یادداشت
گفته‌ها و ناگفته‌های فرماندهان
نگاهی به کتاب «نقبی بر درس‌ها و دستاوردهای جنگ»
شهره کیانوش‌راد؛ روزنامه‌نگار
جنگ تحمیلی 8ساله به‌دلیل رشادت، ایثار، ازخود‌گذشتگی و مقاومت مردم و رزمندگان با نام دفاع‌مقدس در تاریخ کشورمان ثبت شده‌است. تبیین، حفظ و انتقال این میراث از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. محمد درودیان، در کتاب «نقبی بر درس‌ها و دستاوردهای جنگ» سراغ فرماندهان و مسئولانی از سپاه پاسداران انقلاب‌اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی رفته و با طرح سؤالاتی از آنها خواسته تا تجربیات خود از 8سال دفاع‌مقدس را بیان کنند. این کتاب در 3فصل نوشته‌شده است؛ فصل اول شامل 11گفت‌وگو با فرماندهان سپاه پاسداران و فصل دوم شامل 7گفت‌وگو با فرماندهان ارتش است. درودیان در فصل سوم با 6چهره و شخصیت غیرنظامی نیز گفت‌وگو کرده‌است. نویسنده در مقدمه کتاب آورده‌است: «تلاش بنده برای تحقیق و نگارش درباره درس‌ها و دستاوردهای جنگ ایران و عراق حاصل پیشنهاد سردار نائینی، رئیس محترم مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس به‌مناسبت سی‌امین سالگرد پایان جنگ در سال1397بود. پس‌از بررسی‌های اولیه این توافق حاصل شد که موضوع از طریق گفت‌وگو با مسئولان و فرماندهان جنگ در 4حوزه نظامی، امنیتی، سیاست خارجی و تبلیغات پیگیری شود. در همین چارچوب پرسش‌های اولیه و فهرست افراد برای گفت‌وگو
تهیه شد.»
تجربه دفاع
به‌گفته درودیان، گفت‌وگوها در این کتاب بر پایه این فرض طراحی و پیگیری شده که مهم‌ترین نتیجه تجربه دفاع، در برابر تجاوز عراق، شکل‌گیری شالوده‌های تفکر سیاسی، نظامی و امنیتی در ساختار سیاسی و جامعه ایران است. او در ادامه آورده‌است: «هم‌اکنون بخشی از مجادلات گفتمانی با کنش ـ واکنش‌های سیاسی، اجتماعی و امنیتی و چشم‌انداز آینده در آینه تجربیات گذشته، با نظر به نتایج تجربه جنگ با عراق صورت‌بندی می‌شود. بنابراین ضرورت توجه به استفاده از تجربه جنگ با عراق برای مدیریت چالش‌های کنونی به‌عنوان یک مسئله اساسی، راهنمای بحث و گفت‌وگو با فرماندهان و مسئولان جنگ قرار گرفت. برهمین اساس، نسبت میان تجربه جنگ با عراق و چگونگی استفاده از گذشته، برای پاسخ به نیازهای حال و آینده به‌عنوان هدف اصلی در گفت‌وگوها، منطق و چارچوب، همچنین روش پرسش‌ها و مهم‌تر از آن انتخاب افراد را شکل داد.»
از نگاه نویسنده، تأکید بر مفهوم «درس‌ها و دستاوردهای جنگ» در گفت‌وگو با فرماندهان و مسئولان جنگ بر پایه این فرض انجام شد که هم‌اکنون رخدادهای سیاسی و نظامی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تاریخ‌مند شده‌است. به این معنا که مسئله وقوع، ادامه و پایان جنگ در یک دوره زمانی در مکان‌های مختلف در ابعاد متفاوتی واقع‌شده و همچنان آثار آن برجای مانده است و پیامدهای آن جریان دارد. به همین دلیل اینگونه هدف‌گذاری و طراحی شد که برخی از موضوعات اساسی جنگ در چهارچوب پرسش‌های سیاسی ــ اقتصادی و نظامی ــ امنیتی به بحث گذاشته شود تا برخی نتایج آن برای مواجهه با موارد مشابه در آینده قابل‌بهره‌برداری باشد.
در مصاحبه با فرماندهان، مصاحبه‌شونده‌ها به پرسش‌هایی همچون مهم‌ترین درس‌ها و دستاوردهای دفاع‌مقدس، الزامات جنگ مردمی و همه‌جانبه، ظرفیت‌های مختلف نظامی ازجمله تجهیزات و سازمان‌های مختلف نظامی، چگونگی مقاومت در جنگ طولانی در برابر دشمن، ضرورت جلوگیری از تشکیل جبهه ائتلافی به سود دشمن و متقابلاً روش ائتلاف سیاسی برای پیشبرد اهداف تامین منافع، استفاده از ظرفیت دیپلماسی، میزان تخصیص منابع برای جنگ و... پاسخ داده‌اند.
این کتاب در 527صفحه و توسط انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس به چاپ رسیده است و در آن گفت‌وگو‌هایی با سردار پاسدار محسن رضایی، امیر دریابان علی شمخانی، محسن رفیق‌دوست، عبدالمحمد رئوفی، امیر سرلشکر حسین حسنی سعدی، امیر سرتیپ‌دوم مسعود بختیاری، امیر دریادار حبیب‌الله ستاری و دیگر فرماندهان سپاه و ارتش را بخوانید. در فصل سوم نیز صحبت‌های شخصیت‌های غیرنظامی همچون عباس ملکی، علی خرم، سیدکاظم سجادپور، اکبر ترکان و... گردآوری شده است.
دفاع‌مقدس؛ تابلویی از انواع زیبایی‌ها
بخشی از این کتاب به گفت‌وگو با سردار سرلشکر پاسدار مصطفی ایزدی، اختصاص دارد: «من معتقدم کلیت دفاع‌مقدس همچون تابلویی مشحون از انواع زیبایی‌هاست. شما صحنه‌هایی را که در دفاع‌مقدس رخ می‌داد شاهد بوده‌اید؛ برای مثال رویارویی یک دسته در مقابل یک لشکر.
در خط کارخانه نمک، ارتش بعثی با تمام توان آمد و باعث شد نیروی ما به کمتر از یک دسته تحلیل برود، ولی این نیرو بازایستاد و خداوند پیروزی را نصیبش کرد. خود من در عملیات کربلای‌یک (بازپس‌گیری مهران) که قرارگاه نجف مسئولیت آن را داشت، حضور داشتم. نیرو نداشتیم. با کمک فرمانده‌کل سپاه بعد هم آقای شمخانی و آقای صفوی به‌سختی 33گردان فراهم کردیم. این در حالی بود که برآورد ما 72گردان بود. باوجود این، عملیات البته با طراحی جدید، تفکر و تلاش و واقعاً تدبیر انجام شد. با همان 33گردان نه‌تنها مهران بلکه ارتفاعات قلاویزان و درواقع کل منطقه تا مرز آزاد شد. حتی بر شهرهای بدره و زرباطیه عراق هم تسلط پیدا کردیم؛ 2برابر سرزمینی را که قصد داشتیم تصرف کنیم تصرف کردیم. همه اینها را فقط با عنایت الهی می‌توان توضیح داد.»
