گزارش
دیپلماسی گره‌گشا
بررسی 7 پرونده‌ای که دستگاه دیپلماسی برای حل و فصل چالش‌های آن در حال فعالیت است
علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار
دستگاه سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی روزهای پرترافیکی را پشت‌سر می‌گذارد و رفت‌وآمدهای مسئولان کشورهای مختلف جهان، در رده‌های مختلف و در حوزه‌های متکثر، چشم‌انداز نوینی از توسعه همکاری‌های منطقه‌ای را ترسیم کرده‌است؛ این درحالی‌است که دولت‌سیزدهم با بهره‌گیری مناسب از ابزار دیپلماسی فعال، درحال گره‌گشایی از پرونده‌های مختلفی است که می‌تواند فصل نوینی از همکاری‌های منطقه‌ای و حتی بین‌المللی را رقم بزند.
در چنین شرایطی هم بود که دیروز (دوشنبه) ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران، در نشست‌خبری خود، به تشریح آخرین تحولات حوزه سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی پرداخت و دیپلماسی چندوجهی جمهوری‌اسلامی در بخش‌های مختلف را تشریح کرد. در این میان آنچه بیش از هر چیز جلب توجه می‌کند، گام‌های برداشته شده در مسیر حل‌وفصل چالش‌های سیاسی – اقتصادی پیش‌روست که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
توسعه همکاری‌های اقتصادی با همسایگان
بهره‌گیری فعالانه‌تر از «دیپلماسی اقتصادی» یکی از مهم‌ترین رویکردهای در دستورکار وزارت امورخارجه طی ماه‌های گذشته از آغاز‌به‌کار دولت‌سیزدهم بوده‌است. برهمین اساس هم بود که گسترش همکاری‌ها و مناسبات اقتصادی، به‌ویژه با کشورهای همسایه، در دستورکار دیپلمات‌های ایران قرار گرفت. دراین میان یکی از کشورهای هدف، پاکستان بود. طی ماه‌های گذشته رایزنی‌های مستمر تهران و اسلام‌آباد بر گسترش همکاری‌های اقتصادی و مراودات در این حوزه متمرکز بوده‌است. برهمین اساس هم بود که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست‌خبری دیروز خود، از سفر وزیر امورخارجه ایران به پاکستان، آن هم در رأس یک هیأت عالی‌رتبه اقتصادی خبرداد. این سفر که به دعوت همتای پاکستانی حسین امیرعبداللهیان انجام می‌شود، علاوه‌بر پیگیری موضوع‌های اقتصادی، رایزنی درباره گسترش همکاری‌های سیاسی و امنیتی را نیز در دستورکار دارد.
حضور فعالانه‌تر در ائتلاف‌های منطقه‌ای
پس‌از رسمی شدن پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، اکنون عضویت جمهوری‌اسلامی ایران در «بریکس» در دستورکار دستگاه سیاست‌خارجی ایران قرار گرفته‌است. برهمین اساس هم بود که خبر رسید از رئیس‌جمهور ایران برای شرکت در نشست پیش‌روی بریکس دعوت شده‌است و به‌نظر می‌رسد حضور سیدابراهیم رئیسی در این اجلاس، پیوستن ایران به این سازمان را بیش‌از پیش تسهیل خواهد کرد. پیش‌از این اعضای بریکس حمایت خود را از پیوستن ایران به این گروه اعلام کرده‌اند. چشم‌انداز ترسیم شده برای بریکس از اهمیت راهبردی عضویت ایران در آن حکایت دارد؛ چراکه این گروه راهبرد خود را بر مبنای خارج کردن اقتصاد جهانی از سیطره دولت‌های غربی متمرکز کرده‌است. در این زمینه بریکس راهبردهایی را برای خود تدوین کرده که دلارزدایی و فاصله گرفتن از سازوکارهای غرب‌محور در اقتصاد جهانی ازجمله مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌رود.
برجام‌زدایی از مناسبات دیپلماتیک ایران
باز کردن زنجیرهای برجامی بسته شده به دست‌وپای سیاست‌خارجی ایران، یکی از محوری‌ترین راهبردهای مدنظر دولت‌سیزدهم بود که راهبردهای درپیش گرفته شده در این زمینه طی حدود 23ماه گذشته، با موفقیت‌های قابل‌توجهی نیز همراه بوده و توانسته ضمن پیگیری رویکرد «خنثی‌سازی تحریم‌ها»، فصل تازه‌ای از همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را برای جمهوری‌اسلامی رقم بزند. با توجه به چنین رویکردی هم بود که مواضع اخیر سخنگوی وزارت امورخارجه نشان داد تهران با قطع وابستگی سیاسی - اقتصادی به برجام، اکنون از موضع برتر درحال پیگیری سیاست‌های ترسیمی دراین حوزه است. براین اساس کنعانی تأکید کرد تهران براساس خطوط قرمز خود که تعیین‌کننده منافع‌ملی است، برای پیگیری و جمع‌بندی مباحث باقیمانده آمادگی دارد.
