رکورددار بی‌ثباتی سیاسی در دنیا

بهنام سلطانی

احتمالا در مورد جزیره زیبای سیشل که به‌عنوان بهشتی در اقیانوس هند شناخته می‌شود شنیده‌اید. جزیره موریس هم که سواحلی مسحورکننده با صخره‌های مرجانی دارد به همین اندازه مشهور شده، اما یکی دیگر از جزایری که در همین نقطه از جهان واقع شده و کمتر مورد توجه قرار گرفته جزیره کومور است؛ کشوری که لقب جزایر معطر را یدک می‌کشد اما معمولاً به‌عنوان یک مقصد گردشگری شناخته نمی‌شود. تمایل نداشتن گردشگران خارجی برای سفر به جزیره اسرارآمیز کومور، ریشه سیاسی دارد. این کشور که روی هم رفته 2هزار و 236کیلومترمربع مساحت و حدود 850هزار نفر جمعیت دارد، به لحاظ سیاسی بی‌ثبات‌ترین کشور جهان است. کومور از سال 1975اعلام استقلال کرده و از آن زمان تاکنون، مردم این کشور بیش از انگشتان دو دست شاهد وقوع انقلاب‌های سیاسی بوده‌اند. کومور یک جورهایی پایتخت زلزله‌های سیاسی در جهان است اما در کنار انقلاب‌هایی که تقریباً هر دو سال یک‌بار در این کشور رخ می‌دهد نباید از جذابیت‌های طبیعی آن مثل آتشفشان کوه معروف «کارتالا» یا جزایر معطری که منبع اصلی ساخت گرانقیمت‌ترین عطرهای فرانسوی است چشم‌پوشی کرد.

سوغات شیرازی‌ها
کومور که در آفریقا به‌نام قمر هم شناخته می‌شود، یکی از سرزمین‌های کهن این قاره به‌شمار می‌رود که با گذشت زمان تحت سلطه اروپایی‌ها قرار گرفته است. طبق مستندات تاریخی، نخستین ساکنان کومور، مردمانی از جزایر «پولینزی» بودند. این قسمت از آفریقا در قرن هفدهم میلادی به تصرف مسلمانان درآمد و مردم این کشور به دین اسلام گرویدند. در منابع مکتوب آمده که مردمانی از سواحل خلیج‌فارس، دین اسلام را در کومور ترویج کردند و به‌طور مشخص تاجران ایرانی که عمدتاً از شیراز وارد این کشور می‌شدند، در گرایش مردم کومور به دین اسلام نقش پررنگی داشته‌اند. اسلام توسط تجار شیرازی که در کومور به آنها شیرازی‌ها می‌گویند به مردم این کشور معرفی شد اما از سال 1843سر و کله کشورهای استعمارگر پیدا شد و هجوم فرانسوی‌ها به کومور، تاریخ و فرهنگ مردم این کشور را دستخوش تغییرات اساسی کرد. فرانسه که سابقه‌ای طولانی در استثمار کشورهای آفریقایی دارد، از سال 1843کومور را اشغال کرد و این کشور از سال 1912رسماً به‌عنوان یکی از مستعمرات فرانسه معرفی شد. جزیره کومور در همان سال با ماداگاسکار که تحت‌الحمایه فرانسوی‌ها بود، ادغام شد اما در سال 1971به لحاظ اقتصادی و سیاسی به استقلال رسید و در سال 1975مجلس نمایندگان به‌طور یکجانبه استقلال کومور را اعلام کرد.

جنگ داخلی
مشکلات کومور از همان ابتدای اعلام استقلال شروع شد؛ وقتی ساکنان یکی از جزایر این کشور از پیوستن به مجمع‌الجزایر خودداری کردند و ترجیح دادند زیر سلطه فرانسه باقی بمانند، منازعات سیاسی در این کشور اوج گرفت. از آن موقع تاکنون کومور وقایع سیاسی منحصر به‌فردی مثل انقلاب مائوئیستی را تجربه کرده است. در جریان وقوع این انقلاب، رئیس‌جمهور بر اثر پرتاب موشک به خانه‌اش کشته شد و مخالفان با حمایت کشورهای خارجی به‌خصوص فرانسوی‌ها قدرت را در دست گرفتند. کومور کشوری است که انگار با نزاع‌های سیاسی و وقوع انقلاب‌های گاه و بی‌گاه خو گرفته و مردم این کشور به زندگی در چنین فضای دلهره‌آور و بی‌ثباتی عادت کرده‌اند. در سال 1997بود که 2جزیره از 3جزیره اصلی این کشور تلاش کردند به فرانسه بپیوندند اما رؤیای آنها برای پیوستن به این کشور اروپایی محقق نشد. در سال 2006، با انتقال آرام قدرت، کومور پس از 31سال از اعلام استقلال صاحب یک دولت منسجم شد اما چه‌کسی است که نداند یک تلنگر سیاسی برای وقوع یک جنگ داخلی و انقلابی دیگر کافی است. کومور، کشوری جزیره‌ای و کوچک است اما سوابق تاریخی عجیبی دارد و بدون شک یکی از انقلاب‌خیز‌ترین کشورهای جهان به‌شمار می‌آید. حدود 47سال از اعلام استقلال کومور گذشته و مردم این کشور در همین بازه زمانی نسبتاً کوتاه شاهد وقوع 21انقلاب بوده‌اند؛ تقریباً هر دو سال یک انقلاب.


