ایران؛ رتبه اول پیوند اعضا در غرب آسیا

پروانه بند پی- روزنامه‌نگار

هر ۱۰دقیقه، یک نفر در ایران به لیست انتظار پیوند عضو اضافه می‌شود. هر ۲ساعت، یک بیمار نیازمند پیوند عضو، جان خود را به‌دلیل نرسیدن عضو پیوندی از دست می‌دهد. همچنین در هر ۱۲ساعت، یک بیمار موفق به دریافت عضو حیاتی می‌شود و به زندگی برمی‌گردد. هر فرد مرگ‌مغزی می‌تواند جان ۸بیمار نیازمند را نجات دهد؛ این در حالی است که بسیاری از خانواده‌ها به اهدای اعضای عزیزان مرگ‌مغزی شده خود رضایت نمی‌دهند و یک دلیل مهم آن، این است که نمی‌توانند و نمی‌خواهند باور کنند که عزیزشان برای همیشه از دست رفته است و همچنان امید بازگشت او را به زندگی دارند. در این شرایط، روزانه ۷ تا ۱۰نفر در کشور به‌دلیل نرسیدن عضو مناسب پیوند، جان خود را از دست می‌دهند؛ یعنی هر دو ، سه ساعت یک نفر! این آمار سالانه می‌شود ۳هزار نفر؛ یعنی سالانه ۳هزار نفر در کشور به‌دلیل نرسیدن عضو پیوندی می‌میرند؛ این در حالی است که سالانه ۵ تا ۸هزار نفر در ایران به‌دلیل مرگ مغزی فوت می‌کنند که فقط هزار نفر از آنان به مرحله اهدای عضو می‌رسند.



27هزار نفر در صف انتظار پیوند عضو
در حال حاضر 27هزار نفر در ایران در لیست انتظار پیوند عضو هستند که از این تعداد حدود 80درصد شان نیازمند پیوند کلیه‌اند. دکتر امید قبادی، نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان به همشهری می‌گوید: اینکه بیماران نیازمند پیوند کلیه در کشور بالاترین آمار را دارند، یک علت اصلی دارد و آن، شیوع بالای فشار خون و دیابت در ایران است. البته در تمام دنیا همواره 50 تا 80درصد بیماران نیازمند پیوند را بیماران نیازمند کلیه تشکیل می‌دهند. یک دلیلش این است که تعداد بیماری‌های زمینه‌ای کلیه بیشتر است. دلیل دیگرش هم این است که بیماران پیوند اعضای دیگر اگر پیوند نشوند، فوت می‌شوند، اما بیماران نیازمند کلیه را با دیالیز هم می‌توان تا سال‌ها زنده نگه داشت.

حداکثر 10نفر را روزانه از دست می‌دهیم
دکتر قبادی با اشاره به اینکه روزانه 7 تا 10نفر در کشور به‌دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کنند، می‌گوید: سالانه 3هزار نفر در کشور پیوند عضو می‌شوند و 3هزار نفر را هم که نیاز مبرم به پیوند دارند، از دست می‌دهیم. مهم‌ترین دلیلش هم این است که خیلی از خانواده‌های عزیزان مرگ‌مغزی‌، مرگ آنها را باور نمی‌کنند.

8هزار مرگ مغزی؛ 3هزار قابلیت اهدای عضو
به‌گفته دکتر قبادی، سالانه حدود 8هزار نفر در ایران بر اثر مرگ مغزی فوت می‌کنند. این آمار براساس میزان تصادفات جاده‌ای تخمین زده می‌شود؛ چون علت اصلی مرگ مغزی در ایران، تصادفات جاده‌ای است و مرگ‌ومیر ناشی از آن هم در حال حاضر در کشور 15 تا 20هزار نفر است. در این میان تخمین زده می‌شود که 30 تا 50درصد از این افراد مرگ مغزی می‌شوند. البته همه این افراد قابلیت اهدای عضو ندارند. در کل دنیا تنها حدود 50درصد از افراد مرگ مغزی قابلیت اهدای عضو دارند. در ایران هم از حدود 8هزار نفری که سالانه بر اثر مرگ مغزی می‌میرند، 3هزار نفر قابلیت اهدا دارند، اما فقط یک‌هزار نفر از اینها به مرحله اهدا می‌رسند؛ یعنی چیزی حدود یک‌سوم.

