20روایت از تنش آبی در غیزانیه

علی‌الله سلیمی - روزنامه‌نگار

شرایط ویژه یک منطقه جغرافیایی گاه می‌تواند موضوع یک پژوهش میدانی قرار بگیرد و در قالب مقاله‌ای مفصل یا کتاب منتشر شود. غالب نویسندگانی که به این حوزه ورود کرده و آثاری از خود به یادگار گذاشته‌اند، معمولا با رویکرد تک‌نگاری به سراغ موضوع مورد علاقه خود رفته یا به سفارش مراکز پژوهشی کار خود را آغاز کرده و به سرانجام رسانده‌اند. از نمونه‌های شاخص در این زمینه می‌توان به کتاب«خیاو یا مشگین‌شهر» به قلم غلامحسین ساعدی اشاره کرد که تک‌نگاری روستایی مصور در زمینه مردم‌نگاری جغرافیای طبیعی و فرهنگی شهر خیاو یا مشگین‌شهر، از شهرهای استان اردبیل است. این پژوهش به سفارش مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران صورت گرفت و برای نخستین‌ بار در سال ۱۳۴۴ چاپ شد. مؤسسه یادشده پیش از آن، پژوهش‌هایی از این دست مانند اورازان، جزیره خارک دُرّ یتیم خلیج‌فارس و تات‌نشین‌های بلوک زهرا به قلم جلال آل‌احمد و ایلخچی به قلم غلامحسین ساعدی را منتشر کرده بود. آنچه تک‌نگاری‌های معاصر را نسبت به سایر نوشته‌های مشابه متمایز می‌کند، وسعت دامنه پژوهش‌های صورت گرفته و شیوه نگارش این آثار است که اغلب متاثر از قدرت قلم و نیز جهان‌بینی نویسنده است که به موضوع پژوهش ابعاد چند سویه‌ای می‌بخشد و باعث ماندگاری آن می‌شود. با این حال، در تعریف تک‌نگاری آمده، تک‌نگاری یا مونوگرافی، نوشته‌ای است که فقط از یک موضوع واحد بحث می‌کند؛ به بیان دیگر، تک‌نگاری بررسی کامل و جامع‌الاطراف موضوعی خاص و کمابیش محدود است که موضوع آن می‌تواند مورد خاصی از ادبیات، هنر، تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی با زمینه‌های علمی و فرهنگی باشد. اما در تعریفی محدودتر، تک‌نگاری توصیفی است دقیق از یک شخص(بیوگرافی) یا یک واحد اجتماعی مانند خانواده، طایفه، قبیله، قشر اجتماعی یا یک روستا یا یک واحد اجتماعی که جنبه‌های مختلف آن را در برمی‌گیرد. از تازه‌ترین آثار در این زمینه می‌توان به کتاب«خشمآبه: 20 روایت از تنش آبی در غیزانیه و گزارش یک بحران» به قلم فردین آریش، نویسنده و روزنامه‌نگار جوان اشاره کرد که اخیراً از سوی انتشارات سوره مهر در تهران چاپ و منتشر شده است. این کتاب که از سوی مؤسسه هنری رسانه‌ای سلوک تهیه و منتشر شده نخستین جلد از مجموعه«آب‌خوانی» است که به موضوع بحران آب در غیزانیه خوزستان اختصاص یافته است. این کتاب 20روایت از بحران کم‌آبی در منطقه غیزانیه خوزستان است؛ 19 روایت مردمی به همراه یک روایت از زبان مسئولان مربوطه در استان خوزستان. 
روایت‌های مردمی این کتاب، بیشتر در قالب گزارش- گفت‌وگو است که مولف کتاب در یک پژوهش وسیع میدانی به میان مردم رفته و پای صحبت‌های افراد مختلف نشسته است. در بخش پایانی کتاب که با عنوان«ضمیمه: گزارش یک بحران!» آمده، مسئولان و کارشناسان استانی با توضیحات فنی وکارشناسانه که همراه با تاریخچه و آمار طرح‌های مختلف آبرسانی در بخش‌های گوناگون استان خوزستان است، به توصیف موقعیت پیشین و کنونی مسئله آب در منطقه پرداخته‌اند.
در پیشگفتار کتاب آمده است: بحران آب غیزانیه در سال 1399شکار خوبی بود برای آنها که صدای بلندی دارند. غیزانیه، بزرگ‌ترین بخش استان خوزستان با جمعیتی چند ده هزار نفری، از سال‌ها پیش با بحران آب روبه‌روست؛ بحرانی که در سال 1399به بستن یکی از جاده‌های این بخش انجامید و تازه اینجا بود که نام غیزانیه بر سر زبان‌ها افتاد. 
مولف کتاب برای تهیه این اثر پژوهشی 2 بار به غیزانیه سفر کرده، روستاهای مختلف را دیده و با مردم گفت‌وگو کرده است. در کنار این مشاهده و گفت‌وگوهای مردمی، با کارشناسان و فعالان جهادی و مسئولان مرتبط نیز گفت‌وگو کرده تا در نهایت به برداشتی از مسئله برسد و بتواند روایت درستی از ماجرا ارائه دهد. 
طبیعی است که این تلاش نویسنده می‌تواند دستمایه‌ای باشد برای گروه‌های مختلف. کمترین دستاورد این تلاش، دیدن و همدردی عمیق با مردمی نادیده و مظلوم است. مهم‌تر اینکه روایت‌های این کتاب، از ابعاد مختلف بحران، می‌تواند سندی باشد برای کارشناسان، فعالان جهادی و مسئولان مرتبط تا تصمیم‌های دقیق‌تری برای حل بحران منطقه بگیرند. «خشمابه» روایتی از پایان تلخ ماجرایی تلخ نیست؛ همانطور که روایت پایان شیرین آن ماجرای تلخ هم نیست. این کتاب روایتی است از ماجرایی متوقف شده؛ روایتی از سکوتی موقت؛  روایت این کتاب، روایت اتفاقی مرده نیست.