نوسازی فکری در ناوگان اتوبوسرانی

زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار

ناوگان اتوبوسرانی پایتخت فرسوده است و مدیریت شهری تلاش دارد از طریق خرید، تعمیر و بازسازی، غفلت 10‌ساله را جبران کند؛ اقدامی که قطعاً زمان‌بر است و شهروندان نباید انتظار داشته باشند تا در مدت‌زمان کوتاهی شرایط این ناوگان بهتر شود. نکته قابل‌تأمل درخصوص وضعیت ناوگان اتوبوسرانی، استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود است؛ موضوعی که به‌گفته شهاب‌الدین کرمانشاهی، کارشناس مدیریت و برنامه‌ریزی حمل‌ونقل، منجر به بهره‌وری و خدمت‌رسانی مطلوب می‌شود و برای تحقق این امر نیاز به نوسازی فکری است؛ چراکه اگر ظرفیت ناوگان افزایش یابد، اما مهندسی درست زمانی یا مدیریت صحیح و اصولی وجود نداشته باشد، اتفاق خاصی در این حوزه رخ نمی‌دهد و گشایشی ایجاد نمی‌شود. کرمانشاهی در گفت‌وگو با همشهری، ابعاد نحوه خدمت‌رسانی و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی را تشریح کرد که در ادامه می‌خوانید:

