مرگ خاموش جنگل‌های زاگرس

شیرین شفیعی|  اصفهان- خبرنگار:

آخرین حلقه زنجیره قاچاق چوب به اصفهان می‌رسد. هر ماه محموله‌های قاچاق از درختان بلوط جنگل‌های زاگرس و استان‌های همسایه به شهرستان‌های اطراف اصفهان می‌رسد و در نزدیک به 800 کوره زغال‌گیری غیرمجاز می‌سوزند تا این تولیدکنندگان بی‌نام و نشان، ماهانه 1500 تن چوب را به زغال تبدیل و روانه بازار کنند. 
این روزها انواع گوناگونی از زغال برای سلیقه‌ها و مصارف مختلف را می‌توان به راحتی در بازار پیدا کرد. از زغال اجاقی و کبابی گرفته تا شومینه‌ای، سفره‌خانه‌ای، مجلسی، حبه‌ای، فشرده، قلمی و... چوب یکی از قدیمی‌ترین سوخت‌های مورد نیاز بشر بوده و مهم‌ترین فرآورده‌ سوختی آن، یعنی زغال از دیرباز به دلیل راحتی و در دسترس بودن، همواره مورد توجه بوده است، اما در سال‌های اخیر افزایش تقاضا برای مصرف زغال، قاچاق چوب و تولید زغال را به تجارتی پرسود تبدیل کرده و جنگل‌های مرکز و کویری کشور را با تهدید جدی روبه‌رو ساخته است. 
قاچاق چوب، تخریب جنگل و فعالیت کوره‌های زغال‌گیری، یکی از مشکلات دیرینه در منطقه زاگرس است که به دلیل سودآوری تولید زغال، سال‌های سال است ادامه دارد و هر سال باعث قطع هزاران درخت و سوخته شدن بیش از صدها تن چوب در کوره‌های زغال‌گیری اصفهان می‌شود. 


زاگرس نیازمند توجه

منطقه رویشی زاگرس با وجود اهمیت حیاتی و کارکردهای بی‌بدیل زیست‌محیطی برای ساکنان منطقه، سال‌هاست گرفتار آسیب‌های جدی شده که حل آن‌ها نیاز به توجه جدی مسئولان دارد. تهدیدهایی مانند خشکسالی، ریزگردها، چرای بیش از ‌اندازه دام، فعالیت‌های عمرانی، قطع و سرشاخه‌زنی برای تأمین سوخت، تغییر کاربری اراضی، آتش‌سوزی و بالاخره استخراج زغال، نفس‌ جنگل‌های زاگرس را به شماره انداخته است. 

استان اصفهان با توجه به قرار گرفتن در کویر مرکزی ایران، مساحت بسیار کمی از جنگل‌های زاگرس را در خود جا داده است. کارشناس اداره کل منابع طبیعی استان از وجود 65 هزار هکتار جنگل طبیعی در استان خبر می‌دهد و می‌گوید: 2 منطقه جنگل طبیعی بلوط در سمیرم با تراکم کم و فریدون‌شهر با تراکم متوسط قرار دارند که با محافظت از این گونه جنگل‌ها تاکنون برداشت و قطع درخت از جنگل‌های طبیعی به صورت غیرمجاز در اصفهان نداشته‌ایم و بیشترین سهم انتقال چوب غیرمجاز به استان مربوط به 2 استان چهارمحال‌وبختیاری و ‌کهگیلویه‌وبویراحمد است. 
 «حسینعلی نریمانی» با اشاره به فعالیت 800 چاهک تولید زغال چوب در اصفهان ادامه می‌دهد: خمینی‌شهر و نجف‌آباد از بزرگ‌ترین کانون‌های تولید زغال چوب در استان هستند که حاصل قاچاق چوب قاچاقچیان در این منطقه تبدیل به زغال می‌شود. 


سابقه ساخت نخستین چاهک‌تولید زغال

یکی از تولیدکنندگان بزرگ و قدیمی زغال در اصفهان، شهرستان خمینی‌شهر است که گفته می‌شود سابقه ساخت نخستین چاهک‌های تولید زغال در این منطقه به100سال پیش بازمی‌گردد. 
 «حسین خادمی»، رئیس پیشین اداره محیط زیست خمینی‌شهر با اشاره به تبدیل باغ‌ها به کارگاه‌های تولید زغال در سال‌های اخیر هشدار می‌دهد: در این کوره‌ها، ماهانه 1500 تن چوب به زغال تبدیل می‌شود در حالی که شناسنامه‌دار نبودن واحدهای تولید زغال باعث طولانی شدن سیر شناسایی چاهک‌های تولید زغال می‌شود. 
ادامه سوزاندن جنگل‌های طبیعی در کوره‌های سنتی زغال باعث می‌شود در کنار ازدست دادن تنوع زیستی، جنگل‌هایی که تامین‌کننده منابع آب به شمار می‌آیند نیز در خطر نابودی قرار گیرند؛ عرصه‌هایی که از فرسایش خاک و ورود گرد وغبار به مناطق مختلف جلوگیری می‌کنند و دارای ارزش فراوان هستند. 


بازار داغ فروش چوب‌های قاچاق

همان‌اندازه که بیکاری جوانان و تمایل آن‌ها به مشاغلی که نیاز به سرمایه کمتری دارند، قاچاق چوب را در همسایگی جنگل‌های زاگرس افزایش داده است، کمی آن طرف‌تر یعنی در استان اصفهان نیز بازار کوره‌های زغال‌گیری را داغ کرده است. شغلی که گفته می‌شود با کمترین سرمایه و فقط با حفر چاهکی به عمق 5 تا 6 متر می‌تواند درآمدی متوسط برای فرد ایجاد کند. 
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان نیز با تایید این که چوب‌های قاچاق بیشتر از استان‌های دیگر برای تبدیل به زغال و فروش به اصفهان آورده می‌شوند، می‌گوید: در استان موارد نادری از قطع درختان و فروش چوب وجود دارد. 

 «علی‌اصغر شبانی» بیشترین میزان کشفیات قاچاق چوب را مربوط به شهرستان سمیرم اعلام می‌کند و می‌افزاید: در 2 ماه اول امسال 32 تن چوب قاچاق در استان کشف شد که این مقدار در قالب یک محموله از کشفیات چوب بوده است. 
به گفته او سال گذشته 113 مورد کشفیات چوب و بیش از 76 تن چوب قاچاق ضبط شد که بیشترین کشفیات چوب پارسال در شهرستان سمیرم و فلاورجان به ثبت رسید. 
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان، چوب بلوط را بیشترین کشفیات این یگان معرفی می‌کند و می‌گوید: اصفهان درختان بلوط خیلی کمی دارد که بیشتر در غرب و شهرستان فریدون‌شهر قرار دارند و به همین دلیل از استان‌های دیگر درختان قطع و چوب آن به اصفهان برای فروش آورده می‌شود. 

او یادآور می‌شود: اصفهان بیشتر چوب تاغ دارد و در سمیرم و نجف‌آباد به خاطر تمرکز زغال‌فروشی‌ها، شاهد قاچاق و فروش این نوع چوب هستیم. این قاچاقچیان چوب در بیشتر موارد جریمه مالی و در صورت تکرار به حبس محکوم می‌شوند.