ایران؛ قدرت برتر غرب‌آسیا

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

پدیداری مؤلفه‌های قدرت ایران در سپهر تحولات منطقه‌ای و جهانی، به‌ویژه طی ماه‌های اخیر کارشناسان و تحلیلگران غربی را نیز به این نتیجه رسانده که امروز جمهوری‌اسلامی در قامت «بزرگ‌ترین قدرت خاورمیانه» درحال نقش‌آفرینی است.براین‌اساس هم بود که طی روزهای اخیر روزنامه انگلیسی «گاردین» در گزارشی با نگاه به تحولات اخیر در غرب‌آسیا، اعتراف کرد که اکنون دیگر آمریکا، مصر، عربستان‌سعودی یا حتی رژیم‌صهیونیستی، قدرت برتر این منطقه نیستند و این، ایران است که به «قدرت برتر خاورمیانه» تبدیل شده‌است؛ خبری ناخوشایند برای واشنگتن و تل‌آویو که از یک‌سو نمایانگر افول هژمونی آمریکا در غرب ‌آسیاست و ازسوی دیگر از ناکارآمدی سیاست‌های این کشور و حامیانش در این منطقه حکایت دارد.
تحلیلگران گاردین بر این اعتقادند که تحقیر هژمونی آمریکا در غرب‌آسیا و به‌ویژه پس‌از تحولات اخیر در دریای‌سرخ ازسوی نیروهای انصارالله، به‌عنوان بخشی از محور مقاومت، نشان‌دهنده دیپلماسی ناکارآمد واشنگتن و کند‌شدن ابزار اقتدار نظامی این کشور در منطقه است. این‌درحالی‌است که تحلیلگران غربی معتقدند نقش‌آفرینی پررنگ تهران در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، افول قدرت سیاسی واشنگتن را به‌دنبال داشته‌است؛ موضوعی که در پرتو فعالیت‌های دیپلماتیک ایران، نقش‌آفرینی ویژه در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، قرار‌دادن اقتصاد کشور در مسیر رشد و همچنین تقویت ساختارهای نظامی – دفاعی ازسوی جمهوری‌اسلامی به‌دست آمده‌است. پیش‌از این نیز تحلیلگران و اندیشکده‌های غربی ضمن بررسی مؤلفه‌های اقتدار تهران، بر دستیابی جمهوری‌اسلامی به جایگاه قدرت‌ برتر در غرب ‌آسیا تأکید کرده‌اند؛ مؤلفه‌هایی که در ادامه به بررسی برخی وجوه آن می‌پردازیم.

موفقیت دیپلماسی منطقه‌ای
بهبود روابط ایران با کشورهای تأثیرگذار در منطقه از مهم‌ترین مؤلفه‌های قدرت‌آفرین برای جمهوری‌اسلامی به‌حساب می‌آید که طی 2سال گذشته شتاب قابل‌توجهی داشته‌ است. ازسرگیری روابط با عربستان و بهبود مناسبات با دولت‌های عربی، ازجمله با مصر، از نکات قابل‌توجه مدنظر تحلیلگران غربی محسوب می‌شود. در واقع آنان معتقدند با تقویت پیوندهای منطقه‌ای ایران، نقش‌آفرینی تهران در تحولات منطقه‌ای جهش قابل‌توجهی داشته که نمود آن را می‌توان در تحولات اخیر سرزمین‌های اشغالی مشاهده کرد. پیش از این و به‌دنبال ازسرگیری روابط تهران – ریاض، روزنامه گاردین در گزارشی تأکید کرده بود این گام مهم دیپلماتیک، کاهش نفوذ آمریکا در غرب‌آسیا و تضعیف موقعیت رژیم صهیونیستی را به‌دنبال خواهد داشت؛ پیش‌بینی‌ای که شاهد تحقق آن در ماه‌های اخیر بوده‌ایم.

مناسبات راهبردی با قدرت‌های جهانی
توسعه راهبردی مناسبات میان ایران و قدرت‌های جهانی مانند روسیه و چین، از دیگر موضوع‌هایی است که به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اقتدار ایران در خاورمیانه به‌حساب می‌آید. تحلیلگران غربی طی 2سال‌گذشته نتوانسته‌اند نگرانی خود را از روابط دوستانه تهران با مسکو و پکن پنهان کنند و همواره بر این نکته تأکید کرده‌اند که این روابط زمینه‌ساز تبدیل ایران به قدرت برتر غرب ‌آسیا شده‌است؛ چراکه در حوزه مناسبات سیاسی، اجتماعی و همچنین اقتصادی فرصت‌ها و فضای نوینی را پیش‌روی ایران قرار داده‌است. همین چندی قبل بود که روزنامه «وال‌استریت ژورنال» در مقاله‌ای، با بررسی سطح جدید روابط ایران با روسیه و چین، این موضوع را باعث «ترس کاخ سفید» و افزایش نقش‌آفرینی ایران قلمداد کرده بود.

