امروز در تقویم کشورمان به نام غزه سند خورده؛ جایی که زیبایی‌هایش کمتر شناخته شده است
ورای جنگ و خون
بهنام سلطانی
در تاریخ معاصر، نام غزه بیش از هر شهر دیگری در خبرهای روز دنیا تکرار شده است؛ یکی از شهرهای به غایت زیبای نوار غزه با مردمانی خونگرم و مهمان‌نواز که به مظهر مقاومت در برابر جور و ظلم بدل شده و نامش هر از گاهی در صدر خبرهای روز دنیا قرار می‌گیرد. تصویر ذهنی ما ایرانی‌ها از غزه، شهری با ویرانی‌های به‌جا مانده از هجوم گاه و بیگاه و بی‌رحمانه صهیونیست‌هاست اما همه‌‌چیز به جنگ و خونریزی ختم نمی‌شود و این شهر هنوز هم زیبایی‌های خاص خودش را دارد. روزی که سربازان رژیم صهیونیستی از مناطق اشغالی و بخش‌های حیاتی غزه بیرون رانده شوند، مردم خوش‌قلب و مهمان‌نواز غزه با فرهنگ و تاریخ غنی و پرباری که دارند بیش از هر زمان دیگری مورد توجه مردم دنیا و گردشگران خارجی قرار خواهند گرفت. آن روز که احتمالا خیلی هم دور نیست تصویری که بسیاری از مردم دنیا از شهر غزه به‌عنوان نماد مقاومت در برابر اشغالگری بدل شده تغییر خواهد کرد و دنیا به این واقعیت پی خواهد برد که همه‌‌چیز در این شهر باستانی به جنگ و خونریزی ختم نمی‌شود. 29دی و روز غزه فرصت مناسبی است که با تاریخ طولانی این شهر 410هزار نفری آشنا شویم.
شهر پرحادثه
قبل از هر موضوعی باید بدانیم غزه یک شهر تاریخی و باستانی است تا کلیشه‌ای که از این شهر در ذهن‌مان ساخته شده تغییر پیدا کند. غزه برای نخستین بار در سال145قبل از میلاد مسیح به اشغال دودمان یهودی مکابی درآمد. آنها در این سرزمین حاصلخیز روزگار پررونقی داشتند اما بعدها جاوینیوس، حاکم رومی‌ها از راه رسید و یهودی‌ها را از غزه بیرون کرد. کنیسه باستانی غزه که در نزدیکی‌های اسکله این شهر کشف شده، به همان دوره تاریخی تعلق دارد. برخی تاریخ‌نگارها می‌گویند غزه در دوره هخامنشیان به تسخیر ایرانی‌ها درآمده و یک سردار ایرانی به نام باتیس فرماندار این شهر بوده اما توسط اسکندر مقدونی به قتل رسیده است. در منابع مکتوب تاریخی آمده که غزه در سال630میلادی به تصرف اعراب درآمد و جمعیت یهودی ساکن این شهر که در محاصره قرار گرفته بودند مجبور به ترک این شهر شدند. در قرن دوازدهم نیز غزه درگیر جنگ‌های صلیبی مسیحیان شد اما در سال 1187میلادی بازهم تحت کنترل مسلمانان قرار گرفت تا اینکه در قرن شانزدهم بر اثر حمله عثمانی‌ها سقوط کرد و به تصرف امپراتوری عثمانی درآمد. به ضرس قاطع می‌توان گفت که غزه تاریخ پرفراز و نشیبی داشته و هرگز رنگ آرامش را به‌خود ندیده است. این شهر در جریان جنگ جهانی اول تحت کنترل انگلیس درآمد و در جنگ اول اعراب و اسرائیل در سال 1948توسط مصری‌ها اشغال شد. یک سال بعد پیمان صلح موقتی بین اسرائیل و مصر، اردن، سوریه و لبنان به امضا رسید که طبق آن، نوار غزه تحت کنترل کشور مصر قرار گرفت. این عهدنامه تا شروع جنگ 6روزه اسرائیل و اعراب در سال 1967دوام داشت و بعد از شکست‌خوردن اعراب در این جنگ، نوار غزه توسط نظامیان رژیم صهیونیستی اشغال شد.
