700واگن مترو روی ریل نوسازی

مهدی اسماعیل‌پور- روزنامه‌نگار

سال 1400با وجود تمام مشکلات و کمبودهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انباشته شده از دهه‌های قبل و ادوار گذشته، دوره نسبتا موفقی برای متروی شهر تهران بود و قطار شهری پایتخت چه در بحث توسعه و چه در ساخت و بخش بهره‌برداری و خدمات نمره قبولی گرفت. البته حادثه‌ تلخ خروج قطاری از ریل خط 5 در ابتدای دی‌ماه و توقف گاه و بیگاه قطارها در برخی از خطوط به‌خاطر مشکلات فنی سبب شد تا زنگ خطر نوسازی و بازسازی اساسی ناوگان حمل‌ونقل ریلی زیرزمینی جدی‌تر از همیشه به صدا درآید. حالا اما خبر خوشحال‌کننده اینکه مراحل نوسازی و بازسازی 700دستگاه واگن مترو آغاز شده است؛ بنابراین در سال 1401و شروع قرن جدید متروی تهران و حومه شرایط تازه‌ای را تجربه خواهد کرد.
با بازگشایی و حضوری شدن مراکز آموزشی و تکمیل و بهره‌برداری از چند طرح و پروژه طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، قطار شهری پایتخت سالی متفاوت پیش‌رو دارد و مواردی مانند جبران کمبود‌های ناوگان ازجمله با اورهال و بازسازی واگن‌های فرسوده و از رده خارج شده و همچنین کاهش سرفاصله حرکت قطارها برای جلوگیری از تکرار برخی اتفاق‌ها و مشکلات سال گذشته ضروری به‌نظر می‌رسد. در همین ارتباط نیز علیرضا زاکانی، شهردار تهران در جلسه دیروز شورای شهر گفت: «2590واگن مترو داریم که 360واگن آن از رده خارج شده و دوسوم از ناوگان موجود نیاز به اورهال دارد.»  به همین بهانه نگاهی به شرایط و نیازهای متروی تهران و حومه در سال 1401انداخته‌ایم و آنها را بررسی می‌کنیم.

رسیدن خطوط مترو به 280کیلومتر
درصورت تامین به‌موقع منابع مالی با افتتاح و بهره‌برداری از برخی ایستگاه‌ها و مسیر‌های خطوط 6و 7و توسعه غربی خط 4و همچنین خط متروی فرودگاه امام (ره) تا شهر جدید پرند، در سال 1401چند کیلومتر دیگر به طول شبکه درحال بهره‌برداری مترو اضافه می‌شود تا طول خطوط مورد بهره‌برداری قرارگرفته ناوگان ریلی پایتخت از 258کیلومتر فعلی تا پایان سال به حدود 280کیلومتر در سال‌جاری افزایش پیدا کند.

انتظار افزایش 30 تا 35درصدی مسافران مترو
از سوی دیگر براساس آمارهای ارائه شده تا قبل از شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن کلاس‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها و البته دورکاری کارکنان در اغلب سازمان‌ها و شرکت‌ها، به‌طور میانگین روزانه 2میلیون نفر ازخطوط متروی شهر تهران و حومه استفاده می‌کردند، اما این آمار با شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌ها نزولی شد و به کمتر از یک‌میلیون مسافر در روز کاهش پیدا کرد. تا اینکه از سال 1400شیب مسافران مترو دوباره افزایشی شد و براساس آخرین آمارها به حدود یک‌میلیون و 800هزار نفر در روز رسید. اکنون با بازگشایی و حضوری شدن دانشگاه‌ها و مدارس و البته لغو دورکاری‌ها پس از تعطیلات نوروزی 1401 پیش‌بینی می‌شود که آمار مسافران روزانه مترو افزایشی بین 30تا 35درصد را تجربه کند. بررسی این موارد نشان می‌دهد که متروی تهران در سال جدید به میزان قابل‌توجهی پرکار‌تر و پرمخاطب‌تر از سال‌های قبل خواهد بود.

