شرایط توسعه پایدار خرم‌آباد

فرشاد یوسفوند| کارشناس ارشد عمران:

جمعیت جهان به طور روزافزونی به سوی شهری شدن گام بر می‌دارد. به طوری که از سال 2008 به بعد بیش از نصف جمعیت جهان در نواحی شهری زندگی می‌کنند. این افزایش جمعیت همراه با گستردگی ابعاد و تغییر در ماهیت مسائل شهری و پیچیدگی این مسائل، جامع نگری و توجه به ابعاد و جنبه‌های مختلف مساله برای حل پایدار آنها را اجتناب ناپذیر ساخته است. بر همین مبنا، شهر به عنوان پدیده ای پیچیده و پویاست که در گذر زمان همواره دچار تحولاتی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی و فرهنگی می شود. چنین تحولات وسیعی متأثر از رشد گسترده جمعیت شهری در طول چند دهه گذشته بوده و در کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه، تغییراتی در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، محیطی و حکمرانی رخ داده که اثرات قابل توجهی بر حوزه مدیریت و برنامه ریزی شهری بر جای گذاشته است.

عمده این تغییرات عبارتند از؛ جهانی شدن به خصوص در حوزه های اقتصادی و اثرات آن در جذب سرمایه در فضای رقابتی موجود، سرعت شهرنشینی و رشد شهرها، تمرکز زدایی و گرایش به سوی تفویض اختیارات بیشتر به حکومت‌ها و مدیریت محلی و حفظ محیط زیست، با این تغییر و تحولات حاصل در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و...، ضرورت تغییر در طرح های توسعه شهری به عنوان یک ابزار قدرتمند و هوشمند برای مدیریت شهرها وبرای رسیدن به چشم انداز مطلوب توسعه شهری و همچنین به منظور تحقق توسعه پایدار احساس شد. مطالعات نشان می‌دهد که امروزه این شیوه از شهرسازی در قالب طرح‌های جامع و تفصیلی، به‌رغم برخی از دستاوردهای مثبت، کارایی خود را ازدست‌داده و با تنگناهای نظری و عملی زیادی روبه رو بوده و به‌عنوان الگوی سنتی شناخته‌ شده است.
ناکارآمدی و شکست این طرح‌ها درکشورهای درحال‌توسعه، به علت تفاوت میان شهرهای درحال‌توسعه با شهرهای جوامع صنعتی ازیک‌طرف و نبود طرح و برنامه بومی مطابق با ساختار این کشورها از طرف دیگر، نمود بیشتری داشته است. با این حال در 2دهه اخیر در کشورهای درحال‌توسعه، تلاش‌هایی برای اصلاح نظام برنامه‌ریزی شهری ودستیابی به الگوهای کارآمد و بومی‌ترصورت گرفته است. روش‌های قدیمی برنامه‌ریزی شهری در چارچوب طرح‌های توسعه شهری(جامع – تفصیلی) به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیازهای اساسی این کشورها نیست.

با چنین شرایطی، تجارب اخیر جهانی در برنامه ریزی شهری نشان می دهد که نگرش استراتژیک به مدیریت شهری و تدوین یک چشم انداز مطلوب شهری و همچنین توجه به ویژگی های بومی و نیازهای محلی به شدت تقویت شده است.
امروزه برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یکی ازالگوهای کارآمد جهت مقابله سیستماتیک با معضلات شهری و برنامه ریزی و توسعه مناسب شهر مطرح است. در این طرح‌ها علاوه بر رویکرد کالبدی بر تقویت اقتصاد شهر، حفظ محیط زیست و ارتقای ساختار شهر نیز تاکید داشته و برنامه های کوتاه مدت اجرایی مسیر دستیابی به اهداف برنامه تعیین می شود.

تهیه،تنظیم وتدوین سندچشم انداز توسعه کشور را می توان نقطه امیدی درتاریخ سیاستگذاری و راهنمای عمل وحرکت جمعی خردمندانه کشور قلمداد کرد. سند چشم انداز 20 ساله کشور،مسیر پیشرفت ایران را در2دهه آتی به تصویر کشیده است. سندی که تجلی آرمان‌ها و اهداف مردم است که نظام جمهوری اسلامی به عنوان اراده جمعی، مسئولیت تحقق آن را به عهده گرفته است.
سند چشم انداز 20 ساله، تصویری از ایران آرمانی آینده است که هویت اسلامی و انقلابی آن مورد تایید رهبری نظام بوده و به این نکته اشاره دارد که باید از حکومت دینی استفاده کرد تا به جامعه آرمانی رسید.
چشم انداز؛ یک سند کلان است که در آن تصویری روشن مبتنی بر واقعیات و عوامل مطلوب از آینده را ترسیم می کند. سند چشم انداز آرمانی، شهر مصوری است که در روند یک فرآیند صحیح منتج به یک برنامه کارکردی خواهد شد. برای رسیدن و حصول به نتیجه مطلوب و البته عملی شدن سند چشم انداز وجود نقشه راه هدفمند ضروری است.

تدوین چشم انداز برای یک شهر در حقیقت به مفهوم ارائه هدفی به ساکنان شهر، به منظور جهت دهی به کلیه تلاش‌های آنان در راستای دستیابی به آنچه که از توسعه شهر مد نظر قرار دارد، است. در واقع چشم‌انداز یا استراتژی شهر، موضوعی است که جایگاه مطلوب را برای شهر ترسیم می‌کند  و راهبردی است فراسوی آینده و فراتر از روندهای موجود که بازتاب فهم مشترک طولانی مدت جامعه از اهداف خویش است. ویژگی‌های اصلی چشم انداز طرح راهبرد توسعه شهر، مطابق آنچه که در ادبیات جهانی مرتبط با این طرح بیان شده، شامل نگاه بلندمدت یا راهبرد حداقل ۱۰ تا ۲۰ ساله،توجه به گزینه‌های رقابتی آنچه که این شهربه خصوص نسبت به سایر شهرها می‌تواند انجام دهد،تعیین نقش برای گروه‌های اصلی ذی نفع و ذی نفوذ و قابلیت فهم آسان است.

شهر خرم‌آباد نیز می تواند هم صدا با سایرشهرها و استان های پیشرو، تصویر مطلوب خود رادر افقی چند ساله به تصویر کشیده وعلاوه براین که سهم خود را در تحقق چشم انداز بزرگ کشور معین می کند، هویت و فلسفه خود را نیز تعیین کرده و نقش و جایگاه خود را در شبکه شهرهای ایران اسلامی معین کند.
اساسا امروزه توسعه شهرها در غیاب یک چشم انداز بزرگ و الهام بخش، نامتوازن و بی سرانجام خواهد بود. اما از آن جایی که توسعه شهر به عنوان یک پدیده چند بعدی، مستلزم نگاه جامع به همه ابعاد آن است، تدوین چشم انداز بلند مدت آن بدون حضور و مشارکت حداکثری کلیه ذی نفعان اثر بخشی لازم را نخواهد داشت.
برهمین اساس، در فرآیندهای نوین چشم اندازهای شهری از رویکردی موسوم به (آینده نگاری) استفاده می شود که مشارکت طیف گسترده ای از ذی نفعان، از مدیران استانی و شهری تا صاحبنظران و کارشناسان را جلب می کند.