حیات در رودخانه‌های منتهی به خزر

 رودهای منتهی به دریای خزر در همه استان‌های شمالی وضعیت نامناسبی دارند. مجموعه‌ای از عوامل دست به‌دست هم داده تا این رودخانه‌ها اوضاع خوبی نداشته باشند. انواع پساب‌های صنعتی، شهری و روستایی از این رودها راهی دریاچه‌ای می‌شوند که خود با دلایل مشترک، با گذر زمان خالی از حیات می‌شود. سلامت رودخانه‌ها به‌عنوان رگ‌های حیات در حوضه‌های آبریز بسیار اهمیت دارد و شاخص سنجش سلامت رودخانه به میزان گونه‌هایی است که در آن زندگی می‌کنند. تعداد زیادی از رودخانه‌ها، محلی برای زادآوری آبزیان به‌ویژه ماهیان هستند؛ به‌عنوان مثال نزدیک به 80درصد از ماهیان دریای خزر برای حفظ بقا و تجدید نسل به رودخانه‌ها مهاجرت می‌کنند و فقط حدود 20درصد ماهیان برای تکثیر وابسته به محیط دریا هستند. در استان مازندران پساب‌ها و نخاله‌های معدنی، آلودگی رودها را بیشتر از قبل کرده است. از بین 120رودخانه مازندران، نمی‌توان رودخانه‌ای را یافت که جریان زندگی تا مقصد باعث ایجاد یک اکوسیستم سالم و پایدار شده باشد.
به‌گفته حسن اکبری، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در شمال کشور بسیاری از رودخانه‌های مهم مثل سفیدرود که محل اصلی تخم‌ریزی گونه‌های اصلی دریای خزر مانند ماهی سفید است، در قسمت انتهایی دچار آلودگی شده چون در بالادست این رودخانه و سایر رودخانه‌های مشابه، تخریب، چرای دام و ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی به‌صورت چشمگیری افزایش یافته است.
یکی دیگر از مشکلات رودهای منتهی به خزر، وجود گونه‌های مهاجمی است که با آبزی‌پروری نادرست راهی زیستگاه‌های آبی شده است. رودها و در امتداد آن تالاب‌های کشور در تسخیر گونه‌های مهاجمی چون ماهی تیلاپیا و قزل‌آلای رنگین‌کمانی درآمده‌اند. این‌گونه‌ها در رقابت غذایی دست برتر را در رودهای منتهی به خزر دارند و گونه‌های بومی کشور مثل قزل‌آلای خال‌قرمز را از دور خارج می‌کنند.
براساس گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش ۹ماهه سال زراعی جاری استان مازندران منتهی به خرداد، 402میلی‌متر بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال زراعی گذشته، حدود ۱۴درصد کاهش داشته است. کم‌بارشی و کم‌شدن آورد آب رودخانه‌ها، باعث شده آلاینده‌های شهری، روستایی و صنعتی که به محیط‌زیست وارد می‌شوند، بیشتر از قبل خود را نشان دهند. ۳۰درصد از واحدهای صنعتی مازندران در حاشیه مسیر عبور رودخانه‌ها قرار دارند و با وجود اینکه ۱۸مجوز سیستم تصفیه فاضلاب شهری صادر شده است، فقط شهرهای جویبار، ساری، بابل، نوشهر و چالوس سیستم تصفیه فاضلاب دارند.  طبق بررسی‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست 35تا 40درصد شناگاه‌های استان در معرض آلودگی میکروبی قرار دارند. رودخانه سالم تضمین‌کننده سلامت زیستگاه‌های طبیعی و انسانی است.‌