ورای شک معقول

ندا زندی

فیلم معمایی با اینکه ژانر خالصی نیست و معمولا با ژانر جنایی یا علمی تخیلی و حتی کمدی و ملودرام پیوند دارد، درنظر اغلب فیلم‌بین‌ها ژانری منحصربه‌فرد تلقی می‌شود. علت این موضوع به مرکزیت معما در شکل دادن به ساختار روایی فیلم و درگیر کردن تماشاگر در کشف معما بازمی‌گردد. در فیلم‌های معمایی یا تماشاگر به اندازه شخصیت‌های درگیر حل معما از قضایا اطلاع دارد یا از خلال روایت، اطلاعاتی در اختیارش قرار می‌گیرد که شخصیت‌های اصلی از آن بی‌اطلاع هستند یا روایتگری فیلم به شکلی است که اطلاعاتی را از تماشاگر پنهان می‌کند، در حالی‌که یک یا گاه به‌ندرت چند شخصیت از آن مطلع هستند. هر کدام از این شیوه‌های روایتگری به شکل متفاوتی از ارتباط با فیلم منجر می‌شود. تماشاگران معمولا در فرآیند تماشای فیلم‌های معمایی همپای شخصیت‌ها درگیر حل معما می‌شوند و زمانی که حدس‌شان درست از آب درمی‌آید، احساس رضایت می‌کنند و زمانی که می‌فهمند تشخیص‌شان درست نبوده و به‌اصطلاح رکب خورده‌اند، از غافلگیری لذت می‌برند. تماشاگران چه معما را درست حدس بزنند و چه غلط، در طول فیلم سطحی از تنش ناشی از تعلیق را دریافت می‌کنند و به شکل عاطفی و حتی بیولوژیک، مثلا با افزایش ترشح آدرنالین، به آن پاسخ می‌دهند. اینها 15فیلم معمایی درجه اول تاریخ سینما هستند که حسابی غافلگیرتان می‌کنند.