دیدگاه
اولویت تصمیم‌گیری کمیته اضطرار سلامت مردم تهران است
سید محمدمهدی میرزایی قمی؛ مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران
با توجه به پدیده ورود توده‌های ریزگرد از کشورهای همسایه به تهران و سایر نقاط کشورمان که از ابتدای سال‌جاری شاهد تشدید آن هستیم و بعضاً زمان و نحوه اعلام تصمیمات کمیته اضطرار آلودگی هوا در تهران مورد پرسش قرار می‌گیرد، با وجود اینکه شهرداری تهران از لحاظ قانونی، وظیفه‌ای برای پیش‌بینی گردوغبار ندارد؛ اما ارائه توضیحاتی برای آگاهی رسانه‌ها و تنویرافکارعمومی ضروری به‌نظر می‌رسد.
در ابتدا باید تأکید کنم که تصمیم‌گیری کمیته اضطرار مبتنی بر پیش‌بینی کیفیت هواست که براساس آیین‌نامه اجرایی تبصره٣ ماده٣ قانون هوای پاک، سازمان هواشناسی مکلف است حداقل 96ساعت قبل از شرایط پایدار جوی، هشدار لازم را به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کند و پیش‌نیاز این هشدار، توسعه مدل‌های پیش‌بینی است که قانونگذار آن را در 2مورد مجزا به سازمان هواشناسی واگذار کرده است.
مورد اول، ماده26 قانون هوای پاک است که در آن سازمان هواشناسی مکلف به تکمیل شبکه هشدار و پیش‌آگهی رخدادهای سیل، توفان و گردوغبار شده و ماده دوم، تبصره ذیل ماده24 آیین‌نامه فنی ماده٢ قانون هوای پاک است که در آن سازمان هواشناسی موظف به توسعه الگو(مدل)های پیش‌بینی آلودگی هوا مبتنی بر استفاده از اطلاعات سامانه سیاهه انتشار و اطلاعات ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا شده است.
با وجود اینکه در رابطه با پیش‌بینی شرایط اضطرار، قانونگذار به صراحت لزوم توسعه مدل‌ها و ارائه پیش‌بینی براساس آنها را مشخص کرده اما تا‌کنون مدل‌های مذکور برای استان تهران، ایجاد و ارائه نشده که به همین علت امکان پیش‌بینی آلودگی هوا با دقت مطلوب به‌خصوص در زمان وقوع پدیده ریزگرد را به‌شدت کاهش می‌دهد.
هرچند شهرداری تهران از لحاظ قانونی، وظیفه‌ای برای پیش‌بینی گردوغبار ندارد اما به هیچ عنوان رویکرد منفعلانه اتخاذ نکرده و با توجه به کاستی‌ها و کمبودهای موجود در سایر بخش‌ها، با تمام دانش و امکانات، نظرات خود را به کمیته اضطرار به‌عنوان یکی از ٨عضو کمیته، منتقل می‌کند.
در غیاب مدل‌های پیش‌بینی، تصاویر ماهواره‌ای، داده‌های هواشناسی و آلودگی هوای سنجش‌شده در ایستگاه‌های زمینی، بهترین ابزار برای پیش‌بینی هستند که این ابزارها به‌صورت گسترده در شرکت کنترل کیفیت هوای تهران مورد استفاده قرار می‌گیرند اما با توجه به محدودیت‌های آنها ازجمله تأخیر در به‌روزرسانی و اطلاعات محدود، امکان پیش‌بینی از 96ساعت قبل و با دقت بالا را ندارند، به همین دلیل، چاره‌ای جز توسعه مدل‌های پیش‌بینی که در قانون بر آن تأکید شده است، وجود ندارد.
پدیده توفان‌های ریزگرد با توالی و شدتی که از ابتدای سال‌جاری در تهران و سایر نقاط کشور مشاهده می‌شود، در سال‌های اخیر هیچ‌گاه سابقه نداشته است. در گذشته، عمدتاً ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5میکرون، حاصل فعالیت‌های احتراقی، آلاینده شاخص بود و شرایط اضطرار را ایجاد می‌کرد و تصمیم‌های صورت‌گرفته عمدتاً براساس این آلاینده اخذ می‌شد اما هنگام توفان ریزگرد، ذرات معلق کوچک‌تر از 10میکرون منجر به ایجاد شرایط اضطرار می‌شوند.
دستورالعمل مواقع اضطراری آلودگی هوا که مبنای تصمیمات کمیته اضطرار است، براساس ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5میکرون تدوین شده و در زمینه اقداماتی که هنگام توفان ریزگرد باید توسط دستگاه‌های مسئول اتخاذ شوند، مناسب نیست. از این رو لازم است سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به تدوین دستورالعملی متناسب با توفان‌های ریزگرد اقدام کند.
محاسبه شاخص کیفیت هوا در دستورالعمل شرایط اضطراری آلودگی هوا به‌صورت 24ساعته بیان شده که نیازمند اصلاح و به‌روزرسانی است، چراکه هم‌اکنون به‌دلیل محاسبه و اطلاع‌رسانی شاخص برخط کیفیت هوا که به‌صورت ساعتی توسط شرکت کنترل کیفیت هوا صورت می‌گیرد، لازم است این شاخص نیز در دستورالعمل شرایط اضطراری آلودگی هوا لحاظ شود.
براساس قانون، تشکیل جلسه کمیته اضطرار با استانداری تهران است و کمیته اضطرار، تصمیمات خود را براساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی و دستورالعمل شرایط اضطراری آلودگی هوا اتخاذ مینماید و برای اتخاذ تصمیمات دقیق و بموقع از سوی کمیته اضطرار، لازم است سازمان هواشناسی و سازمان حفاظت محیط‌زیست، ابزار مناسب را برای تصمیم‌گیری در اختیار کمیته اضطرار قرار دهند.
در خاتمه، جا دارد از تدابیر استاندار محترم تهران که با وجود همه کاستی‌ها و کمبودهای موجود در زمینه عدم‌دسترسی به اطلاعات و مستندات مورد نیاز به ایشان، تمام تلاش خود را به عمل آورد تا با اتخاذ تصمیمات منطقی از طریق کمیته اضطرار در جریان توفان‌های ریزگرد اخیر تهران و تشدید آلودگی هوا در کنار مردم تهران قرار داشته باشد و به‌نحوی عمل کند که شهر تهران و سلامت شهروندان آن با وجود بی‌سابقه‌ترین آلودگی هوا در سال‌ها بلکه در دهه‌های اخیر متحمل کمترین آسیب شود، تقدیر نمایم.
