همیشه دلواپس محیط‌زیست ایران هستم
مجید مظفری، بازیگری شناخته‌شده است که دغدغه‌های غیربازیگری هم دارد
سعیده مرادی
این روزها فعالیت‌های اجتماعی و غیرهنری هنرمندان، باعث می‌شود تا وجهه‌ای دیگر به آنها بخشیده شود. در این صورت مردم، مطمئن می‌شوند که دغدغه این گروه صرفا هنر و امورات خودشان نیست. مجید مظفری بازیگر سرشناس و پیشکسوت سینما و تلویزیون ازجمله هنرمندانی است که دغدغه‌های محیط‌زیستی دارد و یکی از اعضای انجمن هنرمندان حامی محیط‌زیست به‌شمار می‌رود که ترویج فرهنگ حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی ازجمله اهداف و برنامه‌های آن است. مجید مظفری با توجه به وضعیت و مشکلات زیست‌محیطی از نگرانی و دغدغه‌های خودش برای آینده این خاک و نسل‌های آتی می‌گوید که قرار است وارث آن باشند. این هنرمند محبوب که از سال 1352تا به امروز با نقش‌آفرینی در نقش‌ها و فیلم‌های پرطرفدار و پرمخاطبی چون «کشتی آنجلیکا»، «سگ کشی»، «جنگ نفتکش‌ها»، «مسافران» و «وقتی همه خوابیم» از چهره‌های برجسته سینما و تلویزیون به‌شمار می‌رود در گفت‌وگو با همشهری از نگرانی‌ها و نقدهایش درباره محیط‌زیست می‌گوید.
شما از جمله هنرمندان و چهره‌هایی هستید که در این سال‌ها نشان داده‌اید دغدغه‌های محیط‌زیستی دارید. چرا فکر می‌کنید محیط‌زیست اینقدر مهم است؟
محیط‌زیست همیشه یکی از دلواپسی‌ها و دغدغه‌های من و بسیاری از هنرمندان بوده و هست. اینکه محیط‌زیست چرا و چقدر اهمیت دارد باید بگویم که اگر به محیط‌زیست خللی و آسیبی وارد شود، تمام سیستم و بخش‌ها و جنبه‌های مختلف زندگی انسان‌ها تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و نه‌تنها برای نسل امروز همه‌‌چیز به هم می‌ریزد که زندگی نسل‌های آینده و فرزندان ما نیز به مخاطره می‌افتد. به‌عنوان مثال تغییرات آب و هوایی یا هرگونه دخل و تصرف نابجا در محیط‌زیست می‌تواند باعث بروز و ظهور بیماری‌های فراوانی شود و حتی بیماری و امراض جدیدی را پدیدار کند که در سال‌های اخیر نمونه‌هایی از آن را دیده و شنیده‌ایم. همین آلودگی آب و هوا جدا از بیماری و مرگ‌ومیرهای ناشی از آن که آمارهای مربوط به آن هرسال منتشر می‌شود، آرامش را هم از انسان‌ها گرفته است و باعث شده تا مردم به لحاظ روحی و روانی نیز آسیب ببینند و به‌اصطلاح اعصاب همه را خرد کرده است. نتیجه و تأثیر این اعصاب‌های خراب هم پر شدن بیمارستان‌ها و دادگاه‌ها و... است. اینکه انسان در زندگی آرامش داشته باشد بسیار مهم است و این آرامش ایجاد نمی‌شود مگر آنکه همه‌‌چیز سر جای خودش باشد و محیط‌زیست سالم و پاکیزه و شادابی داشته باشیم.
