گزارش
نعل وارونه آژانس
مواضع تازه گروسی در قبال ایران قطعه‌ای از پازل غربی‌ها برای افزایش فشارها بر کشورمان به‌حساب می‌آید
علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار
فضاسازی‌های اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه فعالیت‌های هستهای ایران در شرایطی همچنان ادامه دارد که رافائل گروسی بدون توجه به شواهد متعدد مبنی بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های ایران در این حوزه، در قامت اجرا‌کننده منویات محور واشنگتن – تل‌آویو در این عرصه ظاهر شده‌است.
گروسی اخیرا در جریان یک نشست‌خبری در ژاپن، در چارچوب رویکرد غیرفنی و مسبوق به سابقه خود، به تکرار ادعاهای ضدایرانی خود پرداخت و کوشید در ادامه خبرسازی‌های گذشته درباره فعالیت‌های هستهای ایران، ضمن ابهام‌آفرینی در این باره، به «تهدیدنمایی» فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران در این بخش بپردازد. گروسی در ادعاهای تازه خود، علاوه‌بر اینکه عنوان کرد «برجام به پوسته خالی تبدیل شده» مدعی شد که «باید چارچوب جدیدی برای نظارت بر برنامه هستهای ایران تدوین شود»؛ ادعاهایی که به‌نظر می‌رسد بیش از هر چیز تکمیل‌کننده پازل آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به‌منظور افزایش فشارها بر ایران به‌منظور امتیازگیری از تهران است. اینگونه فضاسازی‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران نه‌تنها کم‌سابقه‌ترین همکاری‌ها را با آژانس داشته‌است، بلکه اتهام‌زنی‌ها صرفا در چارچوب رویکردهای «سیاسی» و «غیرفنی» و براساس منویات غربی انجام می‌شود.
ادعاهای گروسی چه بود؟
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنجشنبه گذشته در جریان یک نشست‌خبری در ژاپن، ادعاهای اخیر خود را درباره برجام و فعالیت‌های هستهای ایران، آن هم بدون اشاره به رویکردهای خصمانه طرف‌های مقابل، تکرار کرد که مهم‌ترین بخش‌های آن را در ادامه می‌خوانید.
پوسته خالی برجام: گروسی در نشست‌خبری خود بدون اشاره به عهدشکنی‌ها و عدم‌اجرای تعهدهای برجامی ازسوی طرف‌های غربی، ادعا کرد که برجام در برنامه هستهای ایران منسوخ شده و جست‌وجوی یک چارچوب جدید برای توافق با ایران ضروری است.
برجام دیگر مناسب نیست: مدیرکل آژانس همچنین مدعی شده است که این توافق دیگر برای هدفی که در ابتدا طراحی شده بود، مناسب نیست.
فرصت برای ایران رو به پایان است: گروسی پیش از این در آخرین روزهای بهمن‌ماه نیز با هشدار درباره ادعای «قصد ایران برای افزایش «7برابری» حجم تولید ماهانه اورانیوم ۶۰درصدی، مدعی شده بود که «زمان برای دستیابی به توافقی جهت مهار برنامه هستهای ایران رو به پایان است.»
واکنش ایران
فضاسازی‌های تازه گروسی اما با واکنش تهران مواجه شد و سازمان انرژی‌اتمی با صدور بیانیه‌ای به این ادعاها پاسخ داد که مهم‌ترین محورهای آن را در ادامه می‌خوانید.