محصول استراتژیک
تاریخ‌‌نویسان تخمین زده‌اند که شهر غزه حدود 5هزار سال قدمت دارد و امپراتوری‌هایی مثل مصریان، فنیقی‌ها، کنعانی‌ها، آشوری‌ها، مغول‌ها، بیزانس‌ها، رومی‌ها، ایرانی‌ها، عثمانی‌ها و انگلیسی‌ها چندبار این شهر مهم را به قصد در اختیار‌داشتن درگاه‌ها و مسیرهای تجاری این شهر به آفریقا و آسیا تصرف کرده‌اند. به لحاظ راهبردی، این شهر روی نوار ساحلی مدیترانه قرار گرفته و در مسیر کاروان‌های تجاری بوده که میان مصر و سوریه رفت‌وآمد می‌کردند. غزه از روزگار قدیم یکی از مراکز اقتصادی خاورمیانه بوده و به همین دلیل این چنین مظلومانه مورد هجوم قدرت‌های بیگانه قرار گرفته است. در این شهر کشاورزی رونق زیادی دارد و زیتون غزه از شهرت جهانی برخوردار شده است. بسیاری از مردم با کشت زیتون و مرکبات زندگی می‌کنند و زمین حاصلخیز غزه به زندگی آنها رونق داده است.
از قلعه ناپلئون تا مسجد‌السید‌هاشم
غزه در همین شرایط هم مکان‌های دیدنی و تفرجگاه‌های زیبایی در نواحی ساحلی دارد که مورد استفاده و بازدید برخی جهانگردان منطقه و بومی‌ها قرار می‌گیرد. قلعه ناپلئون در پایین‌دست شهر غزه واقع شده و به‌عنوان قصر الباشا هم شناخته می‌شود؛ چرا که گفته می‌شود ناپلئون در مسیر حرکت به‌سوی غزه در سال 1799چند شب را در این قلعه سپری کرده است. کلیسای قرن چهارمی سن‌پورفیروس هم یک مکان تاریخی است که هنوز توسط جامعه ارتودوکس یونانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مسجد السید هاشم، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین مساجد قدیمی غزه است که «هاشم بن عبدمناف» جد دوم پیامبر اسلام را در آن دفن کرده‌اند. از حمام السامرا هم باید به‌عنوان یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی غزه نام برد که در منطقه قدیمی زیتون واقع شده است. این حمام ترکی هم در سال 1320میلادی ساخته شده است. هنوز جاذبه‌های تاریخی غزه تمام نشده و باید از 2گورستان انگلیسی که مدفن سربازان انگلیس در جنگ با عثمانی‌ها بوده یاد کرد. این گورستان در جریان جنگ جهانی اول و توسط کشورهای مشترک‌المنافع بریتانیا ساخته شد.
جاذبه‌های زیرخاکی
غزه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای دنیاست اما به واسطه اینکه همواره در کانون جنگ بوده، کمتر به چشم توریست‌ها آمده است. صهیونیست‌ها تحرکات مردم و ورود خارجی‌ها به این شهر را کنترل می‌کنند و مردم دنیا دست‌کم در چند دهه اخیر مجال دیدن زیبایی‌های شهر باستانی غزه را نداشته‌اند. فاضل الاودولف، یکی از باستان‌شناسان معروف فلسطینی درباره پنهان‌ماندن جاذبه‌های تاریخی غزه از دید مردم دنیا می‌گوید: «خارجی‌ها به هیچ عنوان غزه را نمی‌شناسند، این چیزی است که مرا خیلی غمگین می‌کند.» واقعیت ماجرا این است که غزه مثل همه شهرهای باستانی مملو از بناهای باستانی و آثار تاریخی به‌جا مانده از دوران باستان است اما به ندرت پول و منابعی برای حفاری‌ها و حفاظت‌های باستان‌شناسی جاذبه‌های تاریخی این شهر باقی مانده و بخش قابل اعتنایی از بودجه شهر صرف دفاع در برابر هجوم ظالمانه صهیونیست و بازسازی زیرساخت‌ها می‌شود. باستان‌شناسان معتقدند که انبوه آثار باستانی باارزش، زیرخروارها خاک در شهر غزه مدفون شده و حفاری‌ها برای کشف این آثار با سرعت اندکی انجام می‌شود. صومعه سنت هیلاریون، قدیمی‌ترین و مشهورترین بنای مسیحیت است که با دستور هیلاریون بنیانگذار سلطنت فلسطین در حدود سال 300میلادی ساخته شده و در حفاری‌ها چند سال اخیر کشف شده است. کلیسای بیزانسی قرن4در منطقه جابالیا یک بنای باستانی دیگر است اما موزاییک‌های زیبای این کلیسا زیرخروارها خاک قرار گرفته و باستان‌شناسان معتقدند که این موضوع بهترین راهکار ممکن برای مصون نگه‌داشتن آثار تاریخی از گزند بمباران‌های گاه و بیگاه است. جاذبه‌های تاریخی غزه زیاد است اما به اعتقاد کارشناسان در شرایط فعلی نباید از آنها رونمایی کرد. در منطقه تاریخی البخشیا هم خرابه‌هایی کشف شده که از وجود معابد رومی، گورخانه بیزانسی و پایه‌های قدیمی شهر غزه حکایت دارد.
در همینه زمینه :
راهنمای ژانر