مهم‌ترین دغدغه‌های محیط‌زیستی شما چیست و درحال حاضر مهم‌ترین مسئله محیط‌زیستی کشور را چه چیز‌هایی می‌دانید؟
یکی از موضوعات مهم که مسئولان نه فقط در ایران که در سراسر دنیا باید به آن توجه جدی و عملی داشته باشند، بحث تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی است. در محیط‌زیست و جهان هستی همه‌‌چیز زنجیروار به یکدیگر متصل و مرتبط است. چرا باید در ایران معضل گرد و خاک داشته باشیم؟ این ریزگردها از کجا می‌آیند و چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ چرا چنین مشکلی در کشور ما و به‌ویژه در شهرهای جنوبی از جمله آبادان، اهواز، خرمشهر و سیستان و بلوچستان رخ می‌دهد و حتی تهران را هم درگیر خودش کرده است؟ سال‌های گذشته چنین مشکلاتی وجود نداشت و این موضوع یک چالش جدید و جدی زیست‌محیطی برای کشور به‌حساب می‌آید. از طرف دولتمردان باید در این زمینه بررسی‌ها و پیگیری‌های جدی صورت بگیرد. همچنین کشور ما درخصوص مسئله آب هم با کمبود روبه‌رو است و در پی آن مشکلات عدیده‌ای ایجاد شده است. در کنار این مسائل وجود انواع و اقسام آلودگی‌ها در شهر تهران با جمعیتی عظیم هم خودش یک مسئله مهم و حیاتی برای کشور است. همه اینها نتیجه سال‌ها دست بردن انسان‌ها در طبیعت و آسیب زدن به محیط‌زیست است که امروز فقط بخشی از پیامدها و نتایج نگران‌کننده آن را شاهد هستیم.
به‌عنوان هنرمند، فکر می‌کنید این دست مشکلات اساسا راه‌حلی دارد؟
بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی ازجمله آلودگی هوای تهران راهکار و راه‌حل دارد. برای مثال تجمع تمام وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف در پایتخت قابل توجیه نیست و باعث شده تا آلودگی در تهران بیش از شهرهای دیگر باشد. همین موضوع عاملی شده تا این کلانشهر امروز از مشکلات زیست‌محیطی زیادی رنج ببرد. برای حل مشکلات شهر شاید بهتر باشد برخی از ارگان‌ها و نهادهای دولتی به شهرهای دیگر منتقل شوند. زیرا بخش عمده‌ای از جمعیت شهر به‌واسطه حضور همین بخش‌ها در پایتخت و اطراف آن سکونت دارند. وزارت نفت می‌تواند به خوزستان و شهرهای جنوبی برود، صنایع‌دستی و گردشگری می‌تواند به شهرهایی چون اصفهان و شیراز منتقل شود و... در مجموع مشکلات زیست‌محیطی کشور و شهر تهران باید توسط کارشناسان و تحقیق پژوهش دقیق شده و ریشه‌یابی شده و بر همان اساس راه‌حل مناسبی برای آنها تدبیر شود.
سینما به‌ویژه سینمای مستند تا چه اندازه می‌تواند در بحث‌های فرهنگی و اجتماعی ازجمله در مباحث مربوط به محیط‌زیست مفید و مؤثر و آگاهی‌بخش و فرهنگساز باشد؟
متأسفانه ملاحظات بسیار زیادی که وجود دارد و همچنین وجود سانسور باعث شده تا آنطور که باید و شاید برنامه‌های انتقادی و آگاهی‌بخش در بحث محیط‌زیست و دیگر حوزه‌های ساخته نشود.
چرا؟
چون اگر در هر کجا بخواهی نقدی را مطرح یا مشکل و زشتی را به نمایش دربیاوری و برجسته کنی حتما به یک ارگان یا مردم یک شهر و استان یا اعضای یک شغل و صنف برمی‌خورد و جلوی نمایش آن را می‌گیرند. اگر دقت کرده باشید، هم‌اکنون سینما و تلویزیون ایران تنها به 2یا 3مورد خاص که معتادان و اشرار ازجمله آن هستند آن هم به‌صورت محدود و کلی می‌پردازد، اما اگر بخواهند در مورد مشکلات و رفتارهای محیط‌زیستی برنامه‌ای ساخته و مشکلات در قالب یک داستان سینمایی یا تلویزیونی مطرح و نقد شود فورا صدای اعتراض عده‌ای بلند می‌شود و متأسفانه در این زمینه بستر مناسب فراهم نیست و در ایران خط قرمزهایی وجود دارد که نهایتا جلوی کار گرفته می‌شود. هم‌اکنون هم ساخت فیلم آنقدر گران شده که هیچ تهیه‌کننده و کارگردانی ریسک نمی‌کند به موضوعاتی بپردازد که ممکن است بعدا جلوی نمایش و اکران کارش گرفته شود. به همین دلیل فیلم و سریال و مستند‌های بسیار کم و محدودی درباره محیط‌زیست و مسائلی از این دست ساخته شده و آنهایی که ساخته شده است نیز چندان صریح و بی‌پرده حرفش را نمی‌زند که بتواند روی مخاطب اثرگذار باشد.
