ردپای عدالت در بودجه مصوب1401 شهرداری‌ تهران

امیر شهرابی -  مدیرکل برنامه و بودجه شهرداری

 موضوع عدالت به‌عنوان یکی از مفاهیم پایه‌ای و بنیادین مورد تأکید در آموزه‌های دینی و ارزش‌های اسلامی و انسانی به‌شمار می‌رود. از این رو، مجموعه شهرداری و شورای شهر بر توجه به این بخش اهتمام ویژه‌ای ورزیده است. عدالت اجتماعی در راهبردها و سیاست‌های کلان برنامه شهرداری تهران به‌عنوان یکی از محورهای اصلی دوره جدید مدیریت‌شهری در کلانشهر تهران و از پیش‌نیازهای اصلی برای تحقق آرمان «تهران؛ کلانشهر الگوی جهان اسلام» مورد توجه قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت در بحث عدالت، وجود مابه‌ازای بودجه‌ای و ردپای عدالت در بودجه مصوب1401 است؛ به‌نحوی که شهروندان به‌عنوان صاحبان اصلی شهر، سیاست‌های عدالت‌محورانه را در عمل و اجرا به‌صورت ملموس درک کنند. براین اساس، بودجه1401 با رویکرد توزیع منابع به‌صورت عادلانه و براساس بازدیدهای میدانی ازجمله دستاوردهای حاصل از «پویش قرار خدمت» (بازدید میدانی شهردار تهران و معاونین ایشان از مناطق و محلات و دیدار بی‌واسطه با مردم) و «طرح رصد» (بازدید میدانی اعضای محترم شورای شهر تهران از مناطق) تهیه و تنظیم شده است. در یک طبقه‌بندی، رویکردهای عدالت‌محوری در تدوین بودجه مصوب سال1401 در چند بخش قابل ردیابی است.
در بخش افزایش اعتبارات تملک دارایی‌های مستمر مناطق کم‌برخوردار به نسبت مناطق برخوردار، توزیع عادلانه اعتبارات مذکور با تکیه بر شاخص‌های مؤثر در تعیین سهم اعتباری مناطق مدنظر قرار گرفته است؛ به‌طوری‌ که درصد رشد مجموع اعتبارات تملک دارایی‌ سرمایه‌ای مستمر مناطق کم‌‌برخوردار در بودجه مصوب1401 نسبت به سال1400، حدود 10درصد از میانگین رشد اعتبار مناطق برخوردار شهر تهران بیشتر است.
از سوی دیگر، فراهم‌کردن امکان دسترسی برابر شهروندان به زیرساخت‌های شهری یکی از ابعاد برجسته عدالت اجتماعی محسوب می‌شود که در قالب اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای غیرمستمر تجلی پیدا می‌کند. براین اساس، رشد مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای غیرمستمر مناطق کم‌برخوردار در بودجه مصوب1401 در مقایسه با سال1400 به‌طور میانگین معادل 761درصد افزایش یافته است. البته این میزان نسبت به درصد رشد مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای غیرمستمر مناطق برخوردار (با میانگین رشد 327درصدی) افزایش دارد.
همچنین به‌منظور فراهم‌کردن امکان دسترسی برابر و عادلانه شهروندان به زیرساخت‌های شهری، علاوه بر پیش‌بینی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای غیرمستمر با رویکرد عدالت‌محوری در مناطق 22گانه، برخی از پروژه‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای غیرمستمر مندرج در بودجه معاونت‌های تخصصی شهرداری‌تهران نیز در مناطق کم‌‌برخوردار اجرا می‌شوند.
از دیگر رویکردهای عدالت‌محوری می‌توان به تعریف و توزیع اعتبارات پروژه‌های توسعه محله‌ای با رویکرد توجه به محلات کم‌برخوردار شهر تهران اشاره کرد؛ طوری که در این بخش مجموع اعتبارات پیش‌بینی‌شده در بودجه مصوب1401 شهرداری‌ تهران برای اجرای پروژه‌های توسعه محله‌ای و توجه به مطالبات شهروندان براساس نتایج حاصل از «قرار خدمت» و «طرح رصد» برابر هزار و 905میلیارد تومان بوده که به نسبت سال1400 به‌طور میانگین به میزان 138درصد رشد داشته است. از مجموع اعتبارات یادشده مبلغ هزار و 81میلیارد تومان برابر 57درصد در 10منطقه کم‌برخوردار توزیع شده و 12منطقه برخوردار نیز از این اعتبارات، 43درصد سهم دارند.
از آنجایی که مقابله با آسیب‌های اجتماعی و ضرورت توانمندسازی در محلات در برنامه کلانشهرداری تهران لحاظ شده بود، در بودجه مصوب1401 نیز برنامه‌های ویژه‌ای برای توجه به اقشار آسیب‌پذیر همچون ساماندهی و توانمندسازی معتادان متجاهر، کودکان کار، زنان سرپرست خانواده و حمایت از زندانیان جرایم غیرعمد و اقشار آسیب‌دیده درنظر گرفته شده است. بنابراین، اعتبارات مرتبط با حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در بودجه مصوب1401 با افزایش میانگین 79درصد نسبت به سال1400 بالغ بر 286میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
علاوه بر این، در بودجه1401 شهرداری‌تهران با هدف بسط و گسترش حمل‌ونقل عمومی (مصداق عینی عدالت‌‌محوری) و استفاده برابر شهروندان از زیرساخت‌های آن، اعتبارات لازم پیش‌بینی شده است. مجموع اعتبارات مرتبط با بسط و گسترش حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلایندگی‌های هوا و صدا در بودجه1401 شهرداری تهران 2هزار و 558میلیارد تومان بوده که نسبت به سال1400 به‌طورمیانگین 153درصد افزایش یافته است.
همچنین در زمینه حمایت‌های اجتماعی، رفاهی و معیشتی از معلولان و جانبازان معزز و افراد توان‌یاب، در بودجه1401 شهرداری‌ اعتباراتی پیش‌بینی شده است. به‌طوری‌که در بودجه1401 اعتبارات مرتبط با کمک‌های اجتماعی، رفاهی و معیشتی به اقشار کم‌توان جسمی‌-‌حرکتی و ذهنی، جانبازان معزز و افراد توان‌یاب در مجموع 452میلیارد تومان بوده که به‌طور میانگین 69درصد نسبت به سال1400 رشد داشته است.
از دیگر رویکردهای مهم و تحولی برای گسترش عدالت در شهر، تعریف فرصت‌های سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی و عمومی در مناطق جنوبی شهر تهران است که در بودجه سال1401 شهرداری تهران نیز درنظر گرفته شد. به‌طوری که از 145پروژه تعریف شده برای سرمایه‌گذاری و مشارکت، 96پروژه در مناطق کم‌‌برخوردار شناسایی و معرفی شده است. از این میان، 47پروژه به مناطق 22گانه و مابقی به معاونت‌های تخصصی اختصاص دارد. همچنین مجموع مبالغ پروژه‌های سرمایه‌گذاری و مشارکت مندرج در بودجه سال1401 در محدوده جنوبی شهر تهران نیز بالغ بر 10هزار میلیارد تومان برآورد شده است.