تربیت نسل اربعینی

مژگان مهرابی-روزنامه‌نگار

تعدادشان زیاد است. جمعیتی عظیم که برای زیارت امام حسین(ع) راهی کربلا شده‌اند. حضور آنها به‌خصوص با کودکانی که همراهشان است یا در آغوش گرفته‌اند، خبر از ارادت عاشقانه‌شان می‌دهد. این زنان، نقش مهم خانواده‌محوری را خوب ایفا کرده و در ترویج فرهنگ ایثار در میدان جهاد تبیین خوش می‌درخشند. تا چند سال پیش حضورشان فقط در پیاده‌روی پررنگ بود و حالا موکب‌داری هم می‌کنند. بازتاب رفتاری آنها رساندن پیام اربعین حسینی به دنیا است و بر کسی پوشیده نیست. به باور دکتر فاطمه محمدی، جامعه‌شناس، زنان اصلاح‌کننده و تربیت‌کننده نسل‌های آینده هستند و از دامن آنها، حماسه‌سازان نهضت عاشورا تربیت می‌شوند. درباره نقش خانواده در اربعین امسال با او گفت‌وگو می‌کنیم.

سفر اربعین و بانوان
در مناسک دینی و مطالبی که در حوزه ادبیات یا شعائر دینی ما تعریف می‌شوند، اینکه نگاه جنسیتی به آن داشته باشیم، تا حدود زیادی مقبولیت و محبوبیت عام ندارد. در دین اسلام به جز مسائل حدود شرعی، تفکیک‌پذیری جنسیتی نداریم؛ مثلا این که «اگر خانم‌ها در مراسم روضه گریه کنند اینقدر ثواب دارد و آقایان این‌کار را کنند میزان ثواب متفاوت است»، نداریم.مثلا همین  سئوال را که زن در پیاده‌روی اربعین می‌تواند شرکت کند یا خیر را نمی‌پسندم. من معتقدم که زن با خانواده می‌تواند مانند مردان در پیاده‌روی شرکت کند و در این مناسک باشد. ولی باید راه‌حل‌هایی درنظر گرفته شود که خانواده در پیاده‌روی اربعین کمتر آسیب ببیند. این به آن معنا نیست که «جای زن در پیاده‌روی نیست.»  یک نکته را متذکر شوم، حضور زنان در کشور عراق به ‌دلیل سختی‌ها قابل تامل است. نه فقط اربعین، بلکه هر وقت دیگری هم به عراق سفر کنید همین شرایط وجود دارد. فقط در ایام دیگر می‌توانید راحت‌تر هتل پیدا کنید.

کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود
نکته قابل توجه، خود واقعه کربلا  که در ساحت خانواده تعریف شده است. باید به فلسفه حضور و کنشگری زنان کربلا مثل حضرت زینب(س)، حضرت رقیه(س) و حضرت رباب و دیگر زنانی که به آن سرزمین پا گذاشته‌اند و روایتگر واقعه عاشورا بودند، توجه ویژه داشت. بعد از شهادت امام حسین(ع)، تا چند روز حضرت زینب(س)، علمدار امام(ع) بودند. اگر ایشان نبودند اتفاقاتی را که در تاریخ تشیع رقم خورده شاهد نبودیم.

زنان، موکب‌داران خوبی‌ هستند
حضور زنان در مناسک دینی به سال‌های دور برمی‌گردد. از قدیم برگزار‌کنندگان روضه‌های خانگی، بانوان بوده‌اند. مادران ما نسلی را تربیت کردند که امروز خود هیئت‌دار هستند. علاوه بر آن، هیئت‌های زنانه جا افتاده‌اند. تا چند دهه پیش خانم‌ها مسئولیت آشپزی مراسم‌های مذهبی را بر عهده داشتند. موکب‌های زنانه برای خانم‌ها به‌خصوص کسانی که همراه با بچه هستند اتفاق خوبی است. زنان مدیرهای موفقی هستند و موکب‌داری را به‌دلیل دقت نظر بالا خیلی خوب انجام می‌دهند. اگر تصمیم‌گیرنده بودم، تعداد موکب‌های ویژه بانوان را بیشتر می‌کردم. چون بچه‌ها همراه مادرشان هستند. با این کار سفر اربعین خانوادگی را تسهیل می‌کنیم.

در تاریخ ثبت شده است
زمانی به‌دلیل هجمه داعش به عراق و لزوم رعایت برخی مسائل امنیتی، از حضور بانوان احساس خطر می‌شد. مقام معظم رهبری هم توصیه‌هایی را کرده بودند. الان به برکت امام حسین(ع) امنیت در این کشور برقرار شده است. به لحاظ امکانات، این سفر سختی‌های زیادی برای زن و مرد دارد. امسال خانواده‌هایی را عازم سفر اربعین می‌بینیم که بانو همراه دخترش یا پسرش در پیاده‌روی شرکت کرده اما پدر خانواده حضور ندارد. واقعیت این است که زن‌ها در هر جریانی وارد شدند برکت‌هایی داشته‌اند و توانسته‌اند اتفاقاتی را رقم بزنند که در تاریخ ثبت شده است.

ذکر اربعین را رها نکنیم
در محرم، تا روز عاشورا همه برای عزاداری شور دارند. همه را در رسانه‌ها می‌بینیم، اما وقتی روز عاشورا تمام شد بساط عزاداری جمع می‌شود. خیلی‌ها دلتنگ می‌شوند که محرم سال بعد زنده هستند؟ در مورد اربعین هم همینطور است. تا روز اربعین همه مردم سر از پا نمی‌شناسند، اما بعد از بازگشت از سفر، تعدادی تصویر و خاطره را آرشیو می‌کنند تا سال بعد که دوباره بخواهند به سفر بروند. چه خوب که بعد از تمام شدن واقعه آن را تحلیل کنیم. حضرت زینب(س) بعد از واقعه عاشورا کنشگری کرد. همین باعث شد نهضت کربلا زنده بماند. به‌نظر من اگر می‌خواهیم کار فرهنگی انجام دهیم، بعد از بازگشت از اربعین برای تولید آثار ماندگار دست به‌کار شویم.