پیگیری چالش‌های منطقه‌ای
حل‌وفصل چالش‌های منطقه‌ای، از مقابله با تروریسم گرفته تا چاره‌اندیشی برای مشکلات زیست‌محیطی، یکی از محورهای مدنظر در سیاست‌خارجی دولت‌سیزدهم است. براین اساس دستگاه دیپلماسی از عراق گرفته تا افغانستان و پاکستان، پیگیری مباحث مطرح دراین عرصه است. درجریان سفر اخیر نماینده سازمان‌ملل در امور عراق به تهران، ایجاد ثبات و امنیت دراین کشور، مورد تأکید طرف ایرانی قرار گرفت؛ این درحالی‌است که فعالیت‌های تروریستی در مرزهای ایران و عراق، از مهم‌ترین چالش‌های موجود دراین عرصه به‌حساب می‌آید که تهران و بغداد برای حل‌وفصل آن، رایزنی‌های گسترده‌ای طی ماه‌های گذشته داشته‌اند؛ رایزنی‌هایی که با پاکستان نیز در حوزه مبارزه با فعالیت‌های تروریستی دراین منطقه انجام شده‌است و اخیرا شاهد گفت‌وگوی مقام‌های امنیتی و دفاعی 2کشور دراین زمینه بوده‌ایم. ازسوی دیگر پیگیری حقابه هیرمند در رایزنی با مقام‌های افغانستانی از دیگر رویکردهای مدنظر بوده‌است.
توسعه مناسبات نظامی - دفاعی فرامنطقه‌ای
همکاری‌های فرامنطقه‌ای جمهوری‌اسلامی طی ماه‌های گذشته از حوزه صرف سیاسی - اقتصادی خارج شده و درحال ورود به عرصه مناسبات نظامی است. برهمین اساس هم بود که علاوه‌بر دستاوردهای سفر منطقه‌ای اخیر رئیس‌جمهور به 3کشور آمریکای‌لاتین که دربرگیرنده توافق‌های قابل‌توجهی ازجمله در حوزه همکاری‌های دفاعی - نظامی بود، اخیرا وزرای دفاع ایران و بولیوی نیز به توافق‌های ویژه‌ای دراین زمینه دست یافتند؛ توافق‌هایی که گفته می‌شود براساس آن، قرار است بولیوی از ایران پهپاد بخرد. ازسوی دیگر طی روزهای اخیر صدور قایق‌های تندرو و موشک‌انداز «ذوالفقار» به ونزوئلا، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشت که نشان‌دهنده توسعه روزافزون همکاری‌های فرامنطقه‌ای جمهوری‌اسلامی دراین عرصه است. درچنین شرایطی تهران تأکید دارد در همکاری با کشورهای آمریکای لاتین براساس منافع ملی خود عمل می‌کند.
حل‌وفصل چالش‌های مرزی
رفع اختلاف‌های مرزی، ازجمله در میدان نفتی و گازی آرش، ازجمله موضوع‌هایی است که در روزهای اخیر واکنش‌های رسانه‌ای گسترده‌ای را به‌دنبال داشته‌است. این درشرایطی است که تهران همواره تأکید کرده از حل‌وفصل دوستانه مسائل مرزی و دریایی با همسایگان خود حمایت می‌کند. دراین میان جمهوری‌اسلامی همواره تصریح کرده که خواهان استفاده مشترک در بهره‌برداری از این میدان بوده و به این راهبرد پایبند است. برهمین اساس هم بود که کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه در نشست‌خبری دیروز خود، بر آمادگی ایران به‌منظور گفت‌وگو با طرف کویتی باهدف رفع اختلاف‌های موجود دراین زمینه تأکید کرد. ازسوی دیگر ایران و کویت بر پیگیری موضوع، خارج از فضای رسانه‌ای و در چارچوب گفت‌وگوهای فنی تأکید دارند.
گره‌گشایی حقوقی از پول‌های بلوکه شده
در روزهای اخیر لایحه ارجاع اختلاف بانک مرکزی ایران و دولت کره‌جنوبی برای انجام تشریفات قانونی به مجلس ارسال شد و به این ترتیب پیگیری حقوقی دریافت طلب ایران از این کشور به‌صورت رسمی کلید خورد؛ این درحالی‌است که طی ماه‌های گذشته رایزنی‌های با واسطه و بی‌واسطه گسترده‌ای دراین زمینه با سئول انجام شده که با به‌نتیجه نرسیدن آنها، اکنون پیگیری حقوقی در دستورکار مسئولان قرار گرفته‌است. تهران معتقد است اقدام حقوقی ایران، گامی تکمیلی به‌منظور تضمین بازگشت منابع مالی قانونی ایران از کره‌جنوبی به‌حساب می‌آید و جمهوری‌اسلامی در کنار اقدام‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک، مسیر حقوقی را نیز برای احقاق حقوق تضییع شده مردم ایران مورد استفاده قرار
می‌دهد.
در همینه زمینه :
