گزارش
حل و فصل تحریم‌های برجامی در قالب برجام
همشهری با نصرت‌الله تاجیک، سیاستمدار و دیپلمات درباره تحریم‌های اروپا و آمریکا گفت‌و‌گو کرد
فتانه احدی-روزنامه‌نگار
تحریم‌هایی که از سوی اروپا و آمریکا به‌دنبال التهابات اخیر ایران اعلام و اعمال شده به‌دنبال رفتارهای مداخله‌گر غرب صورت گرفته است. از سویی این اقدامات موجب طولانی‌شدن مذاکرات نیز شده است. از این‌رو با نصرت‌الله تاجیک، کارشناس مسائل سیاسی و سیاستمدار و دیپلمات، به گفت‌و‌گو نشستیم.
جمهوری اسلامی ایران پیش‌تر نسبت به تبعات رفتارهای مداخله‌جویانه غرب هشدار داده و تصریح کرده بود که این قبیل اقدامات بی‌پاسخ نخواهد ماند. به‌نظر شما ایران چگونه و از چه مواضعی برای پاسخ به این تحریم‌ها می‌تواند استفاده کند؟
آنچه را که می‌بینیم بیشتر تلاش‌های دوطرف ایران و غرب برای این است که یا امتیازهای بیشتری از هم بگیرند یا امتیازات کمتری بدهند. بنابراین بحث‌های کنونی به‌هم ریختن سازه برجام نیست بلکه امتیازگیری است و بنابراین باید برای این قضیه راهکار پیدا کنیم. نباید مذاکرات را طولانی می‌کردیم، چون تحولات خاورمیانه خیلی سریع انجام می‌شود و اوضاع ژله‌ای و لغزنده است. دولت جدید کار مذاکرات را شروع کرد، بایددرکوتاه‌ترین زمان ممکن برجام را به نتیجه می‌رساند.چرا غرب، به‌ویژه کشورهای اروپایی نمی‌خواهند سازه برجام بر‌هم بریزد، به این دلیل که اروپا حلقه نخست ناامنی در خاورمیانه است و اروپا بعد از برگزیت، کرونا و مسائل عراق، افغانستان، سومالی و لیبی آمادگی تحمل یک تنش اجتماعی را ندارد؛ چه از نظر سیل مهاجران، چه از نظر تبعات سیاسی، اجتماعی، امنیتی که در اثر عکس‌العمل‌های احتمالی ایران برای اروپا ایجاد می‌شود. زیرا اگر هم تحولاتی در ایران رخ دهد، سیل مهاجران به‌سوی اروپا خواهد رفت و چه تبعات و تحولاتی که بر اثر عکس‌العمل ایران به شرایطی که در آینده ایجاد خواهد شد. اما تحریم‌هایی که از سوی اروپا و آمریکا به‌دنبال التهاب اجتماعی اخیر ایران اعلام و اعمال شده باید از طریق ایجاد یک گفتمان غالب داخلی حل کنیم. اگر بخواهیم با گفتمان خارجی و یا اقداماتی در سیاست خارجی حل و فصل کنیم باید امتیاز بدهیم. تحریم‌های برجامی در قالب برجام حل و فصل می‌شود ولی اگر ابتدا شرایط داخلی را به‌گونه‌ای پیش ببریم که مسائل حل شود و جدای از دخالت خارجی به آن بخش از اعتراضات به حق مردم گوش داده شود و آرامش به کشور بازگردد در این‌صورت راهکار ساده‌تری برای برطرف‌شدن این تحریم‌ها و یا کاهش اثرات آن به‌وجود می‌آید، در غیر این صورت شرایط روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود. چنانچه این مسائل حل نشود، موقعیت برای امتیازگیری آنها بیشتر می‌شود.
آیا اعتراضات اخیر در ایران و مسئله حقوق بشر، بهانه‌ای برای تحریم بیشتر اروپا و آمریکا بوده است و پیشنهاد شما برای این شرایط چیست؟
ما هم می‌توانیم و باید از نقاط ضعف طرف مقابل استفاده کنیم، مثلا اگر چنین شرایطی برای اروپا و آمریکا به‌وجود آمده بود ما هم از نقاط ضعفشان در مذاکرات استفاده میکردم. پس بنابراین ما باید ابتدا سعی کنیم اوضاع داخلی را سامان دهیم و هرچه سریع‌تر ادامه برجام را از جایی که قطع شده بود را ادامه دهیم. خواسته‌های فرابرجامی باعث شد که مذاکرات طولانی شود و ما به این نقطه برسیم. ادامه مذاکرات که تیم مذاکره‌کننده جدید ضروری است و نباید بگذاریم فضا سرد و یخ شود؛ چنین فضایی مطلوب مخالفان برجام و رقبای ایران است.
مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که موضوع احیای برجام در دستور کار نیست، به‌نظر شما دلیل چنین رویکردی چیست درحالی‌که ایران میگوید موضوع مذاکرات همچنان در دستور کار است؟
دوطرف معادله برجام سردرگم هستند و یک وضعیت عدم‌قطعیت و پرابهام وجود دارد که سبب حرف‌ها و نظرات متعدد شده است! مقامات آمریکایی اعلام کردند که روی برجام تمرکز ندارند و در عین حال همچنان برجام را تنها راه‌حل مسائل هسته‌ای ایران می‌دانند.
روزنه
تأثیر تحریم‌های اروپا و آمریکا در روابط با ایران
اقدامات اخیر آمریکا و اتحادیه اروپا در روابط این‌کشورها و ایران بی‌تأثیر نخواهد شد. نصرت‌الله تاجیک در این‌باره میگوید: «این تحریم‌ها برای فشار و امتیازگیری و برای آمدن پشت میز مذاکره است. ما راهی به جز مذاکره نداریم. دوطرف باید اشتباه برآورد و اشتباه محاسبه را کنار بگذارند و در قالب همان چیزی که قبلا به نتیجه نسبی رسیده بود و حالا اگر اصلاحاتی و نکاتی برای شفافیت که در اثر نابخردی ترامپ ما تجربه کرده بودیم به‌دنبال این ۱۵ماه که تیم‌های مذاکره تلاش کردند و به متن برجام اضافه شده، ادامه دهند و با یک رویکرد مثبت مسائل برجام را حل و فصل کنند.» این دیپلمات و سیاستمدار می‌افزاید: «خیر و صلاح دوطرف جز این نیست. هم غرب اضافه برآورد نداشته باشد و هم گول اقدامات، تلاش‌ها و اقدامات عبری-عربی و رقبای ما در منطقه را نخورد و هم آنچه را که نومحافظه‌کاران آمریکایی دنبال می‌کنند، چیزی جز این نخواهد بود که ایران را به موضع عکس‌العمل خواهد انداخت. همان خروج ترامپ باعث شد ایران دستاوردهای زیادی در تحقیقات انرژی هسته‌ای داشته باشد. اما تند شدن مواضع دو طرف وضعیتی نخواهد بود که ثبات و آرامش منطقه را به‌دنبال داشته باشد. بنابراین راهی جز مذاکره برای حل مسائل و مشکلات‌مان نخواهیم داشت.»
او معتقد است که غرب نباید فکر کند تبدیل چالش‌های داخلی ایران یا اقداماتش در اثر فشارهای غرب، به تهدیدی برای نظم و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی، ایران را منفعل کرده و می‌تواند از ایران امتیاز بگیرد! و ادامه می‌دهد: «ایران هم باید اولویتش سر‌و‌سامان دادن به مسائل داخلی و حل مسائل باقیمانده هسته‌ای باشد. اجازه دهید این وضعیت آچمز در مذاکرات را به گونه دیگری فرموله و مدل‌سازی کنم، شاید راه‌حل روشن‌تر شود و به دور باطل مرغ اول بوده یا تخم مرغ نیفتیم!» به‌گفته او «غرب و به‌ویژه آمریکا درباره ایران در 2سطح دچار سردرگمی شده است. اول مواضع و خواسته‌های ایران در زمینه ادامه مذاکرات و به نتیجه رسیدن برجام و دوم التهابات اجتماعی ایران. اولی را ایران باید حل و فصل کند و دومی را آمریکا باید اشتباه ترامپ را تکرار نکند و اضافه برآورد یا اشتباه محاسبه نداشته باشد.» تاجیک میگوید که «ممکن است الان احساس شود این وضعیت، برجام را با سطح بی‌سابقه‌ای از اختلافات و عدم‌اطمینان مواجه کرده و همین مسئله می‌تواند فضای تصمیم‌گیری برای خروج برجام از رکود را تیره و تار کند. دقت کنیم این یک تغییر لحن است و نه تغییر استراتژی؛ این دو با هم متفاوت هستند و نباید بزرگ‌نمایی کنیم که منجر به سرد‌شدن اطراف قضیه برای پیگیری احیای برجام شود. قسمت عمده آن نیز به اوضاع کنونی ایران بازمی‌گردد اما زمینه این اوضاع داخلی و نیز سردرگمی غرب را نیز مطرح شدن خواسته‌های خارج برجامی ایران در طول مذاکرات 15ماهه فراهم کرده است. به‌گونه‌ای که اگر برجام امضاء شده بود و این التهابات اجتماعی یا وقوع پیدا نکرده بود و یا در این سطح نبود که باعث فراهم شدن زمینه برای امتیازگیری غرب شود.»
