معرفی سفرنامه‌های خواندنی/پاریس از دور نمایان شد

مجموعه کتاب‌هایی تحت‌عنوان «تماشای شهر» که توسط نشر اطراف منتشر شده، از خلال سفرنامه‌های موجود، نگاه مسافران دوره قاجار را به شهرهای بزرگ جهان بازگو می‌کند. نخستین اثر این مجموعه کتاب «پاریس از دور نمایان شد» است. این کتاب تصویری از شهر پاریس در زمان قاجار به ما ارائه می‌دهد. با خواندن آن گویی نه‌تنها در بعد مکان که در بعد زمان نیز سفر کرده و این شهر را از نگاه مسافران سفرنامه‌نویس آن دوران می‌شناسیم. این شناخت از خلال ۱۲سفرنامه و ۹روایت از مواجهه ایرانیان با پاریس برمی‌آید و از آنجا که تصاویر و توصیف ارائه‌شده از دید افرادی از رده‌های مختلف اجتماعی آن دوران هستند، هریک بخشی و گوشه‌ای از این شهر را برای ما روشن می‌کنند و با اتمام کتاب تصویر نهایی در ذهن ما نقش می‌بندد. در بخشی از کتاب می‌خوانیم:‌ «داخل شهر پاریس شدم که این شهر دارالسرور شهرهای فرنگستان است و پایتخت دولت جمهوری فرانسه است که آوازه نکویی و آبادی آن عالمگیر است و تمام خلق عالم آرزوی دیدن این شهر قشنگ مرغوب غم‌زدا را دارند. زمین آن از هر جهت بر تمام پایتخت‌های آباد دنیا شرف و افتخار دارد.»

صفیر  سیمرغ

دکتر محمدعلی اسلامی‌ندوشن، گزارشی از سفرهای متعدد خود به ایران و جهان را ابتدا در سال1349 خورشیدی به‌صورت دوره‌ای در مجله یغما به چاپ رساند. پس از آن، یادداش‍ت‌ه‍ای س‍ف‍ر او در سال۱۳۵۲ در کتابی تحت‌عنوان «صفیر سیمرغ» منتشر شد. این اثر یکی از بهترین آثار معاصر سفرنامه در ایران به شمار می‌آید که سفر به برخی شهرهای ایران و کشورهای مختلف و نامرتبطی چون افغانستان، دانمارک، ترکیه، فرانسه، انگلیس، ایتالیا و بلغارستان را شامل می‌شود. کتاب مشتمل بر چند فصل چون آزادی مجسمه، در جستجوی زمان‌های گمشده، بهشت یا زندان، برخوردگاه شرق و غرب و پاریس و نیشابور و خیام است. از استاد اسلامی‌ندوشن سفرنامه‌های دیگری نیز چون در کش‍ور ش‍وراه‍ا (ی‍ادداش‍ت‌ه‍ای س‍ف‍ر ات‍ح‍اد جم‍اهیرش‍وروی)، ک‍ارن‍ام‍ه س‍ف‍ر چ‍ی‍ن، آزادی‌م‍ج‍سم‍ه (درب‍اره‌ ایالات م‍ت‍ح‍ده آم‍ریکا) و بازتاب‌ها (شرح و بازتاب برخی از سفرهای برون‌مرزی و ایرانگردی‌های نویسنده) منتشر شده است.

مسافر تنها

جک کرواک، رمان‌نویس و شاعر سرشناس ادبیات معاصر آمریکا و نویسنده این کتاب به خاطر بداهه‌نویسی شهرت بسیاری کسب کرده بود. مجله لایف و تایمز او را که از قضا در جوانی هم فوت کرده بود، به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین چهره‌های قرن بیستم انتخاب کرده‌اند. جک کرواک در کتاب «مسافر تنها» مخاطب را همراه خود به گوشه و کنار آمریکا، مراکش و اروپا می‌برد و در ماجراجویی‌های خود همراه می‌سازد. کتاب سرشار از ماجراجویی است. نویسنده تلاش کرده اتفاق‌هایی را که شخصاً ممکن است تجربه نکنیم، به شیوه‌ای ناب در قالب متن به دست مخاطبان خود برساند و در این امر نیز موفق عمل کرده است. او با قلم خود دنیای جدیدی را پیش روی ما گشوده و درک آن را برایمان آسان کرده است. از دیگر کتاب‌های این نویسنده که به فارسی ترجمه‌شده است می‌توان به «مگی کسیدی» و «ولگردهای دارما» اشاره کرد.

