رکاب زنان میان بافت تاریخی شهر

محمود مولایی
یزد با داشتن بافت‌های تاریخی، شهری وسوسه‌انگیز به‌حساب می‌آید. جاذبه‌های تاریخی این شهر ‌از یک‌سو گردشگران را برای حضور در آن وسوسه می‌کند و از سوی دیگر کشوری مانند امارات را به الگوبرداری از بادگیرهایش وامی‌دارد. بادگیرها در این شهر گرم و خشک کویری عامل خنک‌شدن و تهویه هوای خانه‌ها هستند و اهالی شهر را از صرف انرژی برای تهویه هوا بی‌نیاز کرده‌اند؛ شهری که شهردار آن با دوچرخه در خیاباهان تردد می‌کند و کاملا در دسترس شهروندان است. البته مهدی جمالی‌نژاد پیش از اینکه مسئولیت مدیریت شهری یزد را بپذیرد شهردار اصفهان بود؛ یعنی شهردار سومین کلانشهر ایران. جمالی‌نژاد جوان اما باتجربه، از شهریور سال گذشته شهردار یزد شده است. او برای نخستین‌بار در اصفهان از دوچرخه برای رسیدن به محل کار خود استفاده کرد. مارک روته- نخست‌وزیر هلند- نیز یکی از سیاستمدارانی‌است که برای رفتن به محل کار خود از دوچرخه استفاده می‌کند. جمالی‌نژاد معتقد است که برای حفظ محیط‌زیست از دوچرخه‌ها و موتورهای‌ برقی هم می‌توان استفاده کرد؛ موضوعی که روی آن تاکید دارد و امیدوار است برنامه‌هایش برای ایجاد فضای استفاده از دوچرخه برقی و موتوربرقی عملی شوند. او انگیزه‌های زیادی برای اداره امور یزد دارد و معتقد ‌است بافت تاریخی شهر سبب شده که این ماموریت بزرگ را بپذیرد و البته برای این ماموریت برنامه‌های زیادی دارد. جمالی‌نژاد در گفت‌وگو با همشهری در پاسخ به پرسشی درباره سپنتا نیکنام- عضو زرتشتی شورای شهر یزد- می‌گوید: «این سوال را بهتر است از اعضای شورا بپرسید» اما به باقی سوال‌ها به‌صورت کتبی و تلفنی پاسخ می‌دهد.



پیش‌تر در اصفهان و حالا در یزد تنها شهردار ایران هستید که با دوچرخه در شهر تردد می‌کنید. برای نخستین‌بار چه زمانی احساس کردید که باید از دوچرخه استفاده کنید؟
من به‌طور جدی به حمل‌ونقل پاک فکر کردم و وقتی به این نتیجه رسیدم که حمل‌ونقل پاک می‌تواند تنها راه‌ نجات شهر باشد دوچرخه را برای آمدوشد انتخاب کردم؛ درواقع پیش خودم گفتم بهتر است از خودم شروع کنم و همین کار را هم انجام دادم.



منظور شما از حمل‌ونقل پاک دقیقا چیست؟

چون شهر یزد زیر یک میلیون نفر جمعیت دارد ما نمی‌توانیم حمل‌ونقل ریلی داشته باشیم بنابراین بهتر است که از تراموا و اتوبوس برقی استفاده کنیم. در عین حال در بخش‌هایی که بافت تاریخی وجود دارد ما برای نخستین‌بار از تاکسی سه‌چرخه استفاده کردیم. این کار نتایج خوبی داشته و حمل‌ونقل در بافت تاریخی شهر شکل متفاوتی پیدا کرده است.



اینکه شهردار یزد سوار بر دوچرخه در شهر رؤیت می‌شود توانسته فرهنگ دوچرخه‌سواری را در این شهر رواج دهد؟

من می‌خواستم مردم را به استفاده از دوچرخه ترغیب کنم و از خودم شروع کردم، چون اگر خودمان چنین کاری نکنیم و به‌ نوعی عامل دوچرخه‌سواری نباشیم حرفمان بر شهروندان اثر نخواهد گذاشت. وقتی خودمان برای تردد از دوچرخه استفاده می‌کنیم روی شهروندان تأثیر می‌گذارد و آنها هم دوچرخه را برای رفت‌وآمد در شهر انتخاب می‌کنند.



آیا ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری تأثیری در حمل‌ونقل یزد داشته است؟

حرکت‌های نرم اجتماعی را نمی‌توان یک شبه رصد کرد و انتظار داشت که نتیجه‌اش به سرعت مشخص شود. اما ملاحظه می‌فرمایید که در شهر نشانه‌های مثبتی ایجاد شده و شهروندان با دوچرخه رؤیت می‌شوند.



