وضعیت غمبار دریاچه ارومیه

زهرا رفیعی؛ روزنامه‌نگار

حیات و ممات دریاچه ارومیه بستگی به رسیدن یا نرسیدن به تراز اکولوژیک سطح آب دارد. این تراز را ستاد احیای دریاچه ارومیه از ابتدای تاسیس، 1274.1متر از سطح دریا اعلام کرد، ولی خشکسالی‌های پیاپی، عدم‌تخصیص حقابه‌ها از سوی وزارت نیرو و توسعه کشاورزی، آن‌هم با محصولات آب‌بر این تراز را به سرابی در دوردست تبدیل کرد.
ستاد احیا قرار بود با چند اقدام سخت‌افزاری مثل انتقال آب از حوضه آبریز زاب در نزدیکی مرز ترکیه و عراق، احداث سر دهانه برای رساندن آب رودخانه‌ها در فصول غیرزراعی به پهنه دریاچه، آبیاری تجمعی و لایروبی رودخانه‌ها و همچنین اقدامات نرم‌افزاری مانند تغییر الگوی کشت با اجرای طرح «نکاشت» که بعدها به «بهکاشت» تبدیل شد، حال دریاچه را بهتر کند؛ ولی نشد آنچه باید می‌شد!
براساس گزارش سایت ستاد احیای دریاچه ارومیه، تراز هفته گذشته دریاچه 1270.28متر شده است؛ آنچنان که در پاییز سال1397 شده بود و محاسبات نشان می‌داد، حدود 1.05میلیارد مترمکعب آب در دریاچه وجود دارد. این درحالی است که تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه 14.1میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. چنین بدهی انباشته‌ای را بگذارید کنار روزگاری که دریاچه تا 30میلیارد مترمکعب آب داشت. حالا وجود 1.05میلیارد مترمکعب آب بیش از اندازه کم است و با خود واقعیتی تلخ به همراه دارد.
متخصصان معتقدند وقتی تراز دریاچه و در واقع حجم آب آن کم شود، بخش‌های عمده دریاچه قابلیت حلالیت خود را از دست می‌دهند و اضافه‌کردن آب منجر به احیای دریاچه نمی‌شود. انگار کسی باورش نمی‌شود که دریاچه‌ای با قدمت 13هزار سال خشک شود. ولی تجربه‌ دریاچه آرال نشان داده که دستکاری‌های انسان در طبیعت به بهانه برترین تولید‌کننده «پنبه» در جهان شدن، می‌تواند حتی دریاچه‌ای با عمق 25 تا 27متر که یادگار دریای باستانی پاراتتیسا است را هم خشک کند.
احیای دریاچه ارومیه حالا از هر زمان دیگر، سخت‌تر شده و به اعتقاد برخی متخصصان احیای این دریاچه دیگر ناشدنی است. خشکسالی‌های پیاپی و پاییزهای دیر و کم‌باران، مزید بر علت شده است. حالا چشم امید به نهایی‌شدن پروژه‌های سخت‌افزاری مثل انتقال آب از طریق تونل زاب، انتقال آب از تصفیه‌خانه‌های 17شهر حوضه آبریز ارومیه و اجرای طرح‌های «بهکاشت» است.
روز گذشته نیز استاندار آذربایجان‌غربی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست این استان و علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، درباره ساماندهی و بررسی آخرین وضعیت دریاچه ارومیه گفت‌وگو کردند. در این دیدار اصلاح ساختار اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه به‌منظور چابک‌سازی، اجرایی‌کردن مدیریت منابع آبی در منطقه و تامین معیشت جوامع محلی به‌ویژه کشاورزان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. همچنین تسریع در تکمیل پروژه‌هایی چون اتمام کانال انتقال آب از سد کانی سیب (حوضه آبریز رودخانه زاب) و پیشبرد سیاست‌های نرم‌افزاری احیای دریاچه ارومیه تأکید شد.‌