دلیل افزایش رسوبات در تالاب انزلی

محمد‌رضا عبداللهی-معاون فنی منابع طبیعی گیلان

منشا رسوبات طبیعی در تالاب‌ها را باید در مسیر رودخانه و بالادست حوضه آبریز پیدا کرد. اقداماتی مثل برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه، چرای بی‌رویه دام در مراتع بالادست و عملیات عمرانی از عوامل ایجاد گل‌ولای در تالاب‌هاست. سازمان منابع طبیعی حسب اعتباری که این سال‌ها با اولویت احیای تالاب‌ها داده می‌شود به‌صورت مکانیکی و بیولوژیک (جنگل و مرتع) درصدد کاهش رسوبات است. در قالب 13پروژه آبخیزداری از محل اعتبارات ملی در سال‌جاری 26میلیارد تومان و از محل اعتبارات استانی 8میلیارد تومان اعتبارات تا کنون مصوب شده است. این اعتبار قطعا کفاف تخریب‌هایی را که در مراتع و جنگل‌های بالادست رخ داده نمی‌دهد و ده‌ها سال طول می‌کشد.
استان گیلان سهم سالانه تولید و غرس 8-7میلیون اصله نهال را در برنامه کاشت یک‌میلیارد درخت دارد. لازمه جنگل‌کاری در بالادست حوضه‌های آبریز ایجاد زیرساخت‌های لازم است. قرق مراتع بالادست که سرچشمه رودخانه‌هاست، باید با محصور کردن این مناطق همراه باشد. تا زمانی که حق چرای دامداران تعیین تکلیف نشده است کاشت نهال به نتیجه نخواهد رسید. فشار اصلی را چرای دام سبک به مراتع می‌آورد و پس از آن ورود بی‌ضابطه گردشگران و اجرای پروژه‌های عمرانی را می‌توان نام برد. ریشه درختان و انسجام در بافت مراتع آب را مثل اسفنج در خود ذخیره می‌کند و کم‌کم به مناطق پایین دست می‌دهد. آبی که باید برای زمین‌های کشاورزی گیلان ذخیره کرد در این مراتع ایجاد می‌شود ولی تخریب مرتع منجر به ایجاد سیل همراه با رسوبات فراوان می‌شود.
از قدیم در بیش از 70درصد از مناطق جنگلی بالادست حوضه تالاب انزلی، طرح بهره‌برداری از جنگل اجرا نمی‌شد و حفاظت شده بود. اجرای طرح تنفس اگرچه طرح خوبی است اما اگر به‌صورت کامل اجرا نشود، جواب معکوس خواهد داد.
پیش از این از محل بودجه‌های بهره‌برداری جنگل برای احیای جنگل (خروج دام از جنگل، قرق منطقه، کاشت درختان جدید) کمک می‌شد ولی الان نه بهره‌برداری می‌شود و نه بودجه‌ای برای احیا درنظر گرفته می‌شود. در ابتدای اجرای طرح تنفس اعتبارات خوبی به سازمان برای این اقدامات داده شد ولی الان فقط پول قرق‌بانی تامین می‌شود. درحالی‌که جنگل نیاز به دخالت فنی هم دارد. طرح جایگزین طرح تنفس نیز مشمول زمان شده است ولی ظاهرا وزارت جهادکشاورزی «قرنطینه چوب‌های وارداتی با پوست» را پذیرفته است. هرچند آن هم مشکلات خاص خود را دارد.