روانشناسی دروغ؛ دیکتاتورهای خودشیفته

راضیه پناهیان- کارشناس مشاوره

بعضی افراد، به‌صورت بیمارگونه‌ای دروغ می‌گویند؛ به این معنا که نمی‌توانند از انتشار مطالب دروغ دست‌بردارند و قادر به توقف در این حیطه نیستند. در سومین ویرایش DSM (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) دروغگویی یک اختلال روانی و نشانه‌ای از اختلالات شخصیتی مانند سایکوپاتی (روان‌آزاری-روان‌پریشی) و خودشیفتگی در نظر گرفته شده است. یکی از علل آن هم این است که افراد خودشیفته، دیگران برایشان اهمیتی ندارند؛ به‌طوری که صحت‌داشتن یا نداشتن مطلب، هرقدر هم بر آینده افراد تأثیر بگذارد، برای افراد خودشیفته اهمیتی ندارد و آنها را از دروغگویی دور نمی‌کند. چنین اختلالی، صرفاً یک فرد را درگیر نمی‌کند، بلکه ممکن است به‌صورت واگیرداری، یک گروه را مبتلا سازد. گروهی که مبتلا به اختلال خودشیفتگی حاد و به‌دنبال آن مبتلا به اختلال دروغگویی هستند، هر لحظه دروغ‌هایی می‌گویند که تعداد زیادی از مخاطبان خود را به اشتباه بیندازند.
گروهی همچون شبکه‌های خبری تحت امر پادشاهان عربستان و حاکمیت انگلستان و آمریکا، روزانه حقایق را چنان تغییر می‌دهند که حافظان یک ملت را، تروریست معرفی می‌کنند، شهروندانی که زنده هستند و در سلامت کامل زندگی می‌کنند را جزو گروه کشته‌شدگان ساختگی‌شان به نمایش می‌گذارند، خیابان‌های خلوت را درگیر اغتشاشات و آشوب‌ها اعلام می‌کنند و دروغ‌های بسیار دیگر. در برابر هیچ‌یک از این خبرهای دروغین نیز مدرک و مستندی ارائه نمی‌کنند و در برابر آشکار شدن دروغشان هم دفاعی ندارند، مجموعه‌ای از این اختلالات خودشیفتگی و اختلالات دروغ‌پراکنی هم از نشانه‌های صریح دیکتاتوری است.
در رویکردهای روان‌درمانی پویشی، دیکتاتورها خود را بسیار خاص می‌دانند، نه‌تنها معمولاً الگوی فراگیر بزرگ‌منشی را از خود نشان می‌دهند، بلکه تمایل به رفتار کینه‌توزانه نیز دارند. چنین افرادی، راه رسیدن به اهداف خود را «شر» انتخاب می‌کنند، هر آنچه در باب گفت‌وگو هم باشد را تبدیل به خشونت می‌کنند و به مخالفان خود مهلت صحبت نمی‌دهند. با تشویش اذهان و با آسیب‌رسانی‌های جسمی و روانی، سعی در تخریب اوضاع دارند و معتقدند که همه‌‌چیز را تخریب کنیم و بعد خودمان از نو بسازیم.