تولید کرده که از مهم‌ترین‌هایشان «ببعی»، «آرمن» و «اتل متل یه جنگل» و «حسنا کوچولو» بوده است.
قبل از انیمیشن سینمایی «ببعی»، شما سریال «ببعی» را در شبکه کودک ساخته بودید. مثل خیلی از انیمیشن‌های سینمایی که از تلویزیون به سینما می‌آیند، شما هم این کار را کردید، اما این اتفاق چطور افتاد؟
مجموعه «ببعی» تقریبا 208قسمت بود که تولیدش یک سال، یک سال و نیم طول کشید و همزمان با تولید، پخش از شبکه را هم داشتیم؛ یعنی از قسمت 52به بعد رفتیم روی آنتن و تقریبا به موازات تولید پخش داشتیم. از همان فصل اول، «ببعی» جزو پرمخاطب‌ها شد و در سال اول، خود کاراکتر ببعی جزو 10کاراکتر محبوب بچه‌ها از بین کاراکترهای خارجی و داخلی شد. برای نخستین‌بار یک انیمیشن ایرانی بین 10انیمیشن پربیننده شبکه کودک وارد شد. سال دوم، پربازدیدترین برنامه شد؛ آن‌هم نه‌فقط بین انیمیشن‌ها، بلکه بین همه برنامه‌های خردسال و کودک. امسال هم با اینکه دارند قسمت‌های قبل را تکرار می‌کنند، بین رده‌های اول تا سوم برنامه‌های پربیننده بوده است. با اشتیاقی که مخاطبان‌مان داشتند و از یک‌جایی به بعد در تلوبیون و آپارات مخاطب ثابت پیدا کردیم و به این نتیجه رسیدیم که شاید اگر سینمایی‌اش تولید شود، این محبوبیت ادامه پیدا کند و با توجه به حمایت مخاطبان تصمیم به ساخت نسخه سینمایی گرفتیم.
با توجه به اینکه تولید و پخش سریال همزمان جلو می‌رفته و طبعا بازخورد می‌گرفتید، این بازخوردها تأثیری روی جنبه‌های مختلف کارتان مثل داستان‌گویی و شخصیت‌پردازی داشت؟
بله، اصلا یکی از نقاط قوت این مجموعه این بود که ما آنلاین بازخورد می‌گرفتیم و صداوسیما هم در بحث مخاطب‌سنجی به ما آمار روزانه می‌داد و خیلی جاها کمک‌مان می‌کرد. ما در فصل‌های دوم و سوم که شروع به نوشتن کردیم، بازنگری‌ای روی قسمت‌های قبل داشتیم و حتی سعی می‌کردیم با توجه به نیاز روز به موضوعات بپردازیم و همین باعث می‌شد که بسیار تأثیرگذارتر باشیم؛ مثلا با شیوع کرونا در کشور 3 قسمت داشتیم که با همین کاراکترها آموزش دادیم که در تعداد بازدیدهای تلوبیون در بین انیمیشن‌ها در صدر است. این مدل کاری خودبه‌خود باعث رشد مجموعه شد و تأثیرش را خیلی جدی گرفتیم و تا الان هم مجموعه‌ای به این شکل تولید نشده و خودمان هم تجربه دومی به این شکل نداریم.
تکنیک ساخت‌تان در سریال چه بود؟
دوبعدی کامپیوتری بود و در سینمایی سه‌بعدی است.
در سریال، گروه تولید‌تان چندنفره بود که امکان ساخت و پخش توأمان داشتید؟
نزدیک به 40نفر در اجرای سریال مشغول به‌کار بودند، ولی این را درنظر بگیرید که شبکه کودک بسیار حامی بود و کمک می‌کرد که مستمر روی تولید کار کنیم.
در سریال مخاطب‌تان گروه سنی خردسال بود، ولی قاعدتا در نسخه سینمایی مخاطب بزرگ‌تر را مدنظر داشتید.
در نسخه سینمایی به مخاطب کودک توجه کردیم و نگاه‌مان این بود که مخاطب خردسالی که در سال‌های قبل داشت کار را تماشا می‌کرد، حالا بزرگ شده و وارد گروه سنی کودک شده و سعی کردیم مخاطب و جهان داستانی و کاراکترمان را حفظ کنیم.
انیمیشن‌های موفق خارجی، جدا از گرافیک و تصویر باکیفیت، فیلمنامه‌های خوب و جذاب دارند. فیلمنامه «ببعی» چه روندی را طی کرد؟
نویسنده فیلمنامه، آقای اخوان، جزو نویسندگان سریال هم بود و این نخستین تجربه سینمایی ایشان بود و طبیعتا چالشهای خاص خود را داشت. سعی کردیم در پیش‌تولید همه ضعف‌های کار را دربیاوریم که وقتی رفتیم سراغ تولید به مشکل برنخوریم. انیمیشن یکی از سختی‌هایش این است که اصلا بازگشت ندارد و هر اشتباهی که انجام بدهید تا آخرش دیگر اشتباه است.
