گفت‌وگو با محمدمهدی سیار، شاعر، ترانه‌سرا و استاد‌دانشگاه
غم رحلت امام خیلی‌ها را شاعر کرد
محمدمهدی سیار، شاعر و ترانه‌سرا و استاد دانشگاه جوان و دهه‌شصتی، به واسطه اجرای آثارش توسط هنرمندان و خواننده‌های شناخته‌شده‌ای چون نیما مسیحا، سالار عقیلی، حامد زمانی و صادق آهنگران برای علاقه‌مندان به شعر و ترانه نامی آشنا و شناخته شده است. همچنین تاکنون 6کتاب شعر و پژوهش از سیار منتشر شده که ازجمله آنها می‌توان به دفترهای شعر «رودخوانی»، «حق‌السکوت»، «بی‌خوابی عمیق» و «دادخواست» اشاره کرد. جوایزی چون «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش ادبی» و «سومین دوره کتاب سال شعر جوان (جایزه قیصر امین‌پور)» و «رتبه سوم بخش شعر نیمایی، سپید و نو جشنواره شعر فجر» نیز در کارنامه این شاعر جوان دیده می‌شود. سیاری شعری متفاوت درباره امام خمینی (ره) با عنوان «امید ما» سروده که چه از نظر قالب و چه محتوا کاری متفاوت و امروزی‌تر از آثاری است که تاکنون درباره بنیانگذار انقلاب اسلامی سروده شده. به همین مناسبت با این شاعر جوان و موفق و دهه‌شصتی با محوریت آثار ادبی و اشعاری که برای امام‌خمینی(ره) سروده شده گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
در اوایل انقلاب شعر و ترانه‌های زیادی در وصف امام(ره) سروده شد، اما به مرور غیر از موارد استثنایی مانند شعر شما در سال94 با عنوان «امید ما» دیگر شاهد پیداش آثاری از این دست نبودیم یا اگر اثری هم تولید شده چندان دیده نشده و برجسته نبوده است. از دیدگاه شما دلیل این موضوع چیست؟
قبل از هر صحبتی باید به این نکته اشاره کنم که در زمان وفات امام(ره) فقط چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذشت و به‌اصطلاح انقلاب هنوز جوان بود و همچنین با توجه به شخصیت بانفوذ و مقتدری که امام(ره) داشتند، رحلت ایشان بزرگ‌ترین شوک و تلخ‌ترین رخدادی است که در یک قرن اخیر اتفاق افتاد و در ذهن همه ماندگار شد. من بسیاری از شاعران را می‌شناسم که فوت امام(ره) برایشان بسیار سنگین و تلخ بود و به نوعی پس از وفات ایشان شاعر شدند و نخستین شعرشان هم در وصف امام (ره) و رحلت‌شان بود. البته شاعران جوان و امروزی هم در اشعار خود ارجاعاتی به شخصیت امام(ره) دارند. شاید این روزها درباره امام(ره) و شخصیت ایشان کمتر شعر گفته شود و حرف تازه‌ای در این‌باره نمی‌توان زد اما آنچه مهم است توجه به این نکته است که حرف و آرمان‌های امام (ره) و هدفی که دنبال می‌کردند را می‌توان در شعر شعرای جوان و امروزی دید. البته در اینجا ذکر این نکته قابل توجه است که این روزها انعکاس صحبت‌های امام (ره) در رسانه ملی کمرنگ شده است، بنابراین نسل‌های امروزی نمی‌توانند همان ارتباط و آشنایی عمیق را با شخصیت و سیره و صحبت‌های امام (ره) داشته باشند که نسل‌های دهه40و 50داشتند و در اینجا باید یقه رسانه ملی را گرفت. امروزه دیگر شاهد پخش‌شدن سخنرانی‌های امام (ره) در تلویزیون نیستیم یا اگر سخنرانی هم پخش می‌شود بسیار کم و محدود به صحبت‌های سیاسی ایشان است و آن بخش از سخنرانی‌های ایشان که به انتقال مفاهیم اجتماعی و اخلاقی می‌پردازد و به نوعی آرامش‌بخش و پندآموز است دیگر پخش روی آنتن نمی‌رود.
