ری به تنهایی یک گنجینه بزرگ است

داریوش شهبازی-تاریخ‌پژوه و تهران‌شناس

طی کاوش‌های انجام‌شده در تپه بالای چشمه‌ علی که در سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ توسط «اریک اشمیت» انجام شد، آثار بسیاری از محوطه اطراف تپه کشف شد که نشانه‌هایی از دوران قبل از اسلام و اشکانیان در آن دیده می‌شود. اریک اشمیت محوطه چشمه‌علی را طی 3فصل متوالی کاوید و نتیجه حاصل از آن یافتن آثاری مربوط به 3دوره اسلامی، اشکانی و ماقبل تاریخ بوده است. یافته‌های باستان‌شناسان در منطقه ری نشان از تمدن کهن این گستره دارد. پیدایش آثار این تمدن از 6هزار و 200سال پیش مشهود بوده و شاهد آن ارائه سفالینه‌های قرمزآجری و شتری‌رنگی است که در چشمه‌علی ری بدون چرخ سفالگری ساخته شده و غالبا به شکل کاسه و بشقاب دیده می‌شود. از ویژگی‌های این سفا‌ل‌ها نقش‌اندازی‌های پر از حیوانات است که بدنه آنها را پوشانده‌اند. این تمدن در چشمه‌علی ری متولد شد و رشد کرد و خود را به نقاط دیگر رساند. همچنان‌که در محدوده پیشوای ورامین و نیز در تپه‌های کهریزک و در کاوش سال 1264شمسی نیز سفال‌های سیاه – خاکستری و به‌ندرت قرمز از کوره‌های سفال‌پزی متعدد همان مردمی کشف شده است که از 3هزار و 200سال پیش در تپه کهریزک به حرفه کوزه‌گری مشغول بوده‌اند. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت که ری خود به تنهایی گنجینه‌ای عظیم از آثار باستانی در گستره تهران است. همچنان‌که «ایزدیور خارکسی یونانی» در قرن نخست میلادی ری را از تمامی شهرهای ماد بزرگ‌تر دانسته و یا در بسیاری از کتب قدیمی مانند مختصرالبلدان، احسن‌التقاسیم، جهان‌نامه، معجم‌البلدان، هفت اقلیم، مجالیس‌المومنین و... از ری به‌عنوان عروس دنیا یادشده است. ری پس از اسلام نیز از اهمیت فراوانی برخوردار بود و آثار باستانی و یافته‌های بسیاری در این گستره از دوره اسلامی کشف شده یا به یادگار باقی مانده است. پس از حمله مغول اما ری به ویرانه‌ای تبدیل شد و 2،3 قرن پس از این هجوم هم حیات نیمه‌جان خود را ادامه داد اما دیگر از صورت شهر خارج شد و به روستایی کوچک تنزل کرد.