چه دلایلی منجر به فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی شده است؟
این ناوگان متأسفانه طی سال‌های اخیر به‌دلیل عدم‌نگهداشت صحیح و نوسازی دچار فرسودگی شده است. در سیستم حمل‌ونقل، کرایه‌ها پایین است و به همین دلیل هزینه‌های نگهداری و تعمیر و حتی خرید باید از طریق سوبسید تأمین شود و این بخش هیچ جذابیتی برای سرمایه‌گذار بخش خصوصی ندارد؛ بنابراین اگر دولت تأمین مالی نکند، قطعاً مدیریت شهری به‌تنهایی قادر به رفع مشکلات در این حوزه به‌ویژه نوسازی و نگهداری نخواهد بود.
به چه علت فرسودگی این ناوگان در 3سال اخیر تشدید شد؟
در 3سال اخیر به‌دلیل افزایش هزینه تعمیر و نگهداری از یک‌سو و عدم‌حمایت حاکمیت از سوی دیگر، ضربات سنگینی بر پیکر ناوگان اتوبوسرانی پایتخت وارد شد. در همین سال‌ها عدم‌تناسب دستمزد راننده‌ها با هزینه‌های جاری زندگی سبب خروج آنها شد و برخی از راننده‌های خودمالک هم به‌دلیل پایین‌بودن نرخ کرایه‌ها، خودروهایشان را از ناوگان خارج کردند. همه این موارد فرسودگی این ناوگان را تشدید کرد.
قرار است دولت کمک 10هزار میلیارد تومانی به ناوگان حمل‌ونقل عمومی کند. آیا این مبلغ می‌تواند مشکلات این ناوگان را حل کند؟
به‌نظر می‌رسد وزارت کشور برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی کلانشهرها به‌ویژه تهران برنامه‌ای جدی دارد پیش‌بینی مدیریت شهری افزایش ناوگان طی 2سال آینده به هزار تا 2هزار دستگاه اتوبوس است که این برنامه‌ها نشان از عزم حاکمیت و مدیریت شهری برای بهبود این ناوگان دارد. موضوع کمک 10هزارمیلیاردی دولت، در حوزه اتوبوسرانی قطعاً گشایش‌های قابل‌توجهی ایجاد می‌کند، اما در حوزه حمل‌ونقل ریلی با این مبلغ نمی‌توان کاری انجام داد.
آیا می‌توان با مدیریت درست از ظرفیت‌های موجود که اندک و فرسوده هستند، استفاده بهینه‌تری کرد؟
قطعاً با مدیریت درست و مهندسی اصولی می‌توان بهره‌وری را افزایش داد. علاوه بر تزریق اتوبوس، مدیریت زمانبندی درست حرکت اتوبوس‌ها، اطلاع‌رسانی دقیق به مسافران، ترانسفر (جابه‌جایی) بین خطوط، ارائه خدمات ویژه سفرهای شغلی و تحصیلی، ارائه خدمات سفرهای خرید و تفریح و... نیاز است.
در خیلی از موارد همین مدیریت زمان حرکت اتوبوس‌ها سبب تأخیر در خدمت‌رسانی و گلایه شهروندان می‌شود. این مشکل را چگونه می‌توان حل کرد؟
امروزه نظر دنیا از نگاه صرف به خطوط عادی و بی‌آرتی تغییر کرده و به خطوط منعطف توجه شده است؛ یعنی در تهران علاوه بر خطوط موجود اتوبوسرانی (عادی و بی‌آرتی) باید خطوط منعطف (در آیین‌نامه طراحی معابر شهری به آن اشاره شده است) راه‌اندازی و پیش‌بینی شود؛ یعنی توأمان که خطوط موجود را تقویت و نوسازی می‌کنیم و توسعه می‌دهیم باید برای خدمت‌رسانی در خطوط منعطف هم تدابیری اندیشیده شود.
کارکرد خطوط منعطف چگونه خواهد بود؟
امروز قطعاً تهران به این خطوط نیاز دارد؛ خطوطی که صبح تا شب‌کار نمی‌کنند و در ساعات مشخصی با اطلاع‌رسانی صحیح مسافرانی را هدف‌گذاری و جابه‌جا می‌کنند. با این برنامه‌ریزی نه اتوبوس بدون مسافر است و نه مسافر در ایستگاه معطل می‌ماند. درواقع این خطوط مکمل سایر خطوط (عادی و بی‌آرتی) خواهند بود و سبب افزایش بهره‌وری ناوگان اتوبوسرانی می‌شوند.
استفاده از فناوری در این ناوگان می‌تواند منجر به خدمت‌رسانی مطلوب شود؟
استفاده از فناوری اطلاعات حتماً در تغییردادن خدمات حمل‌ونقل همگانی مؤثر است و این کار در کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه انجام شده و طی یک یا 2سال آینده هم در تهران استفاده از این شیوه سبب تحول و تنوع خدمات حمل‌ونقل همگانی به‌ویژه اتوبوس خواهد شد.
دقیقاً فناوری چه تغییراتی در ناوگان حمل‌ونقل عمومی ایجاد می‌کند؟
افزایش بهره‌وری و مهندسی سیستم، منجر به افزایش کیفیت و تنوع خدمات و کاهش هزینه‌ها می‌شود. برای تحقق این امر نیاز به اطلاعات دقیق است تا توسعه و خدمت‌رسانی متناسب با تقاضا انجام شود. کشورهای آمریکای شمالی، مصر، چین، کره‌جنوبی، سنگاپور و... استفاده از این روش را شروع کرده‌اند. به‌هرحال از طریق ترکیب نوسازی ناوگان (سخت‌افزاری) و نوسازی فکری و مدیریتی (نرم‌افزاری) می‌توان تغییرات محسوسی ایجاد کرد که قطعاً در ناوگان اتوبوسرانی تهران هم نیازمند این نوسازی‌ها هستیم.

مکث
حمایت دولت، شاه‌کلید برون‌رفت از مشکلات
شهاب‌الدین کرمانشاهی: تهران نیازمند نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی است و راه برون‌رفت از این مشکل، مذاکره با دولت برای تأمین و حمایت‌های مالی است. مدیریت شهری نیز از یک‌سو با حمایت‌های مالی دولت و از سوی دیگر با استفاده از ظرفیت‌ها و تجربه شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند نوسازی حمل‌ونقل همگانی را با بهره‌وری همراه کند.