اعجاز معماری ایرانی

در تاریخ، سیاحان مشهور بارها به ایران سفر و در مورد هر یک از آداب و رسوم مردم، فرهنگ و سنت و بناهای تاریخی سرزمین ما روایت‌های مختلفی ثبت کرده‌اند. «پیترو دلاواله»، جهانگرد مشهور ایتالیایی که حد فاصل سال‌های 1600تا 1625میلادی به چند کشور شرقی سفر کرده، در بخشی از سفرنامه‌اش، خاطرات سفر به ایران را روایت کرده است. ماجرای سفر پرماجرای او به کشورهای شرقی هم جالب است. گفته شده وقتی دلاواله با شکست عشقی مواجه شد، تصمیم گرفت به یک مسافرت طولانی برود تا رنج و درد ناشی از سرخوردگی عاطفی‌اش التیام پیدا کند. او که متولد یک خانواده‌ اشرافی رم بود، ابتدا با کشتی به قسطنطنیه رفت و زبان ترکی و عربی را در مدت اقامت یک ساله در این شهر آموخت. دلاواله سپس به اسکندریه در مصر رفت و پس از آن به دمشق و حلب سفر کرد. او در سال 1617و در دوران سلطنت شاه‌عباس صفوی از راه بغداد وارد ایران شد. آن موقع ایران در جنگ با سپاه عثمانی بود اما دلاواله بدون اعتنا به هیاهوی جنگ بین دو کشور همسایه به‌مدت 6سال در ایران ماند و حتی گفته می‌شود در چند سفر جزو همراهان و مریدان شاه‌عباس بود. این جهانگرد ایتالیایی سفرنامه‌اش به مشرق زمین را به 3بخش ترکیه، ایران و هند تقسیم کرده اما بخش ایران پر و پیمان‌تر به‌نظر می‌رسد. دلاواله در این بخش، اطلاعات جالب و دقیقی درباره اتفاقات ایران در دوره صفویه ارائه داده و نوشته که شاه عباس چگونه با تدبیر خودش پرتغالی‌ها را از تنگه هرمز بیرون کرد. او درباره مشاهدات عینی‌اش از سفر 6ساله به ایران هم به‌طور کامل توضیح داده است.

شهری برتر از قسطنطنیه
جهانگرد ایتالیایی به‌طور مبسوط درباره شکوه و عظمت بناهای تاریخی ایران نوشته و معماری قصر سلطنتی شاه‌عباس در اصفهان را ستوده است. او بیش از هر موضوع دیگری تحت‌تأثیر هنر معماران اصفهانی قرار گرفته و در سفرنامه‌اش از کاخ چهار باغ، خیابان‌های بزرگ و خانه‌های کوچک و آبنمای زیبای چهار باغ اصفهان به‌عنوان شاهکار معماری ایرانی یاد کرده است. از نظر دلاواله، معماری بناهای تاریخی ایران شگفت‌انگیز بوده و از کاخ چهار باغ که قصر سلطنتی شاه‌عباس بوده به‌عنوان سرآمد آنها در آن سال‌ها یاد کرده است. دلاواله درباره اصفهان نوشته است: «در مشرق‌زمین به استثنای قسطنطنیه و حومه آن واقعا هیچ‌یک از نقاط دیگر را نمی‌توان با اصفهان مقایسه کرد و نسبت به قسطنطنیه نیز اصفهان نه‌تنها از بسیاری جهات مساوی است بلکه به جرأت می‌توان گفت از آن برتر است. از لحاظ وسعت، اصفهان با ناپل برابر و شاید مختصری کوچک‌تر باشد. در اطراف آن به دستور شاه عباس، سه محله جدید ساخته شده که به فاصله کمی از شهر واقع است. یکی از آنها تبریزدو نام دارد که سکنه‌اش را آن عده‌ای از اهالی تبریز که به اصفهان کوچ کرده‌اند تشکیل می‌دهند، ولی شاه مایل است این محله من بعد به نام او «عباس آباد» نامیده شود. محله دیگر به نام جلفاست که ساکنان آن را مهاجران جلفا که همه ارمنی و مسیحی و ثروتمند هستند تشکیل می‌دهند.» دلاواله بعد از اقامت نسبتا طولانی در ایران به رم برگشت و در سال 1652در زادگاهش درگذشت.