تماشای آتشفشان
کومور از 3جزیره اصلی شامل گراند کومور، آنژوان و موئلی و چند جزیره کوچک تشکیل شده و به واسطه محصور بودن در آب‌های اقیانوس هند و نزدیکی به خط استوا، آب و هوای گرم و مرطوب دارد. جاذبه اصلی کومور وجود آتشفشان‌های فعال در این کشور است. کومور از جزایر فعال آتشفشانی به‌وجود آمده و کوه کارتالا که 2360متر ارتفاع دارد، پایتخت آتشفشان فعال است و یکی از جاذبه‌های گردشگری این کشور به شمار می‌آید. کوه کارتالا محل زندگی پرندگان کمیاب و بسیار نادر است و به همین دلیل بخش قابل توجهی از گردشگران خارجی برای قدم زدن در نزدیکی این کوه وارد کومور می‌شوند. جزیره موهلی هم به‌خاطر حیات‌وحش متنوع و گونه‌های جانوری کمیابی که دارد، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری کومور است. کسانی که می‌خواهند انبوه لاک‌پشت‌ها را در سواحل اقیانوس آرام ببینند به روستای «ایتامیا» می‌روند و در فصل بهار، عملیات لانه‌سازی‌ لاک‌پشت‌های دریایی را تماشا می‌کنند. هرج و مرج سیاسی در کومور بیداد می‌کند اما بسیاری از طبیعت‌گردها چشم‌شان را روی واقعیت‌های سیاسی می‌بندند و از صخره‌های مرجانی در کنار تنوع حیات وحش در کومور به‌عنوان ظرفیت‌هایی نام می‌برند که می‌تواند این کشور را مثل سایر مجمع‌الجزایر اطراف اقیانوس آرام به مقصد اصلی گردشگران بدل کند.

جزایر معطر
اقتصاد اهالی مجمع‌الجزایر کومور علاوه بر صید آبزیان، با کشاورزی می‌گذرد. آنها محصولاتی مثل برنج، سیب‌زمینی، موز، آناناس و نارگیل را کشت می‌کنند اما عمده درآمدشان به‌خاطر کشت گیاهان معطر است. کشت گیاهان معطر در کومور یادگار دوران حضور استعماری فرانسوی‌ها در این کشور است. از قرن هجدهم تا ابتدای قرن نوزدهم که کومور به‌عنوان مستعمره، زیرنظر فرانسه اداره می‌شد، کاشت گیاهان معطر برای تولید عطرهای فرانسوی، در این مجمع‌الجزایر به یک شغل نسبتاً پردرآمد بدل شد و به کمک اقتصاد این کشور فقیر آمد. سطح زیرکشت گیاهان معطر به حدی در کومور زیاد است که تقریباً در همه‌جای مجمع‌الجزایر بوی عطر به مشام می‌رسد. در بین گیاهان معطر، میخک بیش از همه کشت می‌شود و کشت میخک منبع اصلی درآمد مردم این کشور است. کشور کومور به‌دلیل کشت بالای گیاهان معطر در آن به جزایر معطر هم مشهور شده. این شاید تنها امتیاز ویژه‌ای باشد که از دوره تاریک حضور استعمارگران فرانسوی در این کشور به یادگار مانده است.


شگفتی سازها
بیشتر جمعیت کومور زیر خط فقر قرار دارند و در 47سال گذشته بیش از 20مورد کودتا و جنگ در این کشوررخ داده اما مردم این کشور، فارغ از همه حواشی و جنجال‌ها به فوتبال عشق می‌ورزند و فوتبال ورزش اول این کشور است. تیم ملی فوتبال کومور در چنین شرایطی آرام آرام به یکی از تیم‌های نسبتاً قدرتمند آفریقا بدل شده و یک سال قبل در مرحله انتخابی جام ملت‌های آفریقا تاریخ‌ساز شد. تیم ملی فوتبال کومور با تساوی بدون گل مقابل توگو برای نخستین‌بار به مرحله نهایی جام ملت‌های آفریقا صعود کرد تا مردم این کشور برای چند روز هم که شده غم نان را فراموش کنند و این اتفاق مهم را در خیابان‌ها جشن بگیرند. تساوی بدون گل کومور  برابر مصر یکی از شگفتی‌های بزرگی بود که در این مرحله رقم خورد و برد 7بر یک مقابل سشیل را هم باید به نتایج درخشان کوموری‌ها اضافه کرد. شگفتی‌سازی تیم ملی کومور در مرحله نهایی جام ملت‌های آفریقا هم ادامه داشت و آنها با کسب چند نتیجه درخشان تا مرحله یک‌هشتم نهایی پیش رفتند. کومور حالا کشوری نیست که به‌واسطه وقوع جنگ و انقلاب در کانون توجه مردم جهان قرار بگیرد. آنها هم‌اکنون به یکی از ترسناک‌ترین تیم‌های آفریقا بدل شده‌اند و سودای حضور در جام‌جهانی 2026را دارند.