دیپلماسی
خطوط قرمز ایران در مذاکرات وین؛ عبور ممنوع
امیرعبداللهیان: طرف آمریکایی عمدتا پیام‌های مثبت مطرح کرده اما برای اثبات حسن‌نیت خود اقدام عملی انجام نداده است
این روزها اگرچه دیدارها و گفت‌وگوهای دیپلماتیک در وین با هدف لغو تحریم‌ها علیه کشورمان ادامه دارد، اما همه طرف‌ها اذعان دارند که با توجه به پیشرفت‌های به‌دست آمده و ابتکار عمل مذاکره‌کنندگان ایران، مذاکرات در مرحله نهایی قرار گرفته و موفقیت در آن، به ابتکار و انعطاف طرف‌های غربی و به‌ویژه آمریکا بستگی دارد؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
این درحالی‌است که رایزنی‌های دوجانبه و چندجانبه همچنان ادامه دارد و هیأت‌های مذاکره‌کننده جمهوری‌اسلامی ایران و 1+4 به گفت‌وگوهای خود پیرامون رفع اختلاف‌های باقیمانده ادامه می‌دهند. برهمین اساس هم بود که در روزهای اخیر علی باقری‌کنی، مذاکره‌کننده ارشد کشورمان با انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات، دیدار کرد و مذاکره‌کننده ارشد روسیه در وین هم از دیدار خود با سران هیأت‌های تروئیکای اروپایی خبر داد؛ نشستی که میخائیل اولیانوف آن را یک جلسه «جدی» و البته «مفید» ارزیابی و تأکید کرد در این گفت‌وگو درباره راه‌ها و تدابیر احتمالی باهدف حل و فصل مشکلات برجسته باقیمانده رایزنی شده‌است. در عین حال دیدارهای مشابهی نیز در قالب‌های مختلف، میان همه هیأت‌های حاضر در وین درحال انجام است.
در چنین شرایطی وانگ کوان، مذاکره‌کننده ارشد چین در وین نیز اعتقاد دارد مذاکرات در مرحله آخر قرار دارد و «فاصله تا دستیابی به یک توافق نهایی، تنها به اندازه یک گام کوچک است»؛ گامی که باید ازسوی طرف‌های غربی حاضر در هتل کوبورگ برداشته شود و در آن صورت است که می‌توان درباره شکست یا موفقیت مذاکرات با قطعیت نتیجه‌گیری کرد.
کلید رفع اندک اختلاف‌های باقیمانده
اذعان طرف‌های حاضر در مذاکرات وین پیرامون ضرورت اتخاذ تصمیم‌های سیاسی ازسوی تروئیکای اروپایی و به‌ویژه آمریکا، در شرایطی است که مقام‌های کشورمان نیز در روزهای اخیر بر این نکته تأکید کرده‌اند که درصورت رفتار عمل‌گرایانه غربی‌ها در مواجهه با روند مذاکرات جاری در هتل کوبورگ، دستیابی به توافق نهایی «در کمتر از چند ساعت» امکان‌پذیر است.
بر همین اساس هم بود که وزیر امورخارجه کشورمان دیروز در نشست‌خبری مشترک با همتای عمانی خود، با بیان اینکه طرف آمریکایی عمدتا حرف‌ها و پیام‌های مثبت مطرح کرده، اما برای اثبات حسن‌نیت خود تاکنون اقدام عملی انجام نداده است، از بی‌عملی طرف‌های غربی پیرامون مذاکرات جاری در وین، آن هم در مرحله «حساس» و «مهم» کنونی انتقاد کرد. حسین امیرعبداللهیان همچنین با اشاره به اینکه همچنان موضوع‌های اندک، اما بسیار مهمی در جریان گفت‌وگوهای هسته‌ای باقیمانده است، بار دیگر تأکید کرد که مذاکره‌کنندگان کشورمان در وین از خطوط قرمز ترسیم شده «به‌هیچ‌وجه» عبور نخواهند کرد؛ موضوعی که در جریان برگزاری کنفرانس امنیتی اخیر در مونیخ و همچنین در وین به‌صراحت در دیدارهای دیپلماتیک به طرف‌های غربی منتقل شده است.
وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه لازمه هرگونه مذاکره‌ای را مفید بودن آن می‌دانیم و اینکه منافعی برای ملت بزرگ ایران در آن مذاکره متصور باشد، ادامه داد: کماکان گفت‌وگوهای مستقیم مذاکره‌کننده ارشد ایران با نمایندگان کشورهای 1+4در وین ادامه دارد و از طریق انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا و تبادل
non-paper ها، تبادل پیام‌ها با نماینده آمریکا نیز انجام می‌شود. امیرعبداللهیان درباره گفت‌وگوی مستقیم برجامی با آمریکا نیز تأکید دارد با وجود پیام‌های زیادی که در این زمینه ازسوی مقام‌های این کشور دریافت شده، نفع موجود در این گفت‌وگوها برای جمهوری‌اسلامی ایران مهم است و چشم‌انداز و دستاوردهای فراروی چنین اقدامی باید مورد بررسی قرار گیرد.