شما در وصف امام (ره) در قالب‌های نوین، شعری سروده‌اید. موافق این هستید که متناسب با سلیقه نسل جدید در سبک‌های نوین ادبی و شعری و موسیقایی برای امام(ره) کارهای فرهنگی و ادبی تولید شود؟
شعر من نتیجه خاطراتی است که از دوران کودکی دارم. ما همیشه در صفحه نخست کتاب‌های درسی عکس امام خمینی (ره) را می‌دیدیم و یا آن جمله معروف ایشان که «امید من به شما دبستانی‌ها است» را مشاهده می‌کردیم. به‌طور طبیعی ارتباط عمیق و بی‌واسطه‌ای که نتیجه همان خاطرات شیرین دوران کودکی و تحصیل و مدرسه است باعث خلق چنین آثاری می‌شود. این ضرورت و نیاز احساس می‌شود تا کارهای فرهنگی و ادبی بیشتری تولید و منتشر شود تا با گذر زمان، برای نسل امروز و همچنین نسل‌های آینده چنین خاطراتی از بین نرود. همچنین در مورد سؤال شما باید بگویم که کارهای فرهنگی و آثاری هم که خلق می‌شود باید همگام با نیازها و سلیقه نسل جدید باشد تا بتواند تأثیر خودش را روی مخاطب که بچه‌های نسل جدید هستند بگذارد.
وجود چنین آثاری تا چه حد می‌تواند در آشنایی و نزدیکی بهتر و بیشتر نسل جوان با شخصیت امام خمینی (ره) و آرمان‌ها و اندیشه‌های ایشان اثرگذار باشد؟
هیچ چیز غیر از هنر نمی‌تواند پلی مستحکم بین نسل جوان و شخصیت بزرگی چون امام‌خمینی(ره) برای شناخت شخصیت و اندیشه‌های ایشان باشد. یکی از رشته‌های فرهنگی انتقال حافظه تاریخی ادبیات است و قطعاً چیزی که ماندگار نباشد منتقل نمی‌شود. بنابراین تولید آثار ادبی فاخر و پر‌مغز و جذاب به‌ویژه در قالب شعر و ترانه، در شناخت بیشتر نسل امروز نسبت به شخصیت و سیره وجودی امام‌خمینی (ره) بسیار تأثیرگذار است.
شعر شما درباره امام‌خمینی(ره) به نوعی یک شعر انتقادی نسبت به وضعیت امروز جامعه است. درباره شعر امید ما و پیامی که برای نسل امروز دارد کمی بیشترتوضیح می‌دهید.
من در این شعر سعی کرده‌ام آن افقی که امام(ره) ترسیم می‌کردند را با وضعیت کنونی جامعه و حکمرانی موجود مقایسه کنم. هم‌اکنون فاصله‌هایی وجود دارد که خود موجب شکل‌گیری ایده‌های اعتراضی می‌شود. امام(ره) سادگی خاصی در ارتباط گرفتن با مردم داشتند و همچنین نگاه‌شان به انسان دقیق و عمیق بود و مهربانی در نگاه و بیان‌شان وجود داشت که من نسل امروز به خوبی آن را می‌بینم و درک می‌کنم و همین موضوع هم باعث شد تا شعر امید ما در من جان بگیرد و آن را بسرایم و روی کاغذ بیاورم.
شخصیتی بزرگ و تاریخی چون امام‌خمینی(ره) به اشعار مدح گونه و ستایشگر نیاز دارد یا غالباً باید آثاری مانند آنچه شما خلق کرده‌اید بیشتر خط فکری و اندیشه‌های ایشان را دنبال و یادآوری کرد؟
امام‌خمینی(ره) رهبر یک انقلاب بود، ایشان پادشاه نبودند که به مدح‌گویی نیاز داشته باشند. به اعتقاد من رهبری باید با نقد همراه باشد. امام(ره) نماد اصلاح‌گری دائم بود. بنابراین فکر می‌کنم شعر و آثار من نوعی، بیش از آنکه بخواهد آغشته به مدح باشد باید مروج شخصیت و اندیشه‌های امام (ره) به‌عنوان رهبر یک انقلاب و ترویج‌کننده و تبلیغ‌کننده خط فکری و آرمان‌های ایشان باشد.
بهترین شعر و اثر ادبی که درباره امام‌خمینی (ره) شنیده یا خوانده‌اید و به دلتان نشسته کدام است؟
من کارهای علی محمد مؤدب را که از شاعران اجتماعی‌سرا و اعتراضی هستند را دوست دارم. او آلبومی با نام «جان تهران» منتشر کرده است که اشعار آن با ارجاع به امام (ره) شکل گرفته و به‌نظرم کار خوبی هم از آب در آمده است. به مردم هم توصیه می‌کنم که این آلبوم را تهیه و گوش دهند.
