افزایش خانه‌های خالی در مازندران

شهرام سوادکوهی| ساری - خبرنگار:

رکود بازار مسکن در سراسر کشور سبب شده است که واحدهای خالی زیادی در حال خاک خوردن باشند. در مازندران به دلیل حضور گردشگران و مسافران و تقاضای مسکن مازاد بر جمعیت که ناشی از خرید واحدهای مسکونی مختلف برای اقامت موقت و تعطیلات‌گذرانی است، تعداد واحدهای خالی باید نسبت به بسیاری از استان‌های دیگر کمتر باشد اما آمارها نشان می‌دهد که این‌گونه نیست. پس از سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 مرکز آمار ایران فهرست استان‌های دارای خانه‌های خالی را منتشر کرد که بر اساس آن مازندران از نظر تعداد خانه‌های خالی پس از استان‌های تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، آذربایجان شرقی، البرز و خوزستان در رتبه هشتم قرار دارد. تعداد واحدهای مسکونی خالی مازندران در آن آمار 102 هزار و 173 واحد اعلام شد؛ رقمی که فاصله زیادی با استان‌های همسایه یعنی گیلان با حدود 89 هزار و گلستان با 39 هزار واحد خالی دارد. این در حالی است که انتظار می‌رود در استان گردشگرپذیری مانند مازندران تعداد خانه‌های خالی به دلیل حجم خرید و فروش‌ها کمتر باشد. 


رشد پرشتاب

همین آمارها نشان می‌دهد که تعداد خانه‌های خالی در مازندران طی یک دهه به شکل چشمگیری افزایش یافته است. سال 1385 تعداد واحدهای مسکونی خالی مازندران، بر اساس سرشماری نفوس و مسکن آن سال، 21 هزار و 37 واحد بود. این رقم 5 سال بعد، یعنی در سال 1390، با رشدی 3/5 برابری به 70 هزار واحد رسید و در سال 1395 هم از مرز 102 هزار واحد گذشت. این ارقام بیانگر افزایش تعداد خانه‌های خالی مازندران و بالاتر رفتن آن از میانگین کشوری است. تعداد خانه‌های خالی کشور در سال 1385، بر اساس سرشماری، 633 هزار و 569 واحد ثبت شد که با رشدی 4 برابری به 2 میلیون و 587 هزار و 607 واحد رسید. اما آمارها نشان می‌دهند که تعداد خانه‌های خالی مازندران از 21 هزار واحد در سال 1385 با رشدی تقریبا 5 برابری به 102 هزار واحد در سال 1395رسید که با توجه به شرایط بازار مسکن طی 2 سال اخیر، تاکنون بیشتر هم شده است. این رشد برای تعداد خانه‌های خالی مازندران از ابتدای دهه 90 تا سال 1395، یعنی سال‌هایی که بازار ساخت و ساز کشور با رکود مواجه بود، حدود 46 درصد ثبت شده است. 


مسکنِ خواب و بیدار

کاهش تقاضای خرید مسکن به دلیل گرانی و رکود در این بازار و همچنین نامناسب بودن شرایط اقتصادی سبب شد که مسکن در مازندران هم توسط بومی‌ها و هم قشر متوسط که سعی می‌کردند با کمی پس‌انداز و وام یک واحد معمولی برای تعطیلات خود در مازندران دست و پا کنند، کمتر مورد توجه قرار بگیرد. اما این شرایط در چند سال رکود، به امید رونق گرفتن بازار مسکن کشور، سبب دست از کار کشیدن فعالان حوزه مسکن استان نشد و نتیجه آن قرار گرفتن مازندران در رده هشتم استان‌های دارای واحد مسکونی خالی بود. 
هرچه بیشتر گذشت، شرایط برای رونق گرفتن بازار مسکن فراهم نشد تا امروز که همچنان چشم فعالان این صنعت و همچنین نگاه متقاضیان مسکن منتظر گشایش‌های اقتصادی برای پویایی در بازار مسکن است. 