صحبت‌های سیاسی و تکراری مدیرکل آژانس
بیان مواضعی دور از شأن و جایگاه مدیرکل آژانس
اختصاص یک‌چهارم از کل بازرسی‌های آژانس به تاسیسات اتمی ایران
ضرورت موضع‌گیری بی‌طرفانه، حرفه‌ای و به دور از جانبداری سیاسی ازسوی گروسی
خروج از جاده بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری، زمینه‌ساز خدشه‌دار شدن اعتبار این نهاد بین‌المللی
تأکید مستمر ایران بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش
اظهارات سیاسی و غیرحرفه‌ای
دستاویزی برای فشارهای غربی بر ایران
ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هستهای ایران
طرح ادعاهای غیرمستند درباره برنامه هستهای ایران در شرایطی است که دلایل گوناگونی برای اثبات ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های ایران در این حوزه وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آنها در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فتوای رهبرمعظم‌انقلاب
در فتوای هستهای رهبرمعظم انقلاب که در پیام ایشان به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هستهای و عدم‌اشاعه در فروردین‌ماه 1389منتشر و پس از آن به‌صورت رسمی در سازمان ملل هم ثبت شد، آمده است: «به اعتقاد ما افزون بر سلاح هستهای، دیگر انواع سلاح‌های کشتارجمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می‌دانیم.»
تأکید مقام‌های ارشد نظام
26شهریورماه1392: ما سلاح هستهای را نه به‌خاطر زید و عمرو، نه به‌خاطر آمریکا و غیرآمریکا، به‌خاطر عقیده‌مان قبول نداریم؛ هیچ‌کس نباید داشته باشد.
30فروردین‌ماه 1394: ما اگر گفتیم - که گفته‌ایم - از سلاح هستهای استفاده نمی‌کنیم، به‌خاطر پایبندی به تعبد اسلامی و مقررات اسلامی و قوانین اسلامی است.
20فروردین‌ماه 1394: ما به‌دنبال سلاح هستهای نیستیم؛ نه به‌خاطر اینکه آنها می‌گویند؛ به‌خاطر خودمان، به‌خاطر دین‌‌مان و به‌خاطر عقل‌مان. هم فتوای شرعی ما این است و هم فتوای عقلی ما.
21خردادماه 1402: عقیده ما این است... سلاح هستهای برای کشتار دسته‌جمعی به‌کار می‌رود، ما با کشتار دسته‌جمعی مخالفیم؛ خلاف دین است و خلاف اسلام است؛ چه اتمی‌اش، چه شیمیایی‌اش و چه انواع و اقسام دیگری که ممکن است.
گزارش‌های آژانس
اعتراف آژانس: در میانه‌های اسفندماه 1399رسانه‌های بین‌المللی به نقل از مقام‌های آژانس تأکید کردند که تاسیسات هستهای ایران که تحت نظارت این نهاد بین‌المللی قرار دارند، ماهیت صلح‌آمیز دارند و همکاری‌های ایران با آژانس مثبت بوده‌است. آژانس تاکنون 15بار گزارش داده که فعالیت‌های هستهای ایران صلح‌آمیز است.
یک گزارش مستند: گزارشی که 30بهمن‌ماه 1393ازسوی مدیرکل وقت آژانس منتشر شد، نشان داد فعالیت‌های هستهای ایران صلح‌آمیز و تحت نظارت آژانس است. این گزارش به آخرین اطلاعات و تحولات درباره مکان‌ها، تعداد سانتریفیوژها، انواع آنها، مقدار مواد هستهای اعم از غنی شده و غنی‌نشده، تعداد صفحات سوخت تولید شده، بازدیدهای مکرر و نمونه‌برداری‌ها می‌پرداخت.
یک اعتراف دیگر: یکم اردیبهشت‌ماه 1397بود که مسئولان آژانس در واکنش به ادعاهای ضدایرانی تل‌آویو تأکید کردند که نشانه‌ای از فعالیت‌های هستهای مرتبط با جنبه‌های غیرصلح‌آمیز در ایران وجود ندارد. فردریک دال، از سخنگویان آژانس با اشاره به گزارش دسامبر 2015آژانس تأکید کرد: «آژانس هیچ نشانه معتبری از فعالیت ایران در مورد جنبه‌های غیرصلح‌آمیز هستهای پس از سال 2009 نداشته و ندارد.»
اعتراف‌های غربی
5اسفندماه 1390: روزنامه آمریکایی «لس‌آنجلس‌تایمز» در گزارشی فاش کرد که ۱۶ آژانس اطلاعاتی- جاسوسی آمریکایی بار دیگر اعتراف کرده‌اند ایران به‌دنبال ساخت سلاح هستهای نیست.
