فناوری
یک بانوی دارای ضایعه نخاعی و معلولیت برای نخستین بار توانست با کمک روبات اسکلت بیرونی ساخت یک شرکت دانش‌بنیان پیاده‌روی کند
تحقق رؤیای پیاده‌روی اربعین با روبات ایرانی
زهرا خلجی-روزنامه‌نگار
اسکلت بیرونی روباتیک اختراعی در قواره معجزه برای افراد توانیاب است که به‌دلیل آسیب نخاعی قدرت تحرک خود را از دست داده‌اند. یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس با ساخت این روبات تاکنون به راه رفتن 51فرد دچار ضایعه نخاعی کمک کرده است. برای نخستین‌بار در پیاده‌روی اربعین، یک بانوی ایرانی دارای ضایعه نخاعی با بهره‌گیری از فناوری روبات اسکلت بیرونی و با حمایت همراه اول موفق به گام برداشتن در این رویداد باشکوه شده است. در حال حاضر تعداد شرکت‌هایی که اسکلت بیرونی را با هدف توانبخشی اندام تحتانی برای بیماران آسیب اکتسابی مغزی (ABD) تولید می‌‌کنند به اندازه انگشتان یک دست هم نمی رسد. اما نام ایران در فهرست کوتاه سازندگان این روبات کارآمد دیده می‌شود. فناوری روبات‌های اسکلت بیرونی یک فناوری نوظهور در دنیاست و کشورهای معدودی موفق به تجاری‌سازی این نوع روبات‌ها شدهاند.
ساخت ایران
خدمات توانبخشی روباتیک یک بازار در حال رشد در دنیای فناوری پزشکی است. اسکلت بیرونی روباتیک شخصی ساخت ایران به نام اکسوپد جدیدترین نسخه از روبات اسکلت بیرونی پایین‌تنه است که می‌تواند وزن بیمار را تحمل کند و به زمین انتقال دهد. کاربر می‌تواند آن را روی لباس بپوشد و با کمک بازوها و زانوهای روباتیک راه برود. اکسوپد از 4موتور الکتریکی پر قدرت در مفاصل لگن و زانو بهره می‌‌برد که قادرند پاهای بیمار را با الگوهای حرکتی گوناگون و سرعت‌های مختلف حرکت دهند. به این ترتیب توانیاب می‌تواند در جابه‌جایی‌های روزمره بدون نیاز به صرف انرژی چندانی به کمک اکسوپد شخصی راه برود. تاکنون از اکسوپد شخصی بالغ بر ۲۶۰ساعت استفاده موفق شده است.
روش غیرتهاجمی
افرادی که به ضایعه نخاعی دچار می‌شوند اغلب پس از جراحی‌های متوالی و بدون نتیجه، با از دست دادن قدرت حرکتی در پایین تنه، فقط با صندلی چرخ دار و کمک اطرافیان قادر به حرکت هستند. اما اسکلت بیرونی روباتیک به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی، قدرت لازم را برای حرکت اندام تحتانی جهت ایستادن، راه رفتن در سطوح هموار، نشستن و بالارفتن از پله‌ها، همچنین پیشگیری و رفع مشکلات ثانویه افراد مبتلا به آسیب نخاعی، تامین می‌کند. این روبات کارآمد فقط مخصوص افرادی که دچار فلج پایین تنه هستند نیست، بلکه بیمارانی که دچار ضعف عضلانی و یا اختلال حرکتی در اندام تحتانی هستند نیز می‌توانند از اکسوپد شخصی برای انجام امور حرکتی روزمره سود ببرند. البته برای استفاده از آن لازم است کاربر توانایی کافی را در کنترل بدن خود به کمک دست هایش داشته باشد. در مجموع اسکلت بیرونی روباتیک به متخصصان توانبخشی و فیزیوتراپیست این فرصت را می‌دهد تا به لطف سیستم کنترل مستقل برای هر مفصل (ران، زانو و مچ پا) از بهترین استراتژی حرکتی برای بیماران استفاده کنند.
یک روبات کمکی همه جانبه
زهرا رمضانی، کارشناس بیومکانیک این شرکت دانش‌بنیان، توضیحات بیشتری درباره جزئیات اکسوپد داده است: در حال حاضر نسخه ششم روبات اسکلت بیرونی ساخته‌شده و در اختیار توانیابان قرار گرفته است. این روبات برای افراد آسیب نخاعی یا قطع نخاع، مبتلایان به‌ام اس، سی پی و به‌طور کلی توانیابانی که قادر به حرکت نیستند، طراحی شده است. اکسوپد می‌تواند این افراد را از روی صندلی بلند کرده راه ببرد و دوباره روی صندلی بنشاند. کنترل‌گر روبات روی آن طراحی شده و شاخص‌های راه رفتن قابل کنترل از سوی فرد توانیاب است. اغلب افرادی که قادر نیستند بدون کمک از جای خود حرکت کنند، دچار مشکلاتی ازجمله زخم بستر، مشکل گردش خون در عضلات، عفونت‌های اداری و تحلیل رفتن استخوان‌ها می‌شوند که با وجود این روبات این عوارض کمتر خواهد شد. باتوجه به داخلی بودن این محصول، قیمت آن نسبت به نمونه‌های خارجی نیز بسیار پایین‌تر است.
نمونه‌های خارجی
پیشرفت‌‌های اخیر فناوری در ساخت اسکلت‌‌های بیرونی روباتیک می‌تواند ابزار کمکی قدرتمندی برای توانبخشی ایجاد و به‌طور بالقوه بازیابی عملکردی را در بیماران ضایعه نخاعی تسریع کند. یکی از نمونه‌های خارجی این وسیله کمکی، به نام HANK، نشان‌دهنده جهش قابل‌توجه نسبت به پیشرفته‌ترین روش‌های توانبخشی راه رفتن در بازماندگان سکته مغزی است. این روبات شامل تمام فناوری‌های موجود برای کنترل حرکت اسکلت بیرونی، به علاوه استفاده از سیگنال‌های EEG، تسهیل توانبخشی عصبی بیماران و بازیابی اتصالات عصبی است. یکی از جذاب‌ترین عملکردهای این روبات این است که اجازه می‌دهد تا حرکات بیماران با کنترل مستقیم سیگنال‌های EEG انجام شود. یعنی اسکلت بیرونی را می‌توان به‌طور مستقیم با دستورات ذهنی بیماران مدیریت کرد. به این ترتیب امکان راه رفتن مجدد برای بیمارانی که به‌طور کامل و نیمه کامل به ضایعه نخاعی مبتلا شدهاند فراهم می‌شود. HANK همچنین با داشتن کنترل مفصل مچ پا این امکان را برای بیماران فراهم کرده است تا حرکت نرم‌‌تری داشته باشند.