آنچه اکنون با توجه به تعداد خانه‌های خالی موجود در مازندران می‌تواند قابل توجه باشد، احتمال دیر به حرکت در آمدن چرخ‌های صنعت ساختمان و صنایع وابسته آن در مازندران نسبت به استان‌های دیگر است. گرانی قیمت زمین، ریسک زیاد ساختمان‌سازی در مازندران به دلیل مشخص نبودن هزینه تمام شده در شرایط کنونی و حتی مدت‌ها پس از دوران رکود و مهم‌تر از همه تعداد فراوان واحدهای خالی ایجاب می‌کند که صنایع وابسته به ساختما‌ن‌سازی در مازندران کمی به آهستگی آغاز به کار کنند و این یعنی طولانی‌تر شدن خواب اقتصاد وابسته به مسکن در مازندران. البته در صورت پویایی بازار مسکن و بازگشت آن به شرایط نسبتا عادی، خرید و فروش‌ها مانند سراسر کشور در مازندران هم با رونق مواجه خواهد شد. اما به زمان بیشتری نیاز خواهد بود تا از تعداد خانه‌های خالی موجود در مازندران کاسته و شرایط عرضه و تقاضا در بازار مسکن مازندران به هم نزدیک شود. 


روی دیگر سکه

اما این همه ماجرای خانه‌های خالی در مازندران نیست. همان‌طور که گفته شد، بخشی از خانه‌های خالی در مازندران واحدهای مسکونی آپارتمانی و ویلایی است که توسط غیربومی‌ها برای چند شب اقامت در سال خریداری می‌شود و آمارها نشان می‌دهد بخش مهمی از خانه‌های خالی مازندران را تشکیل می‌دهند. بر اساس آمارهای رسمی دولت، طی 10 سال اخیر شتاب ساخت و ساز در مازندران تقریبا 4 برابر رشد جمعیت استان بوده است که نشان می‌دهد تعداد واحدهای مسکونی اعم از آپارتمانی و ویلایی در مازندران از سال 1385 تا سال 1395 با حدود 51 درصد رشد مواجه بوده است؛ رقمی که در مقایسه با رشد 12 درصدی جمعیت مازندران دلیلی بر تعداد بالای خانه‌های خالی در این استان است؛ یعنی خانه دوم!
نکته قابل توجه در این بررسی‌ها و آمارها نیز تعداد بالای این خانه‌های خالی در خارج از شهرهاست. بخش مهمی از خانه‌های خالی استان در فاصله بین شهرها و حاشیه یا داخل روستاها ساخته شده است. این ساخت‌وسازها و جانمایی‌شان یکی از ریشه‌های اصلی رشد پرشتاب تعداد خانه‌های خالی در مازندران است که دلیلش نیاز جمعیت محلی نیست، بلکه تقاضا برای خانه دوم است؛ خانه‌هایی که به دلیل حضور گردشگران و میل به سود بیشتر سازندگان، بیشتر از حد معمول قیمت‌گذاری می‌شوند و بر قیمت مسکن و اجاره‌بهای مسکن بومیان نیز تأثیر می‌گذارند. 


هجوم به روستاها

گذری بر جاده‌های استان به ویژه در مناطق گردشگرپذیر و ورود به برخی روستاها و مناطق خوش‌ آب‌ و هوای مازندران نشان می‌دهد که طی یک دهه اخیر تعداد ساخت‌ و ساز در این مناطق چقدر افزایش یافته است. این مشاهدات در آمارهای رسمی نیز به شکل پررنگی اثبات می‌شوند؛ آمارهایی که نشان می‌دهند تعداد واحدهای مسکونی در روستاهای مازندران در یک بازه زمانی 5 ساله از سال 1390 تا سال 1395 حدود 7 درصد بیشتر از رشد مسکن روستایی در کشور رشد داشته‌اند. 

طبق آمارهای رسمی دولتی که در قالب مصوبه‌ای برای کنترل تقاضای ساخت ویلا در استان‌های شمالی منتشر شد، از سال 1390 تا 1395 ساخت مسکن روستایی در کشور حدود 4 درصد افزایش داشته، اما این افزایش در مازندران 11 درصد بوده است. میانگین تعداد مسکن روستایی در کشور حدود 24 درصد است اما حدود 43 درصد واحدهای مسکونی مازندران در روستاهای این استان واقع شده‌اند. طبیعتا با توجه به سکونت حدود نیمی از جمعیت مازندران در روستاها، بیشتر بودن میانگین مسکن روستایی مازندران نسبت به میانگین کشوری امری عادی است. اما بخشی از رشد پرشتاب تعداد واحدهای مسکونی در روستاهای مازندران ریشه در تقاضای برای خانه دوم دارد؛ تقاضایی که در سال‌های رکود بازار مسکن کم شد، اما متوقف نشد.