8اردیبهشت‌ماه 1401: وزارت امورخارجه آمریکا در گزارش جدیدی اذعان کرد که ایران فعالیتی در زمینه ساخت سلاح هستهای انجام نمی‌دهد.
23فروردین‌ماه 1402: ویلیام برنز، رئیس وقت سازمان سیا در اندیشکده «بیکر» گفت: ارزیابی ما در جامعه اطلاعاتی این است که مقام‌های ایران هنوز تصمیمی برای از سرگیری برنامه تسلیحاتی که در پایان ۲۰۰۳ متوقف شد، نگرفته‌اند.
12آبان‌ماه 1403: یک سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا اذعان کرد ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا همچنان این است که ایران تصمیمی برای حرکت به‌سوی برنامه ساخت تسلیحات هستهای نگرفته است.
22دی‌ماه 1403: ویلیام برنز، رئیس وقت سازمان سیا در گفت‌وگویی به غیرنظامی بودن برنامه هستهای ایران اذعان و تأکید کرد که نشانه‌ای مبنی بر تصمیم ایران برای ساخت سلاح هستهای وجود ندارد.
چرا ادعاهای گروسی مردود است؟
ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هستهای ایران، موضوعی است که بارها مورد تأکید مقام‌های ارشد ایران قرار گرفته و تهران همواره پاسخ‌های شفافی به شبهه‌افکنی‌های آژانس داده است؛ رویکردی که در واکنش کاظم غریب‌آبادی به ادعاهای گروسی نیز نمایان بود.
رفع شبهه از سطح غنی‌سازی ایران: براساس ان.پی.تی سطح و میزان غنی‌سازی هیچ محدودیتی ندارد و تنها تعهد کشورهای غیردارنده سلاح هستهای، «عدم‌انحراف به سمت تولید سلاح هستهای» است؛ خط قرمزی که ازسوی ایران رعایت شده‌است. براین اساس موضع‌گیری‌های گروسی درباره غنی‌سازی 60درصدی ایران «غیرحقوقی» و «غیرفنی» و درچارچوب رویکردهای «سیاسی» قابل ارزیابی است.
استانداردهای دوگانه: غریب‌آبادی، معاون وزیر امورخارجه در پاسخ به ادعاهای گروسی، به یک نمونه از استانداردهای دوگانه آژانس اشاره کرده‌است: «بسیار ضروری است که مدیرکل آژانس نظر شفاف و صریح خود را درباره برنامه امنیتی AUKUS بین آمریکا، استرالیا و انگلیس که زیردریایی‌های هستهای با سوخت غنای تسلیحاتی را در اقیانوس آرام مستقر می‌کنند و ریسک کاملا اشاعه‌ای دارد، اعلام کند.»
همکاری ایران در چارچوب تعهدها: روند همکاری‌های ایران با آژانس همواره در چارچوب موافقتنامه جامع پادمان ادامه داشته و تاکنون نقضی در آن گزارش نشده‌است.
همکاری‌های فراپادمانی: ایران در گذشته براساس حسن‌نیت خود، همکاری‌های فراپادمانی با آژانس داشته‌است. اکنون چنانچه آژانس انتظار همکاری‌های فراپادمانی با ایران را دارد، پیش از هرچیز باید طرف‌های عهدشکن برجام را وادار به اجرای تعهدهای خود کند.
ادعاهای بی‌اعتبار: در شرایطی که اخیرا گروسی از «ضرورت جلوگیری از احتمال توسعه سلاح هستهای توسط ایران» و «ضرورت اثبات عدم‌توسعه سلاح هستهای توسط ایران» سخن به میان آورده، اما نکته اینجاست که درباره چنین ادعاهایی هیچ‌گونه سند و گواه معتبری ارائه نمی‌شود. درواقع گروسی با نادیده گرفتن گزارش‌های بازرسان خود، براساس فضاسازی‌های غربی موضع‌گیری می‌کند؛ رویکردی که خدشه اساسی به اعتبار آژانس وارد کرده‌است.
