درباره نشریه «توفیق» که امروز ١٠٠سالگی آغاز انتشار آن است
توفیق طنازی
حمیدرضا محمدی
درست یک سده پیش بود که نخستین شماره جریده «توفیق»، به همت حسین توفیق، در روز یکشنبه، سی‌ام اردیبهشت١٣٠٢ و به بهای 6شاهی به طبع رسید و امروز، یک‌صدمین سال آغاز انتشار آن است.
مطبوعه‌ای که یک جریان بود و در شوخی‌نویسی و شوخی‌نگاری جریان‌ساز، خیلی‌ها را در دامان خود پرورد و بسیاری خود را مدیون و مرهون آن می‌دانند. کسانی که بعدها در میان طنزنویسان و فکاهی‌نگاران و همچنین کاریکاتوریست‌ها و کارتونیست‌ها سری در سرها درآوردند و کسی برای خود شدند. سرآمدشان کیومرث صابری فومنی بود که پس از انقلاب، «گل‌آقا» را منتشر کرد، و ازجمله دیگر کسان، منوچهر احترامی، عمران صلاحی، ناصر پاک‌شیر، احمد عربانی، کامبیز درم‌بخش، احمد عبداللهی‌نیا و غلامرضا کیانی‌رشید بودند.
عمران صلاحی در وصف مکتب بودن توفیق چنین نوشته است: «توفیق برای من فضای خیلی خوبی بود. خیلی یاد گرفتم. با زبان مردم آشنا شدم و با ضرب‌المثل‌ها و لطیفه‌ها، و یعنی به‌نوعی کارم صیقل خورد. این است که من واقعاً مدیون‌شان هستم. توفیق در واقع مثل مکتبی بود که از داخلش خیلی‌ه بیرون آمدند.» توفیق که انتشار خود را با شعار «مِن‌الله التَّوفیقُ و علیه التِّکلانُ» و به‌نوعی مانیفست «نامه توفیق به استعانت حق و حقیقت و پشتیبانی عناصر صالح و پاک، برای روشن‌کردن فکر طبقه سوم و دفاع از حقوق آنان، با مسلکی ثابت، می‌رود تا قدم در دایره مطبوعات بگذارد» شروع کرد، ۴٨سال و در 3دوره خنده بر لبان مخاطبان و خوانندگانش نشاند که 3برادر توفیق، آخرین گردانندگانش بودند: حسن، صاحب‌امتیاز و مدیر؛ حسین، سردبیر و مدیر چاپ‌خانه؛ و عباس، رئیس هیأت تحریریه. تا آنکه در روز پنجشنبه، 10تیر١٣۵٠ که آخرین شماره‌اش به قیمت ١٠ریال نشر یافت، به تیغ تیز توقیف گرفتار آمد و برای همیشه به محاق رفت. اما این ٣ برادر در این بیش از نیم‌قرن، از پای ننشستند و پرچم توفیق را در اذهان و افکار مردم بالا نگاه داشتند و کوشیدند با نشر کتاب و مقاله، نسل جدید را با آن نشریه آشنا سازند.
در این میان یکی از مهم‌ترین اتفاقات، اهدای گنجینه توفیق و افتتاح موزه آن در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در ٢۴آذر١٣٩٨ بود و اکنون آخرین‌شان، عباس توفیق، با همکاری بیژن اسدی‌پور، یادبودنامه ١٠٠سالگی آن شماره اول را منتشر کرده است تا طنزنویسان و کاریکاتوریست‌های جدید بخوانند و بدانند که «توفیق» چه بود و چه کرد؛ از نخستین دفتر در خیابان سیدناصرالدین تا آخرین مقر در خیابان استانبول، شماره ١٢٨.
