آرزوهای بلند

سیدمحمدرضا واحدی _  کارشناس فرهنگی

گاهی سؤال می‌شود چرا در معارف اسلامی و سخنان امامان معصوم علیهم‌السلام از آرزوهای طول و دراز نهی شده است. مگر نه‌آنکه انسان برای رسیدن به‌ مراتب بالای زندگی باید آرزوهای بلند داشته باشد تا بتواند برای بلندمدت برنامه‌ریزی کند و در راه آن تلاش به خرج دهد وگرنه درجا می‌زند. بسیار بدیهی است که اگر انسان آینده خوبی برای خودش درنظر نگیرد و آرزوی رسیدن به آن را نداشته باشد، هیچ برنامه‌ریزی و تلاشی در راه آن نمی‌کند.
پاسخ این است که نگاه به آینده با آرزوهای طول و دراز متفاوت است. آرزوهای بلند و دراز آن است که آدم بیش از حد بلند‌پروازی کند و اهدافش را از حد متعارف و توان و مقتضیات موجود بالاتر و بلندتر تعریف کند و دنبال خواسته‌هایی باشد که طبیعتا برای او و شرایط او دست‌یافتنی نیست.
فرض کنید یک کارگر ساده‌ که سوادی هم ندارد، بخواهد بیل‌گیتس باشد یا آرزوی رئیس‌جمهور‌شدن را بکند و سودای آن را در سر بپروراند. این آرزوی طولانی و بعد‌الامل یا رویاپردازی است و اشکال دارد؛ چون علی‌القاعده و به حسب متعارف تحقق‌نایافتنی است. اما اگر همین کارگر آرزوی سرکارگر شدن و سپس کارخانه‌دار شدن بکند، اشکال ندارد و بعد که به این مراحل دست یافت، پله پله آرزوهای بعدی‌اش را هدف‌گذاری کند و در راه آن بکوشد. این قطعا اشکال ندارد و باعث رشد و ترقی انسان در زندگی می‌شود.
بنابراین کسی می‌تواند آرزوی رئیس‌جمهوری بکند و در راه آن تلاش به خرج دهد که مثلا وزیر باشد؛ یعنی آرزوها باید مطابق سنخ کارها و طبقه‌ای باشد که در آن قرار داریم. باید آرزوهایمان متناسب با استعدادها و شرایط دست‌یافتنی‌مان و مقتضیات و شرایطی که خواسته یا ناخواسته در آن به سر می‌بریم، باشد. اگر توانستیم شرایط و مقتضیات را تغییر دهیم، به سراغ اهداف بلندتر گام برداریم و گرنه نتیجه‌ای جز سرخوردگی برایمان ندارد.
خلاصه اینکه شما باید روی پله دوم بایستید و آرزوی پله چهارم را داشته باشید و پس از رسیدن به پله چهارم آرزوی پله‌های بالاتر و بالاتر را بکنید و برایش برنامه بریزید. پله‌پله حرکت‌کردن آرزوی دراز نیست، ولی اینکه کسی بخواهد از پله دوم به‌طور ناگهانی به پله بیستم برسد، آرزوی دراز است و از نظر اسلام مذموم و در واقعیت هم تقریباً ناشدنی است. این در واقع نه‌تنها شما را به هدف نمی‌رساند که از هدف هم بازمی‌دارد؛ چه آنکه وقتی انسان آرزوی دست‌نیافتنی داشت و هرچه تلاش کرد به آن نرسید، بعد از مدتی ناامید می‌شود و دست از ادامه تلاش برای رسیدن به خواسته‌اش برمی‌دارد. فرضا می‌خواهید به طبقه بیستم یک ساختمان صعود کنید اما نردبانی که در اختیار دارید به بلندای طبقه دهم باشد. خب، هرچه هم آرزو داشته باشید و هرچه هم تلاش کنید، به نتیجه نمی‌رسید مگر اینکه مقتضیات و وسایل یعنی همان نردبان بلندمرتبه را فراهم آورید که شما را به هدفتان برساند. برای همین است که آرزوی طول و دراز را معادل رویاپردازی و بلندپروازی می‌دانیم و برداشتن سنگ بلندی که قرار نیست پرتاب شود و به هدف بخورد. برداشتن سنگ‌های بزرگ فقط کتف و بازو را خسته می‌کند و قدرت پرتاب و اصابت به هدف را از انسان می‌گیرد.