شهروندان یزدی چه واکنشی نسبت به تردد شما به‌عنوان شهردار با دوچرخه نشان می‌دهند؟

برایشان جالب است. ابراز محبت می‌کنند. شهروندان لطف دارند و همین لطف سبب می‌شود که خستگی از تن آدم بیرون برود.

در اصفهان هم سیاست ترویج دوچرخه‌سواری میان شهروندان را دنبال می‌کردید و به ‌نظر می‌رسد اکنون در یزد با جدیت بیشتری پیگیر این موضوع هستید؛ کمی درباره طرح رینگ دوچرخه در یزد صحبت کنید.

ما تلاش می‌کنیم در کنار ارتقای فرهنگ دوچرخه‌سواری، ایستگاه‌ دوچرخه داشته باشیم. در اصفهان زیرساخت‌های استفاده از دوچرخه‌ را فراهم کردیم و درصدد هستیم در یزد کارهای ویژه‌ای انجام دهیم. اواخر سال گذشته طرح رینگ دوچرخه را آماده کردیم و امیدواریم در سال آینده این طرح با ابزارهای لازم اجرا شود و نخستین رینگ دوچرخه را در کشور داشته باشیم.



به‌نظر شما تردد با دوچرخه در تهران امکان‌پذیر است؟ فکر می‌کنید معضل ترافیک و آلودگی هوای تهران با چنین رویکردی برطرف می‌شود؟

چرا ممکن نباشد؟ در دنیا شهرهای بسیاری با موقعیت جغرافیایی و شهرسازی مشابه تهران وجود دارند که شهروندان‌شان از دوچرخه استفاده می‌کنند. البته باید زیرساخت‌های آن ‌هم ایجاد شود. ترافیک و جمعیت تهران ضرورت در نظر گرفتن مسیر امن دوچرخه را بیشتر گوشزد می‌کند. طبیعی است که با این حجم ترافیک و جمعیت، مسیر امنی برای تردد دوچرخه‌سواران درنظر گرفته شود.



با این حال، برخی کارشناسان بر این باور هستند که به‌دلیل وجود شیب‌های تند در خیابان‌های تهران چنین طرحی در این کلانشهر قابل اجرا نیست. به‌نظر شما، برای تامین هرچه بیشتر سلامت شهروندان و همچنین عبور از معضلات بزرگی مانند ترافیک و آلودگی هوا در تهران چه کاری می‌توان انجام داد؟

مناطق جنوبی تهران برای تردد با دوچرخه مناسب است. شیب خیابان‌ها در جنوب تهران این امکان را به مسئولان می‌دهد که دوچرخه‌سواری را در این مناطق ترویج کنند. البته دوچرخه‌ها‌ و موتورهای برقی هم می‌توانند جایگزین‌های‌ مناسبی برای بهتر شدن وضعیت فعلی ترافیک و آلودگی هوای تهران باشند. در اصفهان از موتور برقی استفاده می‌شود و در یزد هم قرار است موتوربرقی مورد استفاده قرار بگیرد.



سال گذشته یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. آیا این موضوع انگیزه‌ای برای بهتر کردن وضعیت شهر یزد در شما ایجاد کرده است؟

طبیعی است که عزم ما در ساختن شهر جدی‌تر شود و از آن مهم‌تر مردم بیشتر از قبل در قبال شهر احساس مسئولیت می‌کنند. عزم مدیران در کنار احساس مسئولیت مردم، آینده خوبی را نوید می‌دهد.



آینده خوب یزد را چطور ترسیم می‌کنید؟

به‌دنبال توسعه در یزد هستیم. خوشبختانه این شهر ظرفیت‌های بالقوه‌ای دارد که باید بالفعل شوند. البته همین ظرفیت‌های بالقوه سبب شده که یزد سال گذشته به‌عنوان شهر پایدار انرژی در جهان انتخاب شود. همین ظرفیت‌ها یزد را شهری متفاوت کرده و اهمیت ویژه‌ای به آن داده است.



با توجه به اینکه هنوز کار مرمت بافت‌ تاریخی باقی مانده است آیا سعی کرده‌اید این بافت را سامان دهید؟

سامان دادن بافت تاریخی یزد یکی از انگیزه‌های اصلی من برای خدمت در شهرداری یزد است. بی‌شک برنامه‌های گسترده‌ای برای این بافت تاریخی داریم.



