چالش گنج‌یابی

محمد باریکانی-روزنامه‌نگار

هجوم به محوطه‌های تاریخی و غارت آنها در توهم دستیابی به گنج و زیر و رو شدن وضعیت اقتصادی در کشور به جایی رسیده است که حالا سردار حسن مهری، فرمانده یگان حفاظت میراث‌فرهنگی کشور در حضور رئیس پلیس پیشگیری فراجا اعلام کرده است که توهم گنج‌یابی در کشور تبدیل به یکی از چالش‌های مهم در حفاظت از آثار تاریخی کشور شده است.
چندی پیش خبر کشف باند قاچاق اشیای تاریخی در فرودگاه امام‌خمینی‌(ره) که در مسیری امن اقدام به قاچاق آثار تاریخی ایران می‌کردند و در پرواز تهران - دوبی با چمدان‌های مملو از اشیای تاریخی به دام نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران افتادند در رسانه‌ها فراگیر شد. براساس گزارش رسانه‌ها این باند قصد فروش اشیای تاریخی ایران را در حراجی شخصی خود در دوبی داشت که هوشیاری دستگاه‌های اطلاعاتی مانع از خروج این آثار از کشور شد.
کافی است صفحات حوادث روزنامه‌ها را ورق بزنید تا متوجه شوید چه فجایعی در توهم دستیابی به گنج و دفینه در سراسر ایران رخ می‌دهد. اخبار مرتبط با قتل و کلاهبرداری و ضرب و جرح در رؤیای یافتن گنج روزانه در رسانه‌ها منتشر می‌شوند. در کنار این موارد باندهای فروش دستگاه‌های فلزیاب که بیشترین استفاده آنها حالا نه در معدن‌کاوی که در یافتن آثار تاریخی از زیر زمین در محوطه‌های تاریخی کشور است به‌وفور در فضای مجازی مشغول فعالیت هستند.
باندهای بزرگ قاچاق اشیای تاریخی در ایران اما با سوءاستفاده از فقر مالی و محرومیت جوامع محلی در روستاها و شهرهای محروم اشیای یافت شده از محوطه‌های تاریخی را از حفاران محلی غیرمجاز که برای امرارمعاش چاره‌ای جز در خطر زندان شدن ندارند، خریداری می‌کنند و بخشی از آنها را در داخل همین کشور به مجموعه‌دارهای عتیقه می‌فروشند و بهترین‌ها را از میان انبوه اشیای یافت‌شده الک می‌کنند و به هر ترفندی به خارج از کشور می‌فرستند؛ مثلا شیء خریداری شده از یک روستایی به مبلغ 20میلیون تومان را تا 800میلیون تومان در خارج از کشور می فروشند و اینگونه حراجی‌ها و کلکسیون‌های خارجی در لندن، آمریکا و اروپا را از آثار ایرانی پرمی‌کنند.
کارشناسان میراث‌فرهنگی در گفت‌وگوهایی که پیش‌تر با همشهری داشتند اعلام کرده بودند وضعیت بد اقتصادی و بیکاری در مناطق محروم به افزایش تب گنج‌یابی‌ دامن می‌زند و  حجم غارت محوطه‌های تاریخی و باستانی کشور بالاتر می‌رود.
یگان حفاظت میراث‌فرهنگی کشور از ضعف نیرو و تجهیزات در رنج است؛ در برخی سال‌ها محوطه‌های باستانی چند هزار ساله در شوش و هفت‌تپه تنها 3نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی داشت یا تنها 2نیروی یگان حفاظت از محوطه ثبت جهانی شده بیستون مراقبت می‌کردند. نبود تجهیزات کافی موتور و خودروی مناسب و همچنین تجهیزات شخصی در دفاع از میراث فرهنگی موجب شده بود که حفاران غیرمجاز و غارتگران آثار تاریخی به‌راحتی در محوطه‌های ثبت ملی و جهانی شده ایران جولان دهند.
حالا این فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور است که در ششمین گردهمایی معاونان، مدیران و فرماندهان یگان‌های حفاظت میراث‌ فرهنگی کشور در مشهد اعلام کرده است که توهم گنج‌یابی تبدیل به یکی از چالش‌های مهم در حوزه حفاظت از میراث‌فرهنگی شده است.
سردار حسن مهری، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور در این جلسه از مردم خواسته است تا درصورت مواجه شدن با رفتارهای ضد‌میراث‌فرهنگی و اطلاع از حفاری‌های غیرمجاز آثار تاریخی یا تخریب این آثار با شماره تلفن شبانه‌روزی 09662 متعلق به یگان حفاظت میراث فرهنگی تماس بگیرند و گزارش‌های مردمی خود را برای حفاظت از آثار تاریخی به این یگان ارسال کنند.

