گزا رش
زندگی‌با گاندوها
ملک‌دینار شجره سال‌هاست برای زنده ماندن تمساح‌های پوزه کوتاه ایرانی تلاش می‌کند و با اقامتگاه بوم‌گردی خود میزبان گردشگران است
گروه ایرانشهر
داستان دوستی «ملک‌دینار شجره» و گاندوها از خشکسالی شروع شد؛ کاهش بارندگی و خشکی رودخانه باهوکلات به‌عنوان زیستگاه اصلی گاندوها موجب شد این تمساح‌های پوزه‌کوتاه در معرض انقراض، شرایط سختی داشته باشند. ملک‌دینار که ساکن روستای باهوکلات است، تشنگی گاندوها را تاب نمی‌آورد، در رودخانه چاه آب می‌زند و آب را در یک چاله کوچک جمع می‌کند و متوجه می‌شود گاندوها در این چاله خود را خیس می‌کنند و دوباره به خشکی می‌روند. همین اتفاق، باب آشنایی و همزیستی ملک‌دینار و گاندوهای باهوکلات می‌شود و حالا گردشگران بسیاری برای دیدن گاندوها از فاصله نزدیک، مهمان خانه ملک‌دینار می‌شوند؛ خانه‌ای که از سال 1398به اقامتگاه بوم‌گردی شجره تغییر نام داده است. 26گاندوی همزیست با ملک‌دینار همه با نام «جولی» شناخته می‌شوند. جولی‌ها حالا فقط از دست ملک‌دینار غذا می‌خورند و حتی اگر یک سال در منطقه دیگری سر کنند، باز به او سر می‌زنند.
گاندوهای حافظ آب
بلوچ‌ها برای آب و هر آنچه به آب وابسته است احترام زیادی قائل هستند. گاندو هم به‌دلیل وابستگی به آب در فرهنگ مردم بلوچ مقدس است و قابل احترام؛ حیوانی که به اعتقاد محلی‌ها ضامن زیست منطقه است و اگر نباشد، برکت از آب می‌رود و خشکسالی می‌شود. یکی از رفتارهای جالب این حیوان حفر کانال عمیق در کنار برکه‌ها و رودخانه‌های محل زندگی‌اش است. طول این کانال‌ها گاهی به 15متر می‌رسد که هم در ساعات گرم روز مکان مناسبی برای استراحت تمساح است و هم از تبخیر آب جلوگیری می‌کند. این رفتار گاندو باعث می‌شود که آب برکه‌ها و تالاب‌ها در فصل گرم و ایام خشکسالی ذخیره شود و به همین دلیل بلوچ‌ها معتقدند که هرکجا گاندوها هستند، آب فراوان هم وجود دارد. همین برکت هم موجب شده است ملک‌دینار گاندوها را مانند خانواده خود بداند، برایشان نام انتخاب و از جیب خود تغذیه‌شان را تامین کند. شروع غذا دادن ملک‌دینار به گاندوها با یک سؤال بود. می‌گوید: «وقتی رودخانه خشک شد و برایشان در یک چاله آب جمع کردم، با خود فکر کردم آنها قبلا در داخل آب از جانوران تغذیه می‌کردند و حالا چه می‌خورند؟» ملک‌دینار سال‌هاست برای گاندوها مرغ می‌خرد و برایشان می‌برد. پیش از راه‌اندازی اقامتگاه بوم‌گردی از جیب خود برایشان هزینه می‌کرد و حالا هزینه‌ای که گردشگران بابت بازدید از این تمساح‌های پوزه‌کوتاه می‌دهند و همچنین درآمد اقامتگاه صرف تغذیه این جانوران در معرض انقراض می‌شود.
اقامتگاه بوم‌گردی شجره
ملک‌دینار پیش از اینکه به‌عنوان محیط‌بان افتخاری با محیط‌زیست سیستان‌وبلوچستان همکاری کند، سال‌ها در قطر و دوبی کار می‌کرده و بعد از انقلاب اسلامی هم به بحرین رفته و 19سال در آنجا کار کرده است. بازگشت او به ایران و روستای آباء و اجدادی‌اش یعنی باهوکلات همزمان با خشکسالی بوده است که موجب شده او دیگر درآمد کشاورزی هم نداشته باشد. ملک‌دینار متولد 1332و حالا 21سال است که به‌صورت افتخاری با محیط‌زیست همکاری می‌کند و 7سال است که به گاندوها غذا می‌دهد. عکس‌های او به همراه گاندوها در فضای مجازی می‌چرخد و حالا گردشگران بسیاری برای دیدن او و گاندوها مهمان خانه‌اش می‌شوند. این حضور و پیشنهاد یکی از گردشگران تهرانی موجب می‌شود از سال 1398خانه بوم‌گردی شجره را با 2اتاق راه‌اندازی کند. با وجود اینکه درآمد بوم‌گردی صرف خوراک گاندوها می‌شود، اما هیچ ارگانی از ملک‌دینار حمایت نمی‌کند و او حتی برای تامین برق این خانه هم مشکلات زیادی دارد. اقامتگاه‌های بوم‌گردی در واقع همان خانه‌هایی هستند که مردم بومی یک منطقه در آنها سکونت دارند. چیدمان این خانه‌ها معمولاً سنتی و مطابق فرهنگ و آداب مردم همان منطقه است. حالا خانه خانواده شجره اقامتگاه بوم‌گردی و به برکت وجود گاندوها به قطب گردشگری سیستان و بلوچستان تبدیل‌شده. هرچند این بوم‌گردی به‌دلیل گرمای منطقه فقط 4ماه از سال مسافر دارد. ملک‌دینار توضیح می‌دهد: اینجا برق 180ولت است و کولر گازی به‌کار نمی‌آید و مسافرها که می‌آیند بدون کولر گازی دوام نمی‌آورند. 3تا کنتور دارم اما باز هم برق ضعیف است.
مکث
گاندوی خجالتی
گاندو تنها کروکودیل بومی پاکستان و ایران و بزرگ‌ترین خزنده این دو کشور و همچنین پرشمارترین کروکودیل در هندوستان است. به گاندو در ایران تمساح ایرانی هم گفته می‌شود. زیستگاه اصلی این تمساح ۳۸۰هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در شهرستان دشتیاری و بخش دیگر آن در شهرستان راسک قرار دارد. این مناطق با نام منطقه حفاظت‌شده گاندو تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست ایران قرار دارند. بیشتر این تمساح‌ها در برکه‌های میان راسک و باهوکلات و باتلاق‌های دلگان و کلانی در جنوب بلوچستان متمرکز هستند. تعداد این گونه در ایران حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰رأس برآورد می‌شود. گاندو دوزیست است، هم در آب زندگی می‌کند و هم در خشکی. اگر آب و غذا داشته باشند، کاری به انسان‌ها ندارند و فقط در زمان جفت‌گیری، تخم‌گذاری و بچه‌آوری خطرناک هستند. 50 تا 60سال عمر می‌کنند، 8- 7 سالگی به بلوغ می‌رسند و در آب خطرناک و در خشکی خجالتی هستند. عامل اصلی انقراض آنها خشکسالی، شکار و تجارت غیرقانونی پوست‌شان است.
در همینه زمینه :