یزد به خاطر داشتن بیشترین تعداد بادگیرها در ایران به شهرت جهانی رسیده است. در سال‌های گذشته امارات با ساخت بادگیرها سعی کرد این عنوان را  از آن خود کند؛ در این رابطه چه صحبتی دارید؟

همه ما در یزد باید خیلی کار کنیم. استادان دانشگاه و اهل علم با نگارش مقاله و انجام پژوهش‌ها، اصحاب قلم و هنرمندان با خلق متن و اثر هنری و مردم و مسئولان با تلاش در حفظ و احیای بادگیرها باید از این برند شهری حفاظت کنند. شهر یزد نخبگان دانشگاهی متخصص بسیاری دارد. همان‌طور که می‌بینید بسیاری از همین نخبگان در پست‌های مهم کشور حضور دارند و در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور حاضرند. 24سال است که رتبه‌ اول کنکور کشور در اختیار یزدی‌هاست. به همین دلایل این شهر ظرفیت تبدیل شدن به قطب اقتصاد دانش‌بنیان و رسیدن به ثروت را دارد.



با توجه به اینکه یزد را به عنوان شهر بادگیرها می‌شناسند، چه برنامه‎‌ای برای توجه به این بادگیرها دارید؟

تصمیم داریم یک سلسله کار پژوهشی و معرفی برای بادگیرها انجام دهیم، از آنها در المان‌های محیطی استفاده کنیم و تا آنجا که ممکن است از بادگیرهای شاخص حفاظت کنیم.



با توجه به تلاش‌های امارات برای ساخت بادگیر، این امکان وجود دارد که برای مقابله با این کار، یزد بار دیگر شاهد ساخت بناهایی با بادگیر باشد؟

این بادگیرها اصالت دارند؛ برای همین بنا نیست بادگیرهای جدیدی ساخته شود، چون ممکن است بادگیرهای قدیمی اصالت خود را از دست بدهند و به صلاح نیست که چنین کاری کنیم. برای ما مهم این است که از این بادگیرها حفاظت و آنها را معرفی کنیم.



زمانی که شهردار اصفهان بودید تئوری شهر خلاق را مطرح کردید؛ برای شهر تاریخی یزد چنین کارهایی انجام داده‌اید یا برنامه‌ای دارید؟

بله، در یزد هم با راه‌اندازی مرکز خلاقیت و نوآوری شهری، پیگیر تئوری شهر خلاق هستیم. ان‌شاءالله بتوانیم یزد را نیز در فهرست جهانی شهرهای خلاق ثبت کنیم. همیشه به کاربست‌های نوآورانه و خلاقانه در اداره شهرها اعتقاد داشته‌ام و یقینا انگیزه‌ام برای وارد کردن کهن‌شهر یزد با معماری اعجازانگیزش به شبکه شهر‌های خلاق در حوزه معماری دوچندان شده است؛ اعجاز قنات در دل خاک و بادگیر در اوج آسمان.



به‌نظر می‌رسد شهرداری برای کسب درآمد در شهری تاریخی مانند یزد با دشواری‌هایی روبه‌رو باشد. شما برای ایجاد درآمدهای پایدار در یزد چه سیاستی درنظر گرفته‌‌اید؟

همچون بسیاری از شهرهای بزرگ کشورمان، درآمد‌های پایدار شهرداری، درآمدهای ساختمانی، درآمدهای مستمر، درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری و مشارکت و مواردی از این قبیل را شامل می‌شود. در عین حال، شهادت می‌دهید که با توجه به ثبت جهانی یزد و وجود ساختمان‌های تاریخی منحصر به فرد و بافت تاریخی واجد ارزش، این درآمدها بسیار محدود خواهد بود و حفظ اصالت و غنای این شهر برای ما در اولویت است.



با توجه به این موارد چگونه یزد را اداره می‌کنید؟

به‌دلیل خاص بودن شهر و محدودیت شدید منابع درآمدی، به‌ویژه در حوزه ساخت‌وساز  متاسفانه با اینکه در ستاد بازآفرینی کشور تکلیف شده که برای اداره اسطوره شهر یزد ردیفی در بودجه 97کشور پیش‌بینی شود، این امر محقق نشده است. همین موضوع باعث شده مدیریت شهری با زحمات بسیار شبانه‌روزی شهر را اداره کند.



 آیا می‌توان برای اداره شهر روی درآمد حاصل از گردشگری حساب کرد؟

هر ساله گردشگران داخلی و خارجی به یزد سفر می‌کنند اما تعداد آنها به قدری نیست که بشود روی درآمد حاصل از آن حساب کرد. در واقع گردشگران به‌طور مستقیم در درآمدهای شهری تأثیرگذار نیستند اما به‌طور غیرمستقیم چرا. اقدامات شهرداری در این زمینه باید به‌گونه‌ای باشد که بتوانیم اقتصاد شهر را پویا کنیم.






به‌دنبال توسعه جهش در یزد هستیم. خوشبختانه این شهر ظرفیت‌های بالقوه‌ای دارد که باید بالفعل شوند. البته همین ظرفیت‌های بالقوه سبب شده که یزد سال گذشته به‌عنوان شهر پایدار انرژی در جهان انتخاب شود. همین ظرفیت‌ها یزد را شهری متفاوت کرده و اهمیت ویژه‌ای به آن داده است