سازمان بورس و اوراق بهادار سرانجام مجوز فعالیت نخستین مؤسسه رتبه‌بندی اعتباری در بازار سرمایه ایران را صادر کرد. به گزارش همشهری، این مؤسسه رتبه‌بندی با همکاری یک شریک خارجی آغاز به‌کار کرده است. نخستین مؤسسه رتبه‌بندی اعتباری در بازارسرمایه ایران با نام «شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان» اعلام موجودیت کرده است. سرمایه این مؤسسه 7میلیارد و 500میلیون تومان است که 5میلیارد تومان به‌صورت نقدی پرداخت شده و 2میلیارد و 500میلیون تومان مابقی آن در تعهد صاحبان سهام قرار دارد که حداکثر تا 2سال باید پرداخت شود.
تا پیش از سال 1384از بین نهادهای مالی بازار سرمایه، تنها شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌ها وجود داشتند و سایر نهادهای مالی در بازار سرمایه وجود نداشتند. مؤسسات رتبه‌بندی جدیدترین نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ایران به‌حساب می‌آیند. 2سال پیش هیأت‌مدیره سازمان بورس مجوز تاسیس یک مؤسسه رتبه‌بندی را صادر کرد. مقرر بود این مؤسسه با مشارکت یک مؤسسه رتبه‌بندی قبرسی به نام «کپیتال اینتلیجنس» و چند شریک ایرانی تشکیل شود اما مؤسسه کپیتال اینتلیجنس به‌خاطر تحریم‌های بانکی نتوانست بموقع وجه سرمایه مورد نیاز را وارد ایران کند که در نتیجه این مؤسسه تاسیس نشد.
شریک خارجی نخستین مؤسسه رتبه‌بندی در ایران قاسم محسنی، مدیرعامل نخستین مؤسسه رتبه‌بندی در بازار سرمایه ایران گفت: درطول یک سال گذشته مکاتبات بسیاری را با مؤسسات رتبه‌بندی دنیا برای شراکت در تاسیس نخستین مؤسسه رتبه‌بندی ایرانی انجام دادیم اما اغلب مؤسسات رتبه‌بندی حتی پس از برجام به بهانه اینکه هنوز تحریم‌های آمریکا علیه ایران برداشته نشده، پاسخ مثبتی به این درخواست‌ها ندادند. اما مؤسسه رتبه‌بندی اعتباری JCRVIS از کشور پاکستان که دارای سابقه‌ای 20ساله در این حوزه است، پاسخ مثبت خود را اعلام و برای همکاری اعلام آمادگی کرد.
چرا شریک پاکستانی؟ او در پاسخ به اینکه چرا یک مؤسسه رتبه‌بندی از کشور پاکستان برای همکاری انتخاب شد، تأکید کرد: نخستین مزیت مؤسسه رتبه‌بندی پاکستانی این است که از کشوری مسلمان است و در زمینه مالی اسلامی باتجربه بوده و برای رتبه‌بندی اوراق اسلامی، بانکداری اسلامی و بیمه اسلامی دارای متدولوژی است اما اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها، چینی‌ها و ژاپنی‌ها این مقدار آشنایی با موسسات مالی اسلامی و متدولوژی لازم برای ابزارها و نهادهای مالی اسلامی ندارند. دوم اینکه پاکستان کشوری بود که هم قبل و هم بعد از برجام آمادگی خود را برای حضور در کنار مؤسسات رتبه‌بندی ایران اعلام کرده بود. به این معنی که تحریم‌ها تأثیری در تصمیم‌گیری آنها ندارد اما سایر کشورها با به‌وجود آمدن کوچک‌ترین مسئله و مشکل سیاسی ما را ترک خواهند کرد و کار را نیمه‌تمام خواهند گذاشت. آنها در گذشته در پروژه‌های نفتی، گازی و خودروسازی این عمل را انجام داده‌اند.