قدرت نظامی ایران
اقتدار فزاینده ایران در حوزه نظامی، از دیگر مؤلفه‌های تبدیل جمهوری‌اسلامی به قدرت برتر منطقه‌ای به‌شمار می‌رود که از دید غربی‌ها پنهان نمانده‌است. بر این اساس هم بود که طی روزهای اخیر پایگاه «گلوبال فایر پاور» با انتشار آخرین بررسی‌های خود درباره قدرت نظامی کشورهای جهان، ایران را به‌عنوان «قدرت نخست نظامی خلیج‌فارس» و یکی از 3قدرت برتر نظامی خاورمیانه معرفی کرده‌است. این مؤسسه هرسال اقدام به رده‌بندی قدرت نظامی کشورهای جهان می‌کند. تحلیلگران این وبگاه در رده‌بندی‌های خود بیش‌از 60شاخص را درنظر گرفته‌اند. ازسوی دیگر ارتقای توان پهپادی و موشکی جمهوری ‌اسلامی طی سال‌های اخیر توجه کارشناسان غربی را به‌ خود جلب کرده‌است. آنها روند صعودی قدرت نظامی ایران را به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم تغییر معادلات منطقه‌ای می‌دانند.

اقتصاد رو به رشد ایران
روند رو به رشد اقتصاد ایران، از دیگر مؤلفه‌هایی است که در ارزیابی‌های تحلیلگران غربی به‌منظور معرفی ایران به‌عنوان قدرت برتر غرب ‌آسیا مدنظر قرار گرفته‌است. درچنین شرایطی، جدا از گزارش بانک‌ مرکزی که نشان‌دهنده رشد 7/4درصدی اقتصاد ایران در 6ماه نخست سال‌جاری است، تازه‌ترین برآورد بانک جهانی هم از رشد 2/4درصدی اقتصاد ایران در سال 2023میلادی حکایت دارد. این‌درحالی‌است که براساس بررسی‌های انجام‌شده، یکی از مهم‌ترین دلایل روند صعودی رشد اقتصاد ایران، افزایش صادرات نفت بوده‌است. این موضوع نشان می‌دهد تهران در خنثی‌سازی تحریم‌ها عملکرد قابل‌قبولی داشته ‌است. برهمین‌اساس هم هست که تحلیلگران غربی معتقدند سدهای غربی – آمریکایی ساخته‌شده در مقابل اقتصاد ایران، شکسته شده‌است؛ موضوعی که نشان‌دهنده قدرت برتر منطقه‌ای ایران و افول قدرت آمریکا در غرب‌ ‌آسیاست.

بحران‌های متداخل رژیم‌صهیونیستی
در شرایطی که ناظران بین‌المللی معتقدند تحولات غزه به تقویت جایگاه منطقه‌ای ایران منجر شده ‌است، گرفتاری رژیم ‌صهیونیستی در غزه از یک‌سو و دست و پنجه نرم‌کردن تل‌آویو با بحران‌های متکثر داخلی، بیش‌از هر چیز پدیدارکننده روند صعودی قدرت برتر ایران در تحولات جاری‌ است. محور واشنگتن – تل‌آویو در شرایطی طی هفته‌های اخیر در نقاط مختلف با گروه‌های محور مقاومت درگیر شده‌اند که تحلیلگران غربی معتقدند هرچه افول قدرت هژمونیک آمریکا در غرب ‌آسیا بیشتر به چشم می‌آید، شاهد موازنه‌سازی منطقه‌ای ایران هستیم؛ رویکردی که از قدرت‌یابی فزاینده تهران حکایت دارد.

نقش‌آفرینی در ائتلاف‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
تحلیلگران غربی بر این اعتقادند که پیوستن جمهوری‌ اسلامی به سازمان‌های مهم بین‌المللی مانند گروه «بریکس» و سازمان همکاری شانگهای، ایران را وارد عصر نوینی از مناسبات منطقه‌ای کرده و مؤلفه‌ای محوری برای تهران در زمینه افزایش اقتدار منطقه‌ای‌اش در غرب ‌آسیا به ‌حساب می‌آید. براین‌اساس جمهوری‌اسلامی علاوه بر بهره‌مندی از مزیت‌های اقتصادی و تجاری پیوستن به چنین سازمان‌هایی، وزن تأثیرگذاری خود را نه‌تنها در معادلات منطقه‌ای، بلکه در عرصه جهانی نیز افزایش داده‌است. به‌دنبال دائمی‌شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای که اخیرا محقق شد‌، تحلیلگران غربی اینگونه ارزیابی کرده‌اند که تهران از فراخور توسعه همکاری‌ها با اعضای این سازمان، تا حد زیادی می‌تواند در مقابل تحریم‌های غربی برای خود مصونیت ایجاد کند.