روایت ایثار برای دهه‌نودی‌ها

حامد یزدانی؛ روزنامه‌نگار

روزهای کشدار تابستان و فراغت از امتحان و مدرسه فرصت خوبی برای مطالعه، تفریح و تماشای فیلم است. اگر می‌خواهید درباره زندگی و سرگذشت کودکان و نوجوانان در سال‌های دفاع‌مقدس بیشتر بدانید و فرزندانتان را با زبانی مناسب سن‌شان با واقعیت‌های جنگ آشنا کنید، انتخاب فیلم، کتاب، بازی‌های دیجیتال که ویژه کودکان و نوجوانان تهیه و ساخته شده، بهترین گزینه است. در این ستون به معرفی چند نمونه از آثار مرتبط با دفاع‌مقدس که ویژه این گروه سنی ساخته شده، پرداخته‌ایم.

هدیه‌ای برای بچه‌های کنار شط

در دوران جنگ تحمیلی ساکنان شهرهایی که درگیر جنگ شده بودند به ناچار مجبور شدند تا خانه و زندگی خود را رها کنند و برای زندگی به شهرهای دیگر مهاجرت کنند. زنده‌یاد سیروس طاهباز، در کتاب داستانی «هدیه‌ای برای بچه‌های کنار شط» جلوه‌ای دیگر از جنگ تحمیلی را برای نوجوانان گروه سنی «ج» روایت کرده‌است. موضوع داستان درباره پسربچه‌ای آبادانی به نام «عبدو» است که در بمباران این شهر پایش را از دست داده است. او با خانواده‌اش به تهران نقل‌مکان کرده و ساکن محله جدیدی شده است. عبدو در این محل نیز با بچه‌های همسایه دوستی و الفتی عمیق برقرار می‌کند. او به‌دلیل نداشتن پا، نمی‌تواند فوتبال بازی کند اما در کلاس درس دانش‌آموز نمونه‌ای است و با علاقه‌ای که به مطالعه دارد، دوستان هم‌محلی‌اش علی، کاظم، مهران، احمد، حسین، امیر، محمد و محسن را نیز با کتاب و مطالعه آشنا می‌کند. عبدو با آنکه در تهران دوستان مهربان و زیادی دارد، اما همیشه دلش برای دوستان آبادانی‌اش تنگ می‌شود. روزی علی به عبدو پیشنهاد می‌کند به کمک همه بچه‌های محل برای بچه‌های کنار شط بادبادک‌هایی بسازند و برایشان بفرستند... .
کتاب «هدیه‌ای برای بچه‌های کنار شط» از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و با تصویرگری مهدی فدوی، انتخاب خوبی برای آشنایی با سرگذشت کودکان در جنگ است.

بزرگمرد کوچک

حتما درباره شهادت و اسارت نوجوانان در جنگ شنیده‌اید که چگونه و بدون ترس از دشمن از شهرهای خود دفاع می‌کردند یا داوطلب اعزام به مناطق جنگی می‌شدند. یکی از نوجوانانی که فیلمی هم براساس زندگی او ساخته شده شهید بهنام محمدی است. بهنام، نوجوان ۱۳ساله خرمشهری بود که بر اثر برخورد ترکش خمپاره در نخستین سال جنگ تحمیلی در خرمشهر شهید شد. ماجرا از این قرار بود که وقتی شهریورماه۱۳۵۹ خبرهایی از حمله عراقی‌ها به خرمشهر به گوش رسید، بهنام محمدی که ۱۳ساله بود، در شهر ماند و هرکاری که در توانش بود انجام داد. او در انتقال مجروحان و حمل سلاح به رزمندگان کمک می‌کرد و چند مرتبه به محل استقرار عراقی‌ها رفت تا موقعیت آنها را شناسایی کند. چندبار هم توسط آنها اسیر شد، ولی هر بار با روشی متفاوت از دست دشمن فرار می‌کرد. یک‌بار برای اینکه عراقی‌ها را فریب بدهد گریه ‌کرد و ‌گفت: «من به‌دنبال مادرم می‌گردم، او را گم کرده‌ام.» یک‌بار هم عراقی‌ها سیلی محکمی به او زدند به‌طوری که وقتی به سمت نیروهای خودی برگشت، هنوز جای سیلی روی صورتش بود، اما خوشحال بود که توانسته اطلاعاتی که از دشمن به‌دست آورده را به رزمندگان بدهد. اگر می‌خواهید با این شهید نوجوان بیشتر آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم فیلم سینمایی «بزرگمرد کوچک» را ببینید. در این فیلم که صادق دقیقی آن را کارگردانی کرده است، بازیگرانی چون شبنم قلی‌خانی، پویا امینی، پرهام دلدار و سوگل طهماسبی نقش‌آفرینی کرده‌اند. این فیلم برنده جایزه «شهید بهنام محمدی» از بیست‌و‌ششمین «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان» شد.

مثل باران

کتاب «مثل باران» مجموعه‌ای از اشعار و دلنوشته‌های اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان گیلان و قم است که حمیرا خدابنده گردآوری کرده است. این کتاب مجموعه‌ای در نکوداشت یاد و خاطره شهدای 8سال دفاع‌مقدس به‌ویژه شهدای مدافع حرم محسوب می‌شود. در مجموعه مثل باران، تراوشات ذهنی و احساس ناب و خالصانه کودکان و نوجوانان تالیف شده است. با وجود اینکه کودکان و نوجوانان تجربه جنگ را در زندگی لمس نکرده‌اند و از نزدیک شاهد حوادث 8سال دفاع‌مقدس نبوده‌اند اما زبان شعر راهی مناسب برای انتقال مفاهیم ایثار و از خودگذشتگی رزمندگان به این گروه سنی است. این کتاب برای نوجوانان و علاقه‌مندان به اشعار حماسی دفاع‌مقدس و شهدای حرم و همچنین دوستداران اشعار فارسی است.
در بخشی از کتاب مثل باران که توسط انتشارات صریر چاپ شده است، می‌خوانیم:
پرنده پر کشید و رفت
به لاله‌زار غصه‌ها
به روی خاک یک عزیز
دلیرمرد قصه‌ها
دلیرمرد قصه‌ها
دلیرمرد روز بود
و توی روزهای سخت
همیشه او پیروز بود
درون خاک آن دلیر
صدای خسته‌ی تفنگ
و زخم‌های تلخ او
نشانه‌ای ز زخم جنگ
شهید ما چه پر کشید