وزیر امورخارجه کشورمان در عین حال با خوش‌بینی دوباره نسبت به روند مذاکرات در وین، ابراز امیدواری کرد اندک موضوع‌های حساس و مهم باقیمانده نیز با واقع‌بینی طرف غربی در روزهای آینده به نتیجه برسد و طرف‌های مقابل پایبندی خود را به تعهدهای کامل‌شان، ذیل توافق هسته‌ای سال2015 اعلام کنند.
اذعان آمریکا به پیشرفت مذاکرات
در سوی دیگر اما به‌نظر می‌رسد مقام‌های آمریکایی در شرایط کنونی مذاکرات، بیش‌از آنکه به موضوع‌های محوری بپردازند و رفتار عمل‌گرایانه‌ای در قبال گفت‌وگوها در وین داشته باشند، قصد دارند با برجسته‌سازی مباحث حاشیه‌ای ازجمله موضوع تبادل زندانیان، توپ مذاکرات را به زمین ایران بیندازند. با توجه به این موضوع، سخنگوی کاخ‌سفید در آخرین نشست‌خبری خود عنوان کرد: «بازگرداندن زندانیان به خانه واقعا فوریت دارد و می‌خواهیم به‌زودی حل و فصل شود، اما این گفت‌وگوها از کانال جدایی انجام می‌شود.» این درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در روزهای اخیر با مطرح کردن دوباره بحث آزادی زندانیان که در فرایندی جدا از مذاکرات برجامی در وین پیگیری می‌شود، قصد دارد روند جاری در مذاکرات را تحت‌تأثیر قرار دهد. جن ساکی درباره احتمال دستیابی به توافق طی روزهای آینده با اذعان به حصول پیشرفت‌های قابل‌توجه در گفت‌وگوهای وین، گفت: «تا زمانی که درباره همه‌چیز توافق نشود، بر سر هیچ‌چیز توافق نخواهد شد.» او در ادامه فرافکنی‌های اخیر مقام‌های آمریکایی عنوان کرد: «اگر ایران جدیت نشان دهد، می‌توانیم و باید در زمینه بازگشتی دوجانبه به اجرای کامل برجام به تفاهم برسیم.»
خطوط قرمزی که کم‌رنگ نمی‌شود
همه اینها درحالی‌است که ناظران معتقدند اختلاف‌های باقیمانده برای دستیابی به یک توافق مثبت در وین، تنها با اراده و تصمیم واشنگتن رفع می‌شود و مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی ایران و 1+4 در انتظار اتخاذ تصمیم‌های سیاسی ازسوی آمریکا هستند و با فضاسازی‌های رسانه‌ای نمی‌توان پیشرفت‌های به‌دست آمده در مذاکرات را تحت‌تأثیر قرار داد. اکنون همه طرف‌ها اذعان دارند که ایران ابتکارها و ایده‌های خود را ارائه کرده و می‌توان گفت بخش زیادی از موضوع‌های اختلافی از طریق مذاکره حل و فصل شده‌است؛ بنابراین طرف‌های غربی به‌خوبی می‌دانند که مذاکره‌کنندگان کشورمان رویکردی حداقلی در قبال خطوط قرمز ترسیم شده در پیش نخواهند گرفت. تروئیکای اروپایی و به‌ویژه طرف آمریکایی باید به درک روشنی از این نکته برسند که دولت ایران در رویکرد جدید خود، مسائل کشور را به مذاکرات وین گره نزده‌است و همانگونه که علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت در نشست‌خبری دیروز خود تأکید کرد، چارچوب عملکرد تیم مذاکره‌کننده همان ۹بند اعلامی و مورد تأکید مقام‌معظم‌رهبری بوده و در این مسیر ذره‌ای تخطی نمی‌شود.
مکث
برگ آخر مخالفان
با رسیدن مذاکرات وین به حساس‌ترین نقطه خود، به‌نظر می‌رسد تکاپوی مخالفان احیای توافق هسته‌ای2015 هر روز بیشتر می‌شود و می‌کوشند با فضاسازی‌های سیاسی - رسانه‌ای، روند گفت‌وگوها را تحت‌تأثیر قرار دهند. بر همین اساس هم بود که وزیر امورخارجه عربستان در نشست‌خبری مشترک با جوزپ بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه «نشست وزارتی شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه اروپا در بروکسل» گفت که درصورت دستیابی به توافق در وین، این توافق باید نقطه آغازی برای رفع همه مشکلات منطقه باشد. فیصل بن‌فرحان همچنین با تأکید بر نقش مهم اتحادیه اروپا در مذاکرات، ابراز امیدواری کرد این نقش‌آفرینی در راستای ایجاد امنیت و ثبات در منطقه باشد. وی همچنین بار دیگر خواستار آن شد که منطقه خلیج‌فارس، بخشی از مