نگاه
آن که می‌خندد خبر بزرگ را نشنیده است
سیدجواد رسولی - کارشناس رسانه
مدتی پیش گزارشی تصویری در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شد که خبر از برگزاری دوره‌های چوپانی در اسپانیا می‌داد. دلیل چرخیدن و دیده‌شدن این ویدئو به‌خصوص در میان کاربران ایرانی، احتمالا عجیب و غیرمنتظره و یا احیانا خنده‌دار بودن موضوع بود. دوره آموزش چوپانی در کشوری در اروپای غربی که قاعدتا باید پیشرفته و همه‌‌چیزتمام (آنچنان که تصویر عمومی مردم ما از کشورهای غربی است) باشد به گونه‌ای عجیب و مضحک به‌نظر می‌رسد. اما اگر این موضوع را در پس‌زمینه بزرگ‌تری ببینیم، شاید دیگر ماجرا این همه تعجب‌برانگیز نباشد.
حالا دیگر در میان آگهی‌های مربوط به املاک در اسپانیا اصلا چیز عجیبی نیست که به آگهی فروش یک دهکده با قیمتی بسیار ارزان (گاهی حتی در حد 100هزار یورو) بر بخوریم. روستاهای کوچک زیادی به همراه زمین‌های کشاورزی‌شان در معرض فروش گذاشته شده‌اند. دلیلش عموما این است که ساکنان جوان این روستاها برای یافتن کارهایی با درآمد بیشتر و یا با زحمت کمتر (از کشاورزی و دامداری) به شهرهای بزرگ‌تر استان مربوطه مهاجرت کرده‌اند و پس از درگذشت ساکنان پیر روستا، عملا دیگر انگیزه‌ای برای سر زدن و حضور در روستا ندارند. به این ترتیب امروز روستاهایی را در اسپانیا می‌توان سراغ گرفت که تنها 2خانوار جمعیت دارد. این روند مهاجرت به‌سوی شهرها چیز تازه‌ای نیست و از ابتدای دوره صنعتی شدن در غرب در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آغاز شده است. اما در دهه اخیر این روند شتاب بسیار زیادی به‌خود گرفته و بحرانی را در مقابل دولت این کشور قرار داده است. اگر همه بخواهند مشاغل خدماتی داشته باشند، چه‌کسی قرار است کار تولیدی کند؟ آن هم در کشوری که بخش کشاورزی و دامداری آن سهم عمده‌ای در تولید ناخالص ملی‌اش دارد.
برای حل این بحران دولت اسپانیا ایده‌های مختلفی را به اجرا گذاشته است. یکی از این ایده‌ها حمایت جدی از مهاجرت معکوس و زندگی در شهرهای کوچک و روستاهاست. زمین‌های کشاورزی، خانه‌های روستایی و کسب‌وکارهای مرتبط با این زندگی مورد حمایت جدی قرار می‌گیرند و بسیاری از دوره‌های آموزشی مربوط به این مشاغل رایگان هستند. در شرایطی که روند مهاجرت به شهرهای بزرگ ظرف 14سال اخیر 4برابر شده است، توزیع تکنولوژی‌های مربوط به بخش کشاورزی و دامداری در نقاط مختلف کشور، توسعه شبکه بزرگراهی و حمل‌ونقل عمومی برای دسترسی سریع و آسان به نقاط مختلف و بالا بردن میزان بهره‌وری در تولید با اجرای دوره‌های آموزشی فشرده و گسترده و در نهایت تشویق افراد برای زندگی متفاوت، بسیار ارزان و شراکت در تولید ملی، سیاستی است که به شکل جدی در اسپانیا و دیگر کشورهایی که با این پدیده درگیر هستند در پیش گرفته شده است. برگزاری دوره رایگان چوپانی را باید در این پس‌زمینه اقتصادی و اجتماعی فهمید. از این منظر اتفاقا کشور ما نیز دچار بحران جدی است و شکل گرفتن شهرهای بسیار بزرگ پرجمعیت، حاشیه‌نشینی و فقر ایجاد شده در نتیجه این توسعه پرشتاب و کنترل‌نشده و البته بحران تولید و بحران آب مسائل جدی و مهمی هستند که لااقل هم‌اکنون سیاست منسجم و مشخصی برای مواجهه با آنها در کشور دیده نمی‌شود.
اگر در میان دولتمردان ما کسی نظیر این ویدئو را دیده و موضوع به‌نظرش خنده‌دار آمده، شاید وقت آن باشد که خنده‌اش را جمع و جور کند، نگاهش را از مسیر همیشگی منزل تا دفتر کار (که معمولا در خودروی اداری و با راننده طی می‌شود) فراتر ببرد و به حجم بزرگ هدررفت منابع انسانی و طبیعی کشور فکر کند و به یاد بیاورد که اداره کشور بزرگ و پرمسئله‌ای چون ایران، تدبیر می‌طلبد نه خنده.
