یادداشت
گام بلند در درمان‌های دقیق سرطان
دکتر حسین قناعتی؛ رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران
سرطان‌ها اکنون در بسیاری از کشورها دومین یا سومین علت مرگ‌ومیر هستند. در قرن بیست‌ویکم، عوامل زیست‌محیطی در سراسر جهان دستخوش تغییر شده و سبک زندگی انسان نیز به‌گونه‌ای پیش رفته که ریسک ابتلا به سرطان را افزایش داده است. مصرف دخانیات و الکل، چاقی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، افزایش میزان تشعشعات خورشیدی ناشی از تخریب لایه اوزون همچنین آلودگی آب و موادغذایی و استفاده از محصولات تراریخته همگی سلامت بشر را تحت‌تأثیر و او را بیش از گذشته در معرض ابتلا به این بیماری‌ها قرار می‌دهد. برخی عوامل نیز به شکل منطقه‌ای بر بروز سرطان اثر گذاشته‌اند، برای مثال مصرف گلوله‌های حاوی اورانیوم توسط آمریکایی‌ها در جنگ عراق باعث شد میزان بروز سرطان خون در جنوب کشور و نواحی بصره و اطراف آن به‌طور معناداری نسبت به سایر مناطق متفاوت و بیشتر باشد.
به همین دلیل باید به سمت توسعه و دسترسی گسترده‌تر به روش‌های درمانی مدرن سرطان حرکت کنیم؛ مسیری که در کشور ما با روندی قابل توجه پیش رفته است. علاوه بر 3پایه اصلی درمان سرطان‌ها یعنی شیمی‌درمانی، جراحی و رادیوتراپی، اکنون یک پایه چهارم نیز در دسترس قرار دارد؛ «رادیولوژی تهاجمی». این فناوری نوین کمک بزرگی به درمان سرطان می‌کند. برای مثال با استفاده از درمان آنژیوگرافی و وارد شدن به عروق تومور سرطانی در کبد این روش تأثیر دارو در داخل تومور را صدها برابر افزایش می‌دهد و به‌گونه‌ای عمل می‌کند که مقدار داروی موردنیاز کمتر و ماندگاری آن چندین هفته بیشتر می‌شود؛ موضوعی که در روش‌های معمول شیمی‌درمانی قابل دستیابی نبوده و به کاهش چشمگیر عوارض درمان نیز منجر شده است.
روش پیشرفته دیگری نیز وجود دارد که با فرو کردن سوزن در تومور و استفاده از امواج مایکروویو، موجب از بین رفتن تومور می‌شود. نوع دیگری از درمان سرطان با نام الکتروکموتراپی نیز چند سالی است در دنیا مطرح شده، اما در ایران در دسترس نبود. با این حال، با ساخت دستگاه بومی این روش توسط پروفسور عبدالاحد در دانشگاه تهران، اکنون این خدمت درمانی در بیمارستان امام‌خمینی به بیماران ارائه می‌شود. در این روش، سلول سرطانی با استفاده از جریان الکتریکی فلج و همزمان داروی شیمی‌درمانی داخل ورید تزریق و موجب مرگ سلول‌های سرطانی بدون آسیب به سلول‌های سالم می‌شود.
پیشرفت‌های ایران تنها محدود به روش‌های درمانی نیست، بلکه در تولید داروهای درمانی سرطان نیز دستاوردهای مهمی حاصل شده است. زمانی که ریاست دانشگاه علوم‌پزشکی تهران را بر عهده داشتم، در یک مرکز دارویی کوچک این دانشگاه، تا ۴۳ درصد داروهای پیشرفته موردنیاز سرطان تولید می‌شد. البته تحریم‌ها مشکلاتی در تأمین مواداولیه ایجاد می‌کند، اما در حوزه فناوری‌های سطح بالا، در کشور کارهای بسیار بزرگی انجام شده است. روند علمی در دنیا به‌گونه‌ای است که فناوری‌ها به‌راحتی در اختیار سایر کشورها قرار داده نمی‌شود. برای نمونه، ما روش کارتی‌سل‌تراپی را در کشور خودمان به‌کار می‌بریم، اما این روش توسط دانشمندان ایرانی بومی‌سازی شده است؛ چراکه نوعی آپارتاید علمی در جهان وجود دارد و کشورهای پیشرفته برای انتقال تکنولوژی‌های پیشرفته زیست فناوری برای بسیاری از کشورها و حتی کشورهایی که همسو با آنها هستند، محدودیت ایجاد می‌کنند.
با این حال، ایران از ظرفیت‌های علمی و دانش بسیار قدرتمندی برخوردار است و به لحاظ علوم پایه پیشرفت‌های بسیار خوبی رخ داده که بستر درمان‌های سرطان را هموار کرده است. وظیفه دولت است که با برنامه‌ریزی صحیح، این مسیر را تداوم ببخشد و از دانشمندان برای تولید علم و فناوری حمایت مستمر داشته باشد. نکته آخر اینکه علاوه بر درمان، باید اقدامات پیشگیرانه هم به‌طور جدی پیگیری شود، اما در کشور ما هیچ برنامه جدی‌ای برای مبارزه با سیگار وجود ندارد؛ درحالی‌که کشورهای همسایه به‌خوبی با برنامه‌های بسیار ساده و ارزان‌قیمت توانسته‌اند بر این مهم غلبه کنند.
در همینه زمینه :