ایران؛ تنها کشور غرب آسیا که همه پیوندها را انجام می‌دهد
اهدای عضو در ایران رسما از سال۱۳۸۱ شروع شد. سال۱۳۷۹ شاخص اهدای عضو ایران 2دهم PMP (شاخص اهدای عضو) بود. سال۱۳۹۸ و قبل از شروع کرونا به PMP14.3 رسید و ۷۰برابر شد و ایران در دسته‌بندی جهانی ضعیف، متوسط، خوب، بسیار خوب و عالی در زمره کشورهای خوب قرار گرفت؛ یعنی PMP ایران در سال۱۳۹۸ بین ۱۰ تا ۱۵بود.نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌گوید: سال۱۳۹۹ با شیوع کرونا این شاخص در ایران به PMP7.9 کاهش یافت و ۵۰درصد افت پیدا کرد. دیگر کشورهای دنیا هم در اوج کرونا ۳۰ تا ۷۰ درصد در این مورد افت داشتند. سال۱۴۰۰ دوباره رشد کردیم و این شاخص به ۱۱.۷۲ و سال۱۴۰۱ با افزایش بیشتر به PMP12.2 رسید.به‌گفته دکتر قبادی، از نظر شاخص اهدای عضو (PMP) هنوز به دوران قبل از کرونا برنگشته‌ایم، اما در همین شرایط هم ایران در میان کل کشورهای آسیایی، رتبه اول را در اهدای عضو دارد.
او می‌گوید: در پیوند کبد در یک مرکز که در شیراز فعال است و سالانه حدود ۷۰۰پیوند کبد انجام می‌شود، رتبه نخست جهان را داریم. رتبه دوم به یک مرکز پیوند کبد در پیتسبورگ آمریکا متعلق است که سالانه ۴۸۰ تا ۵۰۰ پیوند کبد در آن انجام می‌شود.نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌گوید: نکته مهم‌تر این است که تنها کشور غرب آسیا که تمام پیوندها را انجام می‌دهد، ایران است. ما حتی پیوند لوزالمعده هم انجام می‌دهیم که 2مرکز فعال در تهران و شیراز دارد.
دکتر قبادی در مورد فعالیت مراکز مختلف پیوند در ایران توضیح می‌دهد: پیوند کلیه تقریبا در سراسر کشور انجام می‌شود، اما پیوند ریه را فقط در تهران و شیراز داریم و بعضا در مشهد؛ 12مرکز پیوند قلب هم داریم و 12مرکز پیوند کبد. برای پیوند روده فقط یک مرکز داریم که در شیراز فعال است. 2مرکز پیوند لوزالمعده هم در تهران و شیراز داریم.به‌گفته دکتر قبادی، بیشترین آمار پیوند کلیه و کبد مربوط به شیراز است. یک دلیلش این است که شیراز این مرکز را دارد. بیشترین پیوند قلب و ریه هم در تهران انجام می‌شود.

چرا خانواده‌ها به پیوند عضو رضایت نمی‌دهند؟
37مرکز پیوند کلیه در سراسر کشور فعالند و دسترسی به پیوند کلیه در ایران بیشترین و راحت‌ترین دسترسی در کشور است؛ حتی در استان محرومی مثل سیستان و بلوچستان. دکتر قبادی می‌گوید: مرکز پیوند کلیه را تقریبا تمام استان‌ها دارند، اما اگر استانی هم نداشته باشد، استان همجوارش آن را پوشش می‌دهد؛ مثلا استان گلستان مرکز پیوند کلیه ندارد و استان مازندران در شهرستان بابل موظف است که جمعیت این استان را هم پوشش ‌دهد.نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌گوید: ما در مورد کلیه خیلی در ایران در مضیقه نیستیم و مشکل اصلی، نبود مرکز پیوند نیست، بلکه مشکل، رضایت ندادن خانواده‌ها به پیوند اعضای عزیز ازدست‌رفته‌شان است. دلایلش هم یکی عدم‌باور مرگ مغزی عزیزان به‌عنوان مرگ قطعی است و دیگری، ناآگاهی خانواده‌ها از نظر خود متوفی که آیا در زمان حیاتش موافق اهدای عضو بوده یا نه؟ درواقع رضایت ندادن خانواده‌ها 20دلیل دارد که این دو دلیل از بقیه پررنگ‌تر و رایج‌تر است.قبادی درباره استان‌های پیشگام در فرهنگ اهدای عضو می‌گوید: 3استان‌ از نظر فرهنگ اهدای عضو جلوتر از بقیه استان‌ها هستند؛ یزد، فارس و بعد تهران. دلیل فرهنگ قوی اهدای عضو در استانی مثل یزد این است که کارهای فرهنگی زیادی در این استان انجام شده و فرهنگ مردم در این خصوص به‌شدت بالا رفته است.