تبیین مأموریت یگان حفاظت میراث‌فرهنگی برای مردم

رضا بنی‌اسدی، رئیس پلیس پیشگیری فراجا: حفاظت از میراث ‌فرهنگی دارای ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هویتی، آموزشی، پژوهشی، قانونی، بین‌المللی و معنوی است. رشد و توسعه اقتصادی، پدیده‌ای امنیت‌محور است و امنیت مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین اصل در تدوین استراتژی توسعه گردشگری در جهان به شمار می‌رود. میراث‌ فرهنگی از توان بالقوه‌ای در کمک به گردشگری فرهنگی و ترویج و تعمیق فرهنگ و تاریخ برخوردار است و یگان حفاظت می‌تواند نقش بسیار مهمی در تحقق این امر داشته باشد. موفقیت یگان حفاظت میراث فرهنگی در توسعه و ایجاد یگان‌ حفاظت در دیگر دستگاه‌های اجرایی نیز تأثیرگذار است و به همین دلیل کسب رضایت وزارتخانه از اولویت‌هایی بود که یگان حفاظت میراث‌ فرهنگی در آن موفق بود. مقام معظم رهبری فرمایشات مهمی در اهمیت میراث‌فرهنگی داشتند و بر این اساس باید ماموریت یگان حفاظت میراث‌‌فرهنگی برای نیروها، دستگاه‌های اجرایی و مردم تبیین و فرایندی برای ارتباط بیشتر آنها با مردم تعریف شود. برخورد اخلاق‌مدارانه نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی با گردشگران و بازدیدکنندگان آثار تاریخی، می‌تواند اعضای یگان را به سفیران فرهنگی ایران تبدیل کند.

   2هزار تماس مردمی برای حفظ میراث‌فرهنگی

سردار حسن مهری، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی: استفاده از ظرفیت‌های مردمی یکی از راهکارهای حفاظت از میراث‌‌فرهنگی است و به همین دلیل بیش از ۵هزار جلسه تعاملی در حوزه یگان حفاظت طی سال گذشته با مردم برگزار شد. شماره تلفن ۰۹۶۶۲ نیز برای دریافت اخبار مردمی فعال است و طی سال گذشته، بیش از 2هزار خبر مردمی مؤثر در حوزه میراث ‌فرهنگی دریافت شد. یگان حفاظت میراث‌فرهنگی از ۳۵هزار اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی حفاظت می‌کند که از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب کشور قرار دارند. علاوه بر این از  ۲۷ اثر ثبت جهانی شده و بیش از ۲۷۰موزه نیز حفاظت می‌شود. ۳۱یگان حفاظت میراث فرهنگی در استان‌های کشور فعال هستند که بیش از ۵۰درصد کارکنان این یگان ضابط قضایی هستند. براساس آسیب‌شناسی صورت گرفته نیز متناسب‌سازی نیرو با ماموریت‌ها از برنامه‌های یگان حفاظت میراث‌فرهنگی است که در این زمینه اقداماتی ازجمله افزایش سهمیه سربازان امریه و عادی انجام شده است. همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه نیروهای یگان حفاظت از دیگر برنامه‌هایی است که طی سال گذشته چندین دوره برگزار شده و امسال نیز این دوره‌ها تداوم خواهد یافت.