بانیان جنگ‌های هیبریدی

محسن محمدی‌خانقاهی؛ تحلیلگر ارشد مدیریت رسانه 

کارشناس مسائل سیاسی معتقد است دشمن برای هدف قرار دادن نظام به جای توسل به ابزار نظامی، استفاده از سلاح های کاربردی تر مانند شبکه های اجتماعی و رسانه ای را به دلیل اثرگذاری بیشتر بر افکارعمومی و هزینه کمتر نظامی در دستور کار خود قرار داده است. ابزاری که برای مقابله با آن باید از هر زمان دیگری هوشیارتر بود.

جمهوری اسلامی ایران کانون الهام‌بخشی و مقاومت در برابر سیاست‌ها و رویکردهای سلطه‌گرانه و یکجانبه‌گرانه غرب است. از این‌رو ایران در کانون تهاجم شناختی آنها قرار گرفته است.
 با این حال خود را متعهد به دفاع از اصول و ارزش‌های الهی، انسانی و غیرمادی می‌داند. بدیهی است که رویکردهای تهاجمی عناصر غربی هیچ‌گاه علیه ایران پایان ندارد. از این‌رو باید این روندهای تهاجمی را در قالب جنگ شناختی آمریکا و غرب علیه ایران تحلیل کرد.در این راستا رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی وابسته به غرب و کشورهای معاند علیه ایران به مثابه سلاح جنگ هیبریدی و شناختی هستند. هدف رسانه‌های غربی و معاند ایجاد فروپاشی روانی است.
 در واقع آنها می‌خواهند احساس هراس از آینده و ذهنیت کم‌یابی را در جامعه به‌وجود آورند. تا جایی که می‌توان گفت مخرج‌مشترک همه این رسانه‌های معاند تلاش برای ناامید ساختن مردم ایران از آینده از طریق برجسته‌سازی‌ مستمر و ضریب دادن به نقاط منفی و سانسور نقاط مثبت و امید‌آفرین و دستاوردهاست. 
در واقع آنها می‌خواهند که در بستر مهندسی اجتماعی جامعه ایران، رفتار ایرانیان را جهت دهند. این رفتارشناسی و جهت‌دهی در راستای منافع سیاسی و اقتصادی غرب و کشورهای متبوع آنهاست. به‌ویژه اینکه می‌خواهند القاگر شکنندگی و بی‌ثباتی در ایران باشند. در لایه‌های بنیادی اهداف این رسانه‌ها، تلاش برای توسعه و نهادینه‌سازی‌ ارزش‌ها و نگرش‌های لیبرالی و سبک زندگی غربی نیز دیده می‌شود.
لازم به ذکر است که از سال2003میلادی رسانه‌های اجتماعی تبدیل به یک ابزار کاملا جدید و فوق‌العاده قدرتمند برای پخش اکاذیب و احساسات که پیش‌برنده جنگ هیبریدی هستند، شده‌اند. در این میان جنگ هیبریدی به‌معنای وضعیتی است که در آن دشمن به‌طور همزمان و هماهنگ از سلاح‌های متعارف، تاکتیک‌های نامنظم، تروریسم و رفتار جنایی در فضای نبرد برای به‌دست آوردن اهداف سیاسی خود استفاده می‌کند.
 8ابزار برای نبردهای هیبریدی عبارتند از: جنگ اطلاعاتی، حملات سایبری، جنگ اقتصادی، دیپلماسی، حمایت از شورش‌های داخلی و محلی، استفاده از نیروهای نامنظم چریکی و نظامی؛ در نبردهای هیبریدی اقدامات فیزیکی همچون حمله به زیرساخت‌های اطلاعات، ترورهای بیولوژیک و ترورهای مسلحانه نیز در دستورکار قرار می‌گیرد.
 جنگ‌های اینترنتی در کوزوو در سال 1999میلادی، مناقشه ما بین حزب‌الله و رژیم صهیونیستی، بیداری اسلامی در شمال آفریقا و خاورمیانه، کودتای ترکیه، در‌گیری‌ها در سوریه و اوکراین نشان می‌دهد که چگونه رسانه‌های اجتماعی برای شکل دادن به افکار عمومی و بسیج طرفداران استفاده می‌شوند.
 در واقع این شبکه‌ها به‌طور فزاینده‌ای سلاح انتخابی برای بازیگران دولتی و غیردولتی هستند. نمونه عینی جنگ‌های هیبریدی را در حوادث سوریه و عراق هم می‌توان دید؛ جایی که غرب گروه‌های تکفیری را با کمک کشورهای عربی برای شکست محور مقاومت با منطق نبردهای هیبریدی، سازماندهی کرد. همچنین آمریکا همزمان با حمایت گروه‌های تروریستی در ایران و نبردهای سایبری از تمامی عناصر جنگ ترکیبی علیه ایران استفاده می‌کند.
بنابراین دشمن با رسانه‌های خود امروز در صحنه‌های عملیات روانی بیشتر حضور دارد. جایی که رسانه‌های اجتماعی تلاش در جهت بسیج منابع دارند یا با رویکرد تعارضی خاصیت ضد‌بسیج به‌خود می‌گیرند. از این‌رو می‌توان گفت رسانه‌های معاند به‌عنوان سلاح جنگی تلاش دارند که با اخلال در نظام ارزشی و باورها در نظام اجتماعی ایران به نوعی دگرگونی در ریخت جامعه به‌وجود آورند. تبلیغ سبک زندگی لیبرالی، مخالفت با سیاست‌های نظام سیاسی جمهوری اسلامی و تلاش برای جذب مخاطبان از اهداف آنهاست. ضمن اینکه آنها پروژه ناامید‌سازی‌ را در جامعه پی می‌گیرند.
 در واقع رسانه‌های اجتماعی با اهداف از پیش تعیین شده مخالف انقلاب اسلامی ایران، با هدف عملیات روانی، سایبری و خبرچینی و نفوذ تلاش دارند که نوعی مهندسی اجتماعی را رقم بزنند که بدیهی است باید در مقابل چنین هدفی اقدام متقابل انجام داد. ازجمله راهکارهای مهم در این راستا می‌توان به سواد رسانه‌ای و ارتقای آن اشاره کرد. متأسفانه عموم مردم سواد رسانه‌ای مناسبی ندارند و نمی‌دانند ما در یک جنگ رسانه‌ای و شناختی هستیم و در این جنگ هر نوع جعل و شایعه بسیار رایج است. 
ضمن اینکه نمی‌دانند که رسانه‌های معاند ضد‌منافع ملی ما هستند و فقط در راستای منافع ملی خود و کشورهای متبوع خود فعالیت می‌کنند. از این‌رو باید ضمن امید بخشی به جامعه بسترهایی را که می‌توان در آن روزنه‌های ایجاد شایعات، فیک‌نیوزها و مطالب جعلی را شناخت، بررسی کرد؛ بنابراین برایند فعالیت ما در فضای جنگ شناختی باید ایجاد امید و آگاهی در جامعه باشد.