حال بد  اهدای عضو را کم می‌ کند
نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو می‌گوید: البته که هروقت مردم از موضوعی ناراحت هستند، آمار پیوند عضو هم در کشور کمتر می‌شود؛ درحالی‌که باید بدانیم بیماران پیوند عضو هر لحظه نیازمند عضو هستند تا زندگی خود را از دست ندهند. مردم خوب ما بدانند هر اتفاقی در کشور رخ بدهد - چه سیاسی، چه اقتصادی و چه خارجی - بیماران نیازمند پیوند همواره در حال فوت شدن هستند. حواس‌مان باشد که مشکلات مختلف باعث نشود که ما آنها را فراموش کنیم.دکتر قبادی می‌گوید: از ۲۰سال پیش تاکنون ۱۰هزار خانواده در ایران به اهدای عضو عزیزان خود رضایت داده‌اند و ما توانسته‌ایم در این بازه زمانی برای ۷۰هزار نفر پیوند عضو انجام دهیم و حدود ۲۵۰هزار میلیارد تومان، میزان ذخیره ارزی کشور بوده است؛ چون هم مردم برای پیوند عضو به کشورهای دیگر نرفته و ارز را خارج نکرده‌اند و هم هزینه‌هایی که صرف دیالیز می‌شده، کمتر شده است؛ چراکه به‌جای دیالیز، به‌سمت پیوند عضو رفتیم.

آیا اهدای عضو و دریافت عضو  محدودیت سنی دارد؟
نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان در پاسخ به این سؤال که آیا اهدای عضو و نیز دریافت عضو محدودیت سنی دارد یا خیر، توضیح می‌دهد: پیوند کلیه اصلا محدودیت سنی ندارد. مسن‌ترین فردی که در دنیا پیوند کلیه شده، 94ساله بوده و مسن‌ترین فردی که در ایران پیوند کلیه انجام داده، 72سال داشته است. البته این در مورد بقیه اعضا صدق نمی‌کند. فرد در هر سنی که باشد، می‌تواند عضو بگیرد و پیوند رویش انجام شود، اما برای اهدا کردن مثلا قلب و ریه، اهداکننده بالای 50سال دیگر کارایی ندارد.دکتر قبادی می‌گوید: نیازمندان پیوند در هر سنی قادر به دریافت عضو هستند و محدودیتی ندارند؛ به شرطی که عمل جراحی و بیهوشی به‌دلیل بیماری‌های زمینه‌ای و... برای فرد خطرناک نباشد. ممنوعیت فقط در مواردی است که فرد مشکلات زمینه‌ای، حساسیت به داروهای بیهوشی و... داشته باشد.نایب‌رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره گروه سنی نیازمندان پیوند هم به همشهری می‌گوید: ما در ایران برای نوزاد هم پیوند انجام داده‌ایم. به هر حال کودکانی به دنیا می‌آیند که مشکل مادرزادی دارند و نیازمند پیوند هستند، ولی بیشتر بیماران نیازمند پیوند عضو در ایران 20تا 40ساله‌اند.

3هزار نفر در کشور سالانه عضو می‌گیرند و 3هزار نفر نیازمند عضو هم می‌میرند

۷ تا ۱۰ نفر روزانه به‌دلیل نرسیدن عضو مناسب پیوند، جان می‌بازند

20دلیل برای عدم‌رضایت خانواده‌ها به پیوند عضو عزیزان مرگ مغزی‌شان وجود دارد