تراز تجاری مثبت با دوپینگ ارزی

در 2ماه نخست امسال صادرات غیرنفتی 25درصد رشد داشته که به عقیده کارشناسان بخش عمده آن ناشی از رشد قیمت ارز بوده است.

افزایش 25درصدی صادرات غیرنفتی ایران در مقابل افت 1.5درصدی واردات در 2ماه سپری‌شده از سال‌جاری، خبر خوشایندی است که رئیس‌کل گمرک ایران اعلام کرده است. رئیس‌کل گمرک ایران می‌گوید: در 2‌ماه نخست سال‌جاری با توجه به تصمیمات جدید دولت و آغاز به‌کار سامانه نیما، 7میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و 6میلیارد دلار واردات ثبت‌شده که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به‌ترتیب 25درصد افزایش و 1.5درصد کاهش یافته است. به گزارش همشهری، براساس این آمارها، تراز تجاری ایران مثبت شده و میزان ورودی ارز به کشور نسبت به خروج آن فزونی گرفته است؛ اما آیا این اتفاق برنامه‌ریزی شده بوده و مستمر خواهد بود یا از قضای روزگار و به مدد تنگنای ارزی محقق شده است.



بهبود اتفاقی یک شاخص

رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران دراین‌باره می‌گوید: هر کسی با الفبای اقتصاد آشنا باشد می‌داند که وقتی قیمت ارز بالا می‌رود، واردات در مسیر نزولی قرار می‌گیرد و صادرات تقویت می‌شود که به مثبت شدن تراز تجاری می‌انجامد؛ اما این اگرچه برای اقتصاد ما لازم است اما قطعاً کافی نیست. سیدمحمد جعفری، در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند: در شرایط فعلی به‌دلیل اتفاقات بازار ارز، کاهش خروجی ارز و افزایش ورودی آن به کشور به هر دلیلی که باشد اتفاقی مثبت و قابل دفاع است؛ هرچند نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا ما با علم به موضوع این مسیر را به نفع صادرات هدایت کرده‌ایم یا به‌صورت اتفاقی با به‌صرفه شدن صادرات در پی تنش‌های ارزی و کاهش صرفه اقتصادی واردات کالا با این وضعیت مواجه شده‌ایم. به گفته او، موقتی و بدون برنامه‌ریزی بودن بهبود تراز تجاری کشور حاکی از این است که هیچ برنامه‌ریزی هدفمندی پشت آن وجود ندارد و در آینده نزدیک با معکوس شدن شرایط، این رابطه نیز تغییر می‌کند.

رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران در ادامه به نقد شیوه ارزیابی وضعیت تجارت خارجی کشور می‌پردازد و می‌گوید: شاخصه تراز تجاری مثبت، حاصل تفاضل میزان صادرات از واردات است و مثبت بودن آن در ایران بیش از چیزی که هست مورد استقبال قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که این شاخص آنچنان ملاک موثقی نیست که آن را معیار قضاوت درباره تجارت خارجی کشور قرار دهیم بلکه آنچه بیش از این شاخص اهمیت دارد، کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی است.

او معتقد است: اگر تراز مثبت تجارت خارجی ما حاصل افزایش صادرات مواد و منابع خام در مقابل واردات کالاهای مصرفی باشد، هنر نکرده‌ایم؛ بر همین اساس باید نوع نگاه ما در ارزیابی صادرات و واردات تغییر کند. جعفری می‌ا‌فزاید: همچنان که هر نوع صادراتی قابل افتخار نیست، هر نوع وارداتی نیز نمی‌تواند مذموم باشد کما اینکه بخش عمده واردات به ایران را نیز کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای و مواد اولیه تولید تشکیل می‌دهند که کاهش آنها می‌تواند هشداری برای اخلال در تولید و صنعت کشور باشد.

جعفری تأکید می‌کند: دولتمردان و تصمیم‌سازان اقتصادی باید مسیری در تجارت خارجی کشور ایجاد کنند که در آن صادرکنندگان کالاهای دارای ارزش‌افزوده نسبت به صادرکنندگان مواد خام و واردکنندگان کالاهای ارزشمند و مفید برای بخش مولد کشور نسبت به واردکنندگان کالاهای مصرفی و دارای مشابه داخلی مزیت داشته باشند و تجارت خارجی نیز با معیار تناسبی که با منافع ملی دارد مورد ارزیابی قرار گیرد نه‌فقط رقم و عدد آن.



حاصل گرانی ارز

مثبت شدن تراز تجاری کشور در 2‌ماه نخست سال‌جاری، موضوعی است که رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران آن را بی‌ارتباط با تمهیدات ارزی دولت در سال‌جاری می‌داند و اگرچه معتقد است بهبود آمار مربوط به صادرات می‌تواند حاصل گرانی ارز در فصل زمستان سال 96باشد اما وقوع آن در دوره کوتاه‌مدت را چندان قابل‌تمجید ارزیابی نمی‌کند. رضی میری دراین‌باره به همشهری می‌گوید: صادرات مقوله‌ای نیست که بتوان آن را به‌صورت مقطعی بررسی کرد و تحولات آن را با سیاستگذاری‌های اخیر مرتبط دانست زیرا وقتی یک قرارداد یا معاهده برای تبادل کالا و خدمات بین دو طرف به امضا می‌رسد، انجام شدن آن چند‌ماه زمان می‌برد  ازاین‌رو تحولات تجارت خارجی ایران در 2‌ماه نخست سال‌جاری نمی‌تواند تبعات سیاست‌های اتخاذشده در این دوره باشد.

او با بیان اینکه بهبود وضعیت صادرات کشور در 2‌ماه اخیر می‌تواند حاصل گرانی ارز در زمستان سال‌جاری باشد، می‌افزاید: در مقابل، افت واردات نیز می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از آنها می‌تواند رشد قیمت ارز باشد، اما سیاستگذاری دولت در این حوزه، به‌ویژه جلوگیری از صدور مجوز واردات یا محدود کردن آن در ماه‌های قبل نیز می‌تواند جزو دلایل اصلی کاهش واردات در ماه‌های اخیر باشد. میری در ادامه تأکید می‌کند: ما به‌جای تحلیل آمارهای یکی، ‌دوماهه، باید به ماه‌های پیش رو نگاه کنیم و به‌دنبال تمهیداتی باشیم که در درازمدت وضعیت تجارت خارجی را بسامان کنیم زیرا احتمال بروز تنگناهای ارزی در ماه‌های پیش رو وجود دارد و همین دلیل کافی است تا ما از مثبت شدن تراز تجاری در مدت کوتاه خوشحال نباشیم.

رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران در پایان اظهار می‌کند: نرخ ارز باید همواره به‌صورت واقعی باشد و پیش ‌از این نیز باید طبق تجویز برنامه‌های توسعه چهارم و پنجم متناسب با تفاضل تورم داخلی منهای تورم خارجی افزایش می‌یافت تا هم صرفه اقتصادی صادرات حفظ شود و هم خطر جهش نرخ ارز از سر اقتصاد کشور دور باشد.

رضی میری ادامه می‌دهد: در ادوار مختلف تجربه کرده‌ایم که با افزایش نرخ ارز، صادرات جان می‌گیرد اما چندی بعد به‌واسطه سرکوب نرخ ارز به بهانه جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی دوباره تجارت از تاب‌وتوان می‌افتد درحالی‌که تقویت ارزش پول ملی برای کشوری مانند ایران راه نجات نیست و کشورهایی که بخواهند رشد اقتصادی مطلوب داشته باشند دنبال تقویت پول ملی نیستند.