فعالیت هنرمندان و ورزشکاران و در مجموع سلبریتی‌ها در مباحث زیستی محیطی چقدر تأثیرگذار است و تا چه اندازه می‌تواند در فرهنگسازی و ایجاد دغدغه و مطالبه‌گری در بین مردم و مسئولان مؤثر باشد؟
خب قطعا فعالیت چهره‌های مطرح و محبوب سینما و تلویزیون، ورزش، هنرمندان و همچنین رسانه در بهبود این شرایط بی‌تأثیر نیست و می‌تواند اثرگذار باشد. کمااینکه برخی از مشکلات به‌طور مرتب توسط چهره‌ها و حتی مردم عادی در فضای مجازی و رسانه‌ها مطرح می‌شود، اما فکر می‌کنم مشکلات کشور ما ازجمله در موضوع محیط‌زیست ساختاری و مدیریتی است. یک موضوع یا چند متولی دارد و موازی‌کاری باعث اخلال در انجام امور می‌شود یا اصلا متولی مشخصی برایش تعریف نشده و هرگوشه آن به یک دستگاه و بخش و ارگان گره خورده است و در نتیجه هیچ‌کسی هم قبول مسئولیت نمی‌کند. برای حل مشکلات نه فقط مسئولان که مردم هم باید مشارکت داشته باشند و احساس مسئولیت کنند. برای مثال در بحث نظافت شهر مگر یک رفتگر چقدر می‌تواند زباله‌هایی مثل ته سیگار و پلاستیک و ماسک‌های آلوده را جمع‌آوری کند؟! خب این قبیل زباله‌ها که در محیط زندگی خودمان یا در طبیعت و داخل جوی آب و پای درختان و در فضای سبز رها می‌کنیم به محیط‌زیست ما آسیب می‌زند و به مرور آن را از بین می‌برد. برای حل مشکلات در ابتدا به برنامه‌ریزی و نقشه راه نیاز است که با اراده و عزم جدی از سوی مسئولان و متولیان اجرا و دنبال شود و در ادامه مردم و جامعه هم باید همراهی و همکاری داشته باشند.
از دیدگاه شما هم‌اکنون مسائل اصلی محیط‌زیست کشور چیست؟
به‌نظر من آلودگی هوا و وجود گردوغبار و همچنین کم‌آبی و خشک شدن دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی ایران هستند که باید فورا چاره و تدبیری برای آنها پیدا کرد و به سرعت دست به‌کار شد.
مردم و فرهنگ و رفتار نامناسبی که بعضا در مواجهه با طبیعت از آنها دیده می‌شود چقدر در تخریب و آلودگی محیط‌زیست تأثیرگذاشته است؟
قطعا ایرانی‌ها هم مانند همه مردم جهان به بحث محیط‌زیست و نگهداشت آن اهمیت می‌دهند. اگر توجه داشته باشید وقتی مردم ایران به کشورهای دیگر سفر می‌کنند، تحت‌تأثیر تمیزی و قوانین موجود در آن کشورها از ریختن زباله روی زمین یا تخریب محیط‌زیست و آزار رساندن به حیوانات خودداری می‌کنند. متأسفانه در کشور ما آنقدر به بحث محیط‌زیست و پاکیزگی آن اهمیت داده نمی‌شود و قوانین محکم و سخت‌گیرانه‌ای هم نداریم. خب طبیعی است وقتی یک نفر می‌بیند خیابان‌ها و جنگل‌ها و رودخانه‌ها و کوهستان‌ها اغلب کثیف و پر از زباله است با خودش می‌گوید یک زباله کمتر یا بیشتر فرقی نمی‌کند! اگر بسترها فراهم شود و به محیط رسیدگی شود و سفت و محکم از آن مراقبت و محافظت شود خودش بهترین تبلیغ و فرهنگسازی است و در آن صورت قطعا اغلب مردم نیز همکاری و همراهی می‌کنند.