درباره مهاجرت‌های اقلیمی

فاجعه‌های اقلیمی، بسیاری از اهالی خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، یزد، کرمان و اصفهان را راهی استان‌های شمالی، تهران و البرز کرده است؛ براساس بررسی جمعیتی استان‌های واقع در یک‌سوم شمالی کشور که شرایط اقلیمی بهتری دارند، 25درصد جمعیت (طبق سرشماری سال‌1395) در آذربایجان غربی و شرقی، اردبیل، البرز، تهران، خراسان رضوی و شمالی، زنجان، قزوین، گلستان، گیلان و مازندران (21درصد مساحت کشور) زندگی می‌کنند؛ آماری که طی سال‌های 1358 تا 1395 با شروع روند فزاینده مهاجرت‌ها افزایش هم یافته است.
طبق سرشماری سال1358، 44درصد جمعیت در یک‌سوم شمالی کشور و این استان‌های خوش‌آب‌و‌هوا زندگی می‌کردند. نگاهی به وضعیت 5 استان مهاجرفرست یعنی خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، یزد، کرمان و اصفهان هم گویای آن است که مهم‌ترین چالش آنها کمبود آب و خشکسالی بوده و حالا با مهاجرت افراد زیادی از استان‌های در معرض تنش به دامنه‌های شمالی البرز و افزایش جمعیت در نیمه شمالی، آینده خوبی برای مقصد مهاجران در انتظار نیست.
اقلیم حتی اگر به‌طور مستقیم عامل مهاجرت داخلی نباشد، به‌طور غیرمستقیم و به واسطه اشتغال، به آن دامن می‌زند. اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران هم نشان می‌دهد سال1398، خوزستان در رتبه دوم مهاجرفرستی نیروی کار بعد از تهران قرار داشته است. رتبه دوم تا پنجم فهرست مهاجرفرستی در میان استان‌های کشور به‌ترتیب به خوزستان با 61هزار نفر معادل 6.3درصد از کل مهاجران در سن کار، کرمانشاه با 8.15هزار نفر معادل 1.6درصد، آذربایجان شرقی با 14هزار نفر معادل 5.3درصد و مازندران با 21هزار نفر معادل 6.4درصد از کل مهاجران در سن کار اختصاص یافته است.
 مهاجرت‌های اقلیمی و داخلی‌ بنابر گزارش‌های سازمان امدادی «آکسفام» سالانه 20میلیون انسان را در جهان مجبور به ترک خانه‌شان می‌کند تا به جای دیگری درون مرزهای کشور محل‌ زندگی‌شان مهاجرت کنند. کمیساریای عالی پناهندگان وابسته به سازمان ملل متحد هم امسال به مناسبت روز جهانی آب هشدار داده بود که کمبود آب، دسترسی نداشتن به آب آشامیدنی سالم، خشکسالی، فرسایش خاک و بیابان‌زایی از عوامل مؤثر در تشدید مهاجرت هستند.
یک جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی هم پیش از این به «رکنا» گفته بود سیستان‌وبلوچستانی‌ها بیشتر راغب هستند به استان‌های یزد، گلستان، کرمان و خراسان‌های جنوبی و رضوی مهاجرت کنند تا بتوانند از بسیاری از سختی‌هایی که در استان خودشان وجود دارد، دور شوند.
اردشیر گرواند با بیان اینکه مهاجرت از سیستان و بلوچستان به گلستان، قدمتی تاریخی دارد و به اوایل دوره پهلوی برمی‌گردد، افزوده بود: «اساسا از آنجایی که گلستان مرکز کشت و کار گسترده بوده، همیشه نیروی کارش را از جنوب‌شرق کشور تامین می‌کرده و هنوز هم به همین شکل است. علت آن است که سطح زیرکشت آنجا بسیار بالاست و کشت و کار مرسوم آنجا به‌گونه‌ای بوده که ترکیب خانوار را می‌پسندیده است. به این معنا که در دشت‌های گرگان و گنبد، کشت پنبه، چغندر و... رایج بوده و کمتر برنج می‌کاشتند. مردان، بیشتر برای آبیاری، شخم، کاشت و داشت فعالیت می‌کردند و برداشت برعهده زنان بود. الان محله‌هایی در حاشیه شهر گنبدکاووس وجود دارد به نام سیستانی‌ها، زابلی‌ها، افغانی‌ها و... و هنوز هم مهاجرت‌ها به این استان ادامه دارد.»