یعنی چی؟
روند تولید انیمیشن اینقدر سخت، طولانی و پرهزینه است که شما اصلا اجازه بازگشت ندارید. هزینه‌ای که برای نما به نمای انیمیشن می‌شود اینقدر بالاست که حتی اگر اشتباهی شود، نهایتا باید در دوبله اصلاح شود. این است که در نوشتن فیلمنامه کار خیلی سختی داشتیم و همزمان با نوشتن تصویرسازی کار هم انجام می‌شد.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم انیمیشن، دوبله است. در مقطعی که ساخت انیمیشن سینمایی در ایران شروع شد و کارهایی مثل «تهران 1500» تولید شد، تمایل زیادی به استفاده از بازیگران مشهور سینما برای دوبله کار وجود داشت که بعد از چند تجربه ناموفق، استفاده از دوبلوران حرفه‌ای به بازیگران مشهور ترجیح داده شد.
این موضوع برمی‌گردد به بودجه و تهیه‌کنندگی کار. انیمیشن در کشور ما اینقدر بودجه کم دارد که برای خود تولید بودجه کم می‌آید؛ چه برسد به اینکه بخواهند رقمی را برای دوبله با حضور بازیگران مشهور کنار بگذارند. این کمی پیچیده است و ما خودمان هم از آن دوری کردیم؛ چون آن‌وقت مجبور بودیم خیلی از بودجه‌مان را بدهیم پای ستاره‌هایی که می‌خواهند صدا بگیرند؛ درصورتی که تصویر و اجرای کار برایمان خیلی مهم‌تر بود. ما از صدایی که به‌کار می‌خورد استفاده کردیم؛ حتی اگر ناشناخته بود، ولی روی کار بهتر می‌نشست.
شما و میثم حسینی که کارگردان «ببعی» بودید، چطور همکاری می‌کردید؟
در کارهای خارجی هم نگاه کنید، کارگردان‌های انیمیشن معمولا 2نفر هستند. خیلی کم پیش می‌آید که کارگردان خیلی خبره‌ای مثل تیم برتون باشد که نامش تک در تیتراژ بخورد. 2کارگردان در انیمیشن کاملا روال است. تقسیم کار هم همیشه براساس مسائل فنی و هنری است. کسی که می‌خواهد اجرای انیمیشن را انجام دهد باید اینقدر بر مسائل کارگردانی مسلط باشد که وقتی رفت در دل کار اشتباهی رخ ندهد. در کار ما هم مسائل روایی با من بود و مسائل فنی و اجرایی با آقای حسینی.
تولید انیمیشن با هزینه زیادی که دارد در کشور به‌صرفه است؟
هزینه سریال انیمیشن 2D ژاپنی دقیقه‌ای 120هزار دلار است؛ یعنی هزینه تولید یک قسمت 20دقیقه‌ای های‌کوالیتی بالای یک‌میلیون دلار است. تازه با این عددها انیمیشن سینمایی تولید نمی‌کنند. استاندارد هزینه تولید انیمیشن سینمایی 90-80دقیقه‌ای در اروپا 8 تا 10میلیون دلار است؛ درصورتی که در ایران 500هزار دلار است و وقتی تا یک‌میلیون دلار صحبت می‌شود، جوانب تولید کار ازجمله تبلیغات است و این‌طور نیست که همه این رقم صرف پروسه تولید شود. صرفه اقتصادی تولید انیمیشن در کشور بسیار بالاست؛ اینقدر که سرویس‌های تولید انیمیشن هند و چین به ما سفارش می‌دهند که شبیه کار خودشان تولید انجام دهیم.
از نظر نیروی انسانی متخصص هم این توانایی وجود دارد.
الان هر سال نصف نیروهای انیمیشن مسافر خارج از کشور هستند. هزینه تولید به‌شدت پایین، توانایی بچه‌ها بسیار بالا و سفارش داخلی به‌شدت کم است.
70-60درصد بچه‌های انیمیشن ایرانی برای سرویس‌های خارجی کار می‌کنند. درآمد یک انیماتور در کار خارجی ماهی 70-60میلیون تومان است، ولی در ایران 30-20میلیون تومان می‌شود.
در روزهای گذشته، فیلم را همراه مردم در سینماها دیدید، بازخوردها چطور بود؟
در سینما «رایگا» فیلم را با بچه‌ها دیدیم و خیلی جذاب بود. دیدن شور و شوق و حس بچه‌ها، با توجه به اینکه ببعی را می‌شناختند و آن را در یک داستان دیگر و جهان داستانی جدید می‌دیدند، خیلی جذاب بود. خودم از بازخورد بچه‌ها ذوق‌زده شدم.
اگر بعد از جشنواره اکران موفقی داشته باشید، «ببعی 2» هم در کار خواهد بود؟
موقعی که در حال تولید «ببعی» بودیم به قسمت دوم فکر کردیم و حتی طرحش هم آماده است، ولی خب، همه اینها به اکران عمومی برمی‌گردد که بازگشت سرمایه داشته باشیم که بتوانیم کارفرما را به تولید قسمت دوم ترغیب کنیم.