رتبه‌بندی چه فوایدی دارد؟ قاسم محسنی به مزایای بزرگ رتبه‌بندی اشاره کرد و گفت: رتبه‌بندی در زمینه‌های مختلفی صورت خواهد گرفت. به‌عنوان مثال به وسیله رتبه‌بندی اوراق بهادار می‌توان مقدار ریسک اعتباری را شناخت و فهمید ریسک اعتباری مثلا صکوک اجاره یک شرکت، در مقایسه با شرکت دیگر کمتر است یا بیشتر. در حوزه بانک‌ها نیز رتبه‌بندی می‌تواند ریسک بانک‌ها را ارزیابی کرده و آنها را به سپرده‌گذاران اطلاع دهد. او اضافه کرد: از طرفی مشتری‌های بانک‌ها نیز می‌توانند مورد رتبه‌بندی قرار گیرند. با توجه به اینکه یکی از معضلات نظام بانکی کشور معوقه شدن اقساط وام‌هاست و بخش قابل توجهی از این وام‌های معوقه نیز در سطح کلان است و به افرادی پرداخت شده که با بانک‌ها وابستگی‌هایی داشته و قدرت لابی‌گری بالایی دارند که می‌توانند این تسهیلات کلان را دریافت کنند، رتبه‌بندی این افراد می‌تواند به بانک‌ها برای پرداخت یا توقف پرداخت تسهیلات به آنها کمک شایانی کند. بانک‌ها هم می‌توانند مبلغ و سود تسهیلات پرداختی را براساس رتبه‌بندی مشتریان تعیین کنند.
مؤسسات رتبه‌بندی چه نهادهایی هستند؟
مؤسسات رتبه‌بندی نهادهایی هستند که پشتوانه اعتباری انتشاردهندگان اوراق بهادار و سایر روش‌های عمومی استقراض را زیرنظر می‌گیرند. سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف و بازارهای گوناگون مالی همواره دارای ریسک‌ها و ابهامات زیادی است که شناخت آنها به تحلیل‌های تخصصی نیاز دارد. در کشورهای مختلف، تحلیل و اظهارنظر راجع به ریسک اعتباری شرکت‌ها و اوراق بهادار منتشرشده، توسط مؤسسات رتبه‌بندی صورت می‌پذیرد. در‌واقع مؤسسات رتبه‌بندی فضای تأمین مالی را شفاف‌تر می‌کنند.
رتبه‌بندی شرکت‌ها و صندوق‌های بورس او گفت: شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس نیز می‌توانند رتبه‌بندی شوند. این رتبه‌بندی می‌تواند هم راجع به رتبه حاکمیت شرکتی باشد و هم راجع به ریسک اعتباری. رتبه اعتباری یعنی یک شرکت تا چه حدی توانایی و تمایل دارد که در آینده به تعهدات مالی خود عمل کند و رتبه حاکمیت شرکتی هر قدر بالاتر باشد، یعنی نحوه اداره مناسب‌تری در شرکت وجود دارد و از سهامداران خرد حمایت بیشتری به عمل می‌آید. او افزود: رتبه‌بندی عملکرد شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی دیگر از کارکردهای رتبه‌بندی است. این رتبه نشان می‌دهد که مدیر یک صندوق سرمایه‌گذاری یا یک شرکت سبدگردان تا چه حد در مدیریت وجوهی که از سرمایه‌گذاران در اختیار دارد، موفق عمل می‌کند.
بزرگ‌ترین مؤسسات رتبه‌بندی جهان
استاندارد‌اند پورز (Standard & Poor) و مودیز (Moody’s) معروف‌ترین مؤسسات رتبه‌بندی دنیا هستند که 100سال از تأسیس هر دوی آنها می‌گذرد و روی هم رفته 80درصد بازار رتبه‌بندی در دنیا را در دست دارند. مؤسسه رتبه‌بندی فیچ (Fitch) از نظر بزرگی در رتبه سوم قرار دارد که سهم بازار آن به‌تنهایی 15درصد است. به تعبیری واضح‌تر مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری، شرکت‌هایی خصوصی هستند که در زمینه رتبه‌بندی بانک‌ها، بیمه‌ها، ناشران اوراق بهادار و سایر شرکت‌ها، به‌طور مستقل اظهارنظر می‌کنند در حقیقت بررسی توانایی یک‌شرکت برای ایفای تعهدات مالی خود، بر‌عهده مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری است.
