دعای فرشته؛ مبارزه درونی

شهنام صفاجو - روزنامه‌نگار

آنجلوس (L’Angélus) یا دعای فرشته، یکی از تابلوهای مذهبی جهان است که حدود 165سال پیش توسط هنرمند فرانسوی «ژان فرانسوا میه» خلق شده و در موزه اُورسی پاریس نگهداری می‌شود. «آنجلوس» تابلوی نقاشی با محوریت ارادت روستایی است؛ اثری نسبتاً تاریک و سایه‌دار که چهره 2 دهقان را در زمینی پهناور در هنگامه غروب و فضایی پُر از حال و هوای معنوی نشان می‌دهد.
زن و مردی روستایی با برخاستن نوای دوردست دعای فرشته که در ساحت تابلوی رئالیستی قرن نوزدهمی هم قابل حس و درک است، از کار برداشت سیب‌زمینی دست می‌کشند و با سرهای خمیده و دست‌ها به سینه، به نیایش می‌پردازند؛ یک آیین ساده روستایی که بسیار صمیمی و زمینی به‌نظر می‌رسد.
«آنجلوس» در پایان یک روز تکراری روستایی، لحظه‌ای کوتاه از استراحت، آرامش و فداکاری را نشان می‌دهد. در پرسپکتیو این تابلو، فضای بسیاری در اطراف و پشت 2 پیکره وجود دارد و تقریباً می‌توان دشت سیب‌زمینی را در یک نگاه دید. اگرچه زمان حال تابلو کمی دیروقت و تصویر به ناچار تاریک است، اما در این غروب عمیق هم می‌توان وسایل کار روزمره دهقانان اعم از سبد، کیسه، چنگال و چرخ‌دستی را تشخیص داد و در پس‌زمینه تابلو نیز پهنه روستا و اوج درخت‌ها و گل‌دسته عبادتگاه را نظاره‌گر بود.سبک رئالیستی این اثر هم باعث شده تا خستگی و فضای تاریک کار این دو سوژه، واقع‌بینانه به تصویر درآید؛آنهایی که در برابر آسمانی که به سرعت تاریک می‌شود، آرام هستند.
این دو دهقان در یک دشت خالی، با وجود کوچکی بوم نقاشی بزرگی می‌کنند، صورت آنها در سایه باقی می‌ماند اما نور بر ارتعاش روح و بدن آنها تأکید می‌کند. همه اینها بیانگر احساس عمیق مراقبه است و هنرمند نقاش از توصیف موقعیت فراتر می‌رود و به الگوی کهن می‌رسد؛ گویی نیایش در هر عصری فصل رستگاری نوع بشر است. آن‌جا که پاپ فرانسیس هم در کاخ حواری می‌گوید که «دعا از طریق مبارزه درونی صلح می‌آورد.»