 نیاز فوری مترو به نوسازی هزار واگن
در نخستین سال از قرن جدید هدف‌گذاری شهرداری تهران و معاونت حمل‌ونقل ترافیک افزایش تعداد واگن‌ها و کاهش سرفاصله اعزام وسایل حمل‌ونقل عمومی ازجمله متروست تا خدمات‌رسانی به شهروندان به‌صورت مطلوب‌تری انجام شود. در شرایطی که عنوان می‌شود متروی تهران برای خدمات‌رسانی بهتر به حدود 1500واگن جدید نیاز دارد و در این برآورد تا حدودی ظرفیت اضافه شده به قطار شهری و پروژه‌هایی که قرار است در سال 1401مورد بهره برداری قرار بگیرد هم لحاظ شده است، سیدمجتبی شفیعی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران تأکید می‌کند که در راستای تقویت حمل‌ونقل عمومی پایتخت، حمل‌ونقل ریلی شهر تهران به نوسازی فوری حدود هزار دستگاه واگن مترو نیاز دارد.

آغاز نوسازی و اورهال 700واگن
اواخر سال گذشته بود که سیدجعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به فرسودگی و کمبود‌ها در ناوگان حمل‌ونقل عمومی ازجمله مترو اعلام کرد که در این بخش زنگ خطر به صدا درآمده است: «در بخش مترو 700واگن به مرحله اورهال رسیده‌اند و به‌دلیل نداشتن منابع تعمیر نشده‌اند و باید فوری 2هزار میلیارد تومان به تعمیرات اختصاص داده شود. همچنین با کمبود 1000واگن روبه‌رو هستیم و برای تامین آنها به 30هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. در مورد ضرورت اورهال واگن‌ها می‌توانم به صراحت عنوان کنم قطاری که به مرحله تعمیرات رسیده اگر تعمیر نشود می‌تواند حادثه‌ساز شود و اینکه خطرات جانی خواهد داشت یا نه، بستگی به عوامل دیگری چون سرعت و شرایط حادثه دارد و نمی‌توان به‌طور قطع در این زمینه اظهارنظر کرد.
آنچه در این مقوله اهمیت دارد این است که اصلا حادثه نباید رخ دهد و برای این کار باید به‌موقع واگن‌ها تعمیر شوند؛ به‌طور مثال احتمال دارد چرخ‌های قطاری که دچار سایش شده بر اثر کارکرد زیاد از ریل خارج شود و حادثه‌ای به‌وجود ‌آید؛ بنابراین کسانی که در تعمیر و نوسازی ناوگان کوتاهی کنند باید در مقابل مردم پاسخگو باشند. پس امروز مدیریت شهری باید انتخاب کند که اجازه دهد باز هم حادثه‌ای تکرار شود و هزینه اجتماعی و ایمنی بپردازد یا پول را در راستای رفع معایب ناوگان عمومی هزینه کند. این موضوع با جان شهروندان گره خورده است و از این‌رو نمایندگان مردم در شورای شهر تهران مماشات نمی‌کنند و امیدوارم مدیران شهری رفع معایب و کمبودها را با جدیت پیگیری کنند.» با توجه به این موضوع اورهال واگن‌های متروی تهران شروع شده و طبق برنامه قرار است شرکت واگن‌سازی‌ طی یک سال و نیم آینده مجموعا 700واگن مترو را اورهال کرده و به مرور در اختیار شرکت بهره‌برداری متروی تهران قرار دهد. طبق برآورد‌های صورت گرفته برای اورهال و بازسازی واگن‌ها و تجهیزات مترو به بودجه‌ای حدود 2هزار میلیارد تومان نیاز است.

کاهش سرفاصله حرکت قطارها و افتتاح 7ایستگاه جدید
قرار است قرارداد تامین 630واگن متروی چینی در اوایل سال‌جاری نهایی شود و دولت 15درصد سهم خودش را پرداخت کند تا یک سال و نیم پس از آن به مرور این واگن‌ها وارد خط مترو شوند. با بهره‌برداری از چند پایانه در دست ساخت ازجمله پایانه اکباتان که طبق برنامه قرار است اردیبهشت ماه سال‌جاری تکمیل شود، سرفاصله حرکت قطار‌ها در برخی از خطوط کاهش پیدا می‌کند. همچنین قرار است امسال 7ایستگاه جدید مترو افتتاح شود.