هفت‌خوان «نعل‌شکن» به شوق امامزاده
سمیرا باباجانپور- روزنامه‌نگار
روایت سفر تهرانی‌ها به امامزاده داوود(ع) در کتاب‌ها و متون تهران قدیم به‌وفور یافت می‌شود. روایت سفری معنوی که گاهی به‌دلیل سختی و مشقت راه باعث می‌شد زائران بیمار شوند و حتی جان خود را از دست دهند. مشقت عبور از معبرهای کوهستانی، سخت و جاده خاکی و پر از سنگ و کلوخ مانع از سفر زیارتی تهرانی‌ها به بارگاه امامزاده داوود(ع) نمی‌شد. قبل از اینکه جاده امروزی راه‌اندازی شود مردم باید به فرحزاد می‌رفتند و از آنجا پای پیاده یا با الاغ کرایه‌ای خودشان را به امامزاده داوود می‌رساندند.
مهدی فتحعلی از قدیمی‌های روستا می‌گوید:«بچه که بودم، وقتی زائران نفس‌بریده «نعل‌شکن» را رد می‌کردند و بعد از چند دقیقه وارد محوطه امامزاده می‌شدند با لب‌های تشنه دنبال آب می‌گشتند. برای همین سقاهایی بودند که به این زائران آب می‌دادند تا خستگی سفر از تن‌شان بیرون برود. نعل‌شکن مسیر سختی بود که روایت بود نعل چهارپایان را فرسوده و خراب می‌کند. برای همین به اسم مسیر «نعل‌شکن» معروف شد.» آنطور که در منابع آمده بقعه و بارگاه امامزاده در دوران صفویه ساخته شده اما زیارت و رفت‌وآمد زائران در عهد قاجار رونق می‌گیرد. این زیارت برای غنی و فقیر هم متفاوت بود. مردم تنگدست باید پیاده می‌آمدند برای همین چند روز در راه بودند اما کسانی که از وضعیت مالی بهتری برخوردار بودند با الاغ و قاطر راه می‌افتادند و زودتر می‌رسیدند. تا ۷۰ سال پیش هم رسم بود که از چهارراه سرچشمه و دروازه شمیران با الاغ راه می‌افتادند و خودشان را به فرحزاد می‌رساندند و بعد وارد مسیر کوهستانی می‌شدند. در مورد سفر به امامزاده داوود نقل‌های مختلفی در میان مردم رواج دارد؛ اما در روایت همه آنها مسیر اصلی امامزاده داوود(ع) در گذشته مسیر خاکی روستای فرحزاد بود؛ مسیری خاکی با راهی طولانی و طاقت‌فرسا. هنوز از فرحزاد فاصله نگرفته جاده خاکی، خراب و شیب‌های طاقت‌فرسا امان جماعت را می‌برید. در این مسیر کوه‌ها و استراحتگاه‌های زیادی وجود داشت که مسافران در آنجا استراحت کرده و دوباره به حرکت خود ادامه می‌دادند. ولی وقتی به نعل‌شکن می‌رسیدند گنبد امامزاده‌داوود(ع) معلوم می‌شد و مسافران با شوق و اشتیاق زیاد پیچ‌وخم جاده را طی می‌کردند.
ساختمان تاریخی به سبک معماری گوتیک
ثریا روزبهانی- روزنامه‌نگار
سال ۱۳۱۱ بود که بنایی با الهام از سبک معماری «گوتیگ»(از سبک‌ها و دوره‌های تاریخی در دنیای معماری است که به‌عنوان یک سبک مذهبی شناخته می‌شود) در خیابان مروی ساخته شد؛ ساختمانی که امروز به یکی از آثار تاریخی مهم پایتخت و مرکز تجاری پررفت‌وآمد تبدیل شده نامش «سرای روشن» است. معماری باشکوه سرای روشن طی سال‌ها تخریب شده بود تا اینکه در دهه هفتاد توسط «مهندس صفامنش» از معروف‌ترین مهندسان ایرانی بازسازی شد و چهره زیباتری به‌خود گرفت. این بنا تلفیقی از معماری مدرن و سنتی است. تصویر اهورا مزدا در بنای این ساختمان نماد دوره هخامنشیان است و تزیینات ستون‌ها و مجسمه‌ها از معماری اروپایی الهام گرفته شده است. ایوان‌ها و ستون‌های بسیار بلند عمارت هم از شاخصه‌های مهم زیباشناسی بنا به شمار می‌رود. نمادهایی که بر پیکره این بنا حک شده همگی حامل پیامی مهم از گذشته دور هستند؛تصاویری چون خورشید بالدار، پیکر بالدار، تزیینات و طرح‌های رنگارنگ و جذاب. با قدم زدن در عمارت سرای روشن به خوبی می‌توانید تاریخ یک قرن پیش را از نزدیک مشاهده کنید. تزیینات آجری دیوارهای بیرونی و داخلی این بنا، نمونه‌ای دیگر از معماری هنرمندانه ایرانی است.بازار سرای روشن از چند مغازه و حیاط بزرگ تشکیل شده که باوجود مرمت و بازسازی هنوز ردپای تاریخ به خوبی در آن مشهود است. این بازار زیرزمینی بسیار بزرگی دارد که به انبار تبدیل شده است. معماری باشکوه و خاص این بنا باعث شده تا گردشگران بسیاری به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تهران قدیم از آن بازدید کنند. این عمارت در میانه خیابان
ناصرخسرو و در نزدیکی کوچه مروی قرار دارد.
درشکه‌رانی بدون گواهینامه ممنوع!
ابوذر چهل‌امیرانی- روزنامه‌نگار
نخستین قوانین راهنمایی و رانندگی، اواخر دوران قاجار وضع شده است و از آنجا که درشکه، از مهم‌ترین وسایل حمل‌ونقل شهری در تهران قدیم به‌شمار می‌رفت، برای ساماندهی نحوه تردد درشکه‌ها و فعالیت درشکه‌چی‌ها، شرکت درشکه‌رانی تهران در سال۱۲۶۹ راه‌اندازی شد. امتیاز این شرکت به فردی به‌نام میرزا جوادخان یکی از کارمندان عالی‌رتبه وزارت امور خارجه واگذار شد و او بعد از فراهم کردن سرمایه، نامهای به برادرش در غازان روسیه نوشت و از او خواست که ۳۰دستگاه درشکه بخرد. کالسکه‌ها آبان سال۱۲۷۰ وارد تهران شد و ۲۳دستگاه در محله‌های شهر راه افتاد. مابقی هم به‌عنوان کالسکه‌های اضطراری درنظر گرفته و کرایه سوار شدن به آنها یک قران و ۵شاهی تعیین شد که عموماً مسافری به خارج از شهر نمی‌بردند. به‌همین دلیل تهرانی‌ها مجبور بودند برای زیارت مرقد حضرت عبدالعظیم(ع) در منطقه۲۰ و امامزاده حسن(ع) در منطقه۱۷ کرایه بیشتری پرداخت کنند. همین موضوع سبب شد تا اشخاصی به نامهای سیدصادق میرعرب‌شاهی و ابراهیم کاظمی ملقب به ابرام خان، درشکه‌خانه‌هایی در محله امامزاده حسن(ع) راه بیندازند تا اهالی و زائران را به نقاط مختلف شهر جابه‌جا کنند. ۲۵آبان سال۱۲۹۹ بود که اداره نظمیه اقدام به امتحان‌گیری از درشکه‌چی‌ها برای اعطای گواهینامه به آنها کرد. برای دریافت تصدیق درشکه‌رانی، شرط‌هایی وجود داشت، ازجمله اینکه سن درشکه‌چی نباید کمتر از ۲۰سال و سوء‌سابقه و فساد اخلاقی نداشته باشد. توانایی کافی برای تعویض چرخ‌ها را داشته باشد و موقع حمل مسافر، اجازه غذا یا چای خوردن و استعمال دخانیات نداشت.
بهترین قصه‌های تاریخی تهران جایزه می‌گیرند
صفحه «روایت تهران» که پیش روی شماست، به انعکاس روایت‌های خواندنی تاریخ تهران قدیم و سرگذشت شخصیت‌ها و نامداران، خیابان‌ها و گذرها، واقعه‌های تاثیرگذار و تاریخ شفاهی طهران تعلق دارد؛ با عکس‌های بازمانده از خاطرات تهران دیروز و قصه‌ها و ماجراهای پس پشت این عکس‌ها. شما هم می‌توانید در انتشار این صفحه که متعلق به خود شما و شهرشماست ما را همراهی کنید. «همشهری» بهترین عکس‌ها و قصه‌هایی را که برای ما ارسال می‌کنید با نام خودتان منتشر و به شما «همشهریان همراه» هدیه‌ای تقدیم می‌کند.
نشانی و شماره تماس ما: mahaleh@hamshahri.org و ۴۶۴- ۲۳۰۲۳۴۵۵
در همینه زمینه :
مرکز تهران شناسی همشهری
تماشای گزارش
