تهران، میزبان گزارشگر ویژه سازمان ملل

سفر 11روزه گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد به تهران در موضوع «آثار منفی اقدام‌های قهرآمیز یکجانبه بر بهره‌مندی از حقوق بشر» که به‌منظور تحقیق درباره آثار تحریم‌های یکجانبه انجام می‌شود، در زمینه افشای ماهیت ظالمانه تحریم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. براساس آنچه ایرنا گزارش کرده، سفر خانم «آلنا دووهان»، حقوقدان بلاروسی به درخواست او و با موافقت ایران درحال انجام است؛ «اقدام‌های قهرآمیز یکجانبه» در واقع همان تحریم‌هایی هستند که از سوی کشورهای غربی علیه دیگر کشورها و به‌ویژه کشورهای درحال توسعه مانند ایران، ونزوئلا، کوبا و... وضع می‌شوند. در واقع بدون توجه به برخی «تفاوت‌های ظریف حقوقی و البته مهم»، اقدام‌های قهرآمیز یکجانبه را می‌توان همان تحریم‌ها دانست. شورای حقوق بشر به‌ عنوان اصلی‌ترین نهاد بین‌المللی حقوق بشری وابسته به مجمع عمومی سازمان ملل با هدف «ارتقا و حمایت حقوق بشر در جهان» سازوکارهای مختلفی را ایجاد می‌کند که یکی از آنها «ایجاد گزارشگران ویژه» است. گزارشگران ویژه یا «موضوعی» هستند یا «کشوری». درحال‌حاضر 58گزارشگر ویژه فعالیت می‌کنند که از این تعداد 45مورد «موضوعی» و 13مورد هم کشوری هستند. یکی از گزارشگران کشوری گزارشگر تحمیل شده به شورای حقوق بشر از سوی گروه محدودی از کشورهای غربی درخصوص وضعیت حقوق‌بشر در جمهوری اسلامی ایران است که درحال‌حاضر فردی به نام «جاوید رحمان» تبعه انگلیسی پاکستانی‌الاصل، عهده‌دار آن است.

نقش‌آفرینی ایران
از میان گزارشگران موضوعی، «گزارشگر ویژه آثار منفی اقدام‌های قهرآمیز یکجانبه بر بهره‌مندی حقوق ‌بشر» در سال2016 با تلاش هسته همفکر در گروه عدم‌تعهد و نقش‌آفرینی ایران در زمان ریاست بر این گروه، با وجود مخالفت سرسختانه کشورهای غربی که اصلی‌ترین وضع‌کنندگان و تابعان اینگونه تحریم‌ها هستند، ایجاد شد. با تصویب ایجاد چنین سازوکاری، ابتدا فردی به نام «ادریس جزایری» به این سمت منصوب شد. وی به‌مدت 2سال عهده‌دار این مسئولیت بود و پس از آن، «آلنا دووهان» تبعه بلاروس و استاد حقوق بین‌الملل به این سمت منصوب شد و فعالیت خود را از سال2020 آغاز کرد. او در این مدت به کشورهای ونزوئلا، قطر و زیمبابوه سفر کرده ‌است. مأموریت اصلی گزارشگر ویژه تحریم‌ها بررسی آثار منفی تحریم‌ها بر بهره‌مندی از حقوق بشر است؛ اینکه مردمی که تحت تحریم‌های کشورهای مختلف قرار دارند، از کدام یک از حقوق اساسی خود محروم می‌شوند؛ حق بهداشت و سلامت، حق غذا، حق توسعه، حق دسترسی به فناوری‌های جدید، حق محیط‌زیست سالم و پایدار و ده‌ها حق اساسی دیگر وجود دارد که می‌تواند تحت‌تأثیر «اقدام‌های قهرآمیز یکجانبه» کشورهایی مانند آمریکا و با تبعیت دیگر کشورها از این اقدام‌ها، نقض شوند. وظیفه و مأموریت این گزارشگر در واقع، رصد آنها و گزارش این آثار حقوق بشری به شورای حقوق بشر است.
جمهوری اسلامی ایران در سال2003 اقدام به ارائه «دعوتنامه عام» برای سفر گزارشگران موضوعی به ایران کرده‌ است؛ البته با وجود این دعوتنامه عام که امری رایج در بین کشورهاست، همه این سفرها باید به درخواست گزارشگر، موافقت کشور میزبان و با توافق و هماهنگی‌های قبلی بین دوطرف باشد؛ گزارشگران ویژه در بازدیدهای کشوری خود مستقل‌اند و همه امور مربوط به کارهایشان از سوی دفاتر سازمان ملل در کشورهای میزبان انجام می‌شود.