ناجی، همان قاتل است؟

پنل‌های خورشیدی، چنان کارآمد و در مقایسه با سوخت‌های فسیلی پاک‌تر هستند که بسیاری آنها را ناجی زمین در حال گرم شدن ما می‌دانند اما اگر قرار باشد کمی دورتر از نوک دماغمان را ببینیم، همین صفحات دوستدار کره زمین، می‌توانند قاتلان بالقوه بعدی محیط‌زیست باشند.
سرعت بالا در به‌کارگیری این پنل‌ها در سراسر دنیا، به این معنی است که به‌زودی میلیاردها صفحه خورشیدی به شکل زباله‌های خطرناک روی هم در سراسر دنیا تلنبار خواهد شد؛ یک قوز بالای قوزهای قبلی محیط‌زیست.
کارشناسان می‌گویند که تا به حال در دنیا به اندازه ظرفیت یک تراوات (یک تریلیون وات) پنل خورشیدی نصب شده است و با محاسبه سرانگشتی تعداد مزارع و پشت‌بام‌ها و باتوجه به اینکه هر صفحه معمولی خورشیدی حدود 400وات ظرفیت دارد، می‌توان گفت همین حالا 2.5میلیارد پنل خورشیدی در سراسر دنیا علم شده است. این یعنی تا سال2050، با کوهی از زباله صفحات خورشیدی طرف هستیم و یک فاجعه محیط‌زیستی جهانی دیگر را با دستان خودمان به زمین تحمیل کرده‌ایم، مگر اینکه زنجیره جهانی بازیافت از همین حالا شکل بگیرد. یک روزنه امید، افتتاح یک کارخانه در فرانسه است که حدود 3 هفته دیگر رسما آغاز به‌کار می‌کند و کارش به‌صورت تخصصی، فقط بازیافت و تولید دوباره پنل‌های مستعمل است؛ این کارخانه می‌تواند 99درصد اجزای پنل‌ها را بازیافت کرده و دوباره از آنها استفاده کند. علاوه بر شیشه‌های روی صفحات و قاب آلومینیومی، این کارخانه می‌تواند مواد باارزش داخل پنل‌ها، ازجمله نقره و مس را که به سختی در طبیعت از بین می‌روند، بازیابی و دوباره استفاده کند. احداث این کارخانه، در دوره خاصی در زمینه استفاده از پنل‌های خورشیدی روی می‌دهد؛ نه‌تنها استفاده از این پنل‌ها افزایش یافته که پنل‌های جدیدتر ظرفیت بیشتری هم دارند. این یعنی استقبال از آنها بیشتر خواهد شد و زنگ خطر همینجاست؛ کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که تا سال2050، احتمالا هر سال حدود 200میلیون تن پنل خورشیدی مستعمل و از کار افتاده داشته باشیم. در مقام مقایسه می‌شود به این نکته اشاره کرد که ما در حال حاضر سالانه 400میلیون تن پلاستیک تولید می‌کنیم.
یک دلیل اینکه تعداد کمی کارخانه بازیافت پنل‌های خورشیدی در دنیا وجود دارد این است که تا همین اواخر، پنل‌های زیادی برای بازیافت و استفاده دوباره در دسترس نبود. نخستین نسل از پنل‌های خورشیدی، تازه به انتهای عمر مفید خود رسیده‌اند و بازیافت آنها، تازه از الان موضوعیت پیدا می‌کند. به همین‌خاطر است که افتتاح کارخانه بازیافت آنها در فرانسه، بسیار مهم است و می‌تواند الگویی برای دیگر کشورها باشد.
مواد باارزش در پنل‌ها، مثل طلا و مس و سیلیکون، چنان با دیگر مواد ترکیب می‌شوند که از نظر اقتصادی، بازیابی آنها به صرفه نیست اما کارخانه فرانسه، روشی مقرون به صرفه را برای این کار پیش پای دنیا می‌گذارد. مسئله بازیافت این صفحات خورشیدی، اگر همین امروز دولت‌ها به فکر چاره نباشند، می‌تواند در آینده چنان بلایی سر محیط‌زیست بیاورد که آرزو کنیم ‌ای کاش هرگز به فکر تولید آنها نیفتاده بودیم.