سفرنامه تهران به شیراز

کتاب سفرنامه تهران به شیراز یکی از بهترین اسامی سفرنامه‌های دوره قاجار است که به کوشش فرشاد ابریشمی و چاپ انتشارات ابریشمی منتشر شده است. کتاب حاضر شرح سفر 2دانش‌آموخته مدرسه دارالفنون، محمدحسن میرزا مهندس قاجار و علی خان مهندس، در سال1307 هجری قمری از تهران به شیراز است که از دارالخلافه تهران آغاز و پس از رسیدن به شیراز از مسیری متفاوت از رفت به تهران ختم می‌شود. این دو دانش‌آموخته کوشا و فعال حین سفر به شرح و تفصیل جغرافیای شهرها و آبادی‌های میان راه می‌پردازند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «فاصله مابین علی‌آباد و آسپاس معادل سه فرسنگ‌و‌نیم است. موازی دو‌فرسنگ از علی‌آباد در طول راه چمن با صفای پرسوسن کم‌آب معروف به چمن نمدان سیر شود و در این چمن ایلات سابق‌الذکر قشقائی و باصری مسکن ییلاقی دارند چنانچه چادرهای آنها الی قریه آب باریکی که نیز ملک حاجی نصرالله قشقائی است به یکدیگر پیوسته است و پس از رسیدن به قلعه الی ربع‌فرسنگ راه از خارج من الی گردنه معروف به کوه مادر و دختر مسطح است.»

از کاپ  تا کیپ

رضا پاکروان، نویسنده این سفرنامه که به نقاط زیادی سفر کرده و به مستندسازی نیز پرداخته است، تصمیم می‌گیرد رکاب‌زنان سفری طولانی را از نورکاپ نروژ شروع کند و در کیپ‌تاون آفریقایی جنوبی پایان برساند. او با هدف جمع‌آوری کمک‌های مردم جهان برای ساخت مدرسه‌ای در ماداگاسکار، تصمیم گرفت این سفر طولانی را که مسافتی در حدود 17هزار‌و‌700کیلومتر داشت، در طی 100روز به اتمام برساند. با اضافه شدن قید زمانی، نوعی هیجان و رقابت نیز به آن افزوده شد. راه دشواری پیش‌رو بود. او در طی مسیر با سختی‌های بسیار مواجه شد و به گفته خودش گاه تا به آنجا می‌رسید که تنها یک کورسوی کوچک امید او را مصمم به پیش‌رفتن نگه‌می‌داشت. هرچند ابتلا به مالاریا باعث شد تا او در زمانی که مشخص کرده بود سفر را به اتمام نرساند اما این امر از جذابیت ماجرا نکاسته است. پاکروان با شرح تمام ماجراهایی که از سر گذرانده، تصویری واضح از شرایط مناطق مختلفی که از آنها گذر کرده است در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

سفرنامه  ژاک هردوان

این کتاب که 2سال پس از سفر نویسنده به ایران نوشته شد، یکی از خواندنی‌ترین سفرنامه‌هایی است که علاوه بر ارائه اطلاعاتی سیاسی و فرهنگی از زاویه دید یک فرانسوی، روایتی شیرین از ارتباطات اجتماعی مردمان کوچه و بازار اواخر قاجار و اوایل پهلوی را هم بیان می‌کند. او در بخشی از سفرنامه با اشاره به آداب و رسوم ایرانیان در نوروز می‌نویسد: «در این روزها برای شفای مریضان آش می‌پختند؛ یکی از افراد خانواده سینی به دست می‌گرفت و به‌طور ناشناس به در منازل می‌رفت و هر کس یک خوراکی از قبیل پیاز، نمک، برنج و... در سینی می‌گذاشت. از ترکیب این مواد آشی درست می‌شد که اعتقاد داشتند اگر بیمار از آن بخورد شفا می‌یابد. مردم اعتقاد داشتند که توپ مروارید حاجت آنها را برآورده می‌کند. زنان برای مداوای فرزندان خود یا برای  باردار شدن و دختران برای گشایش بختشان به سراغ این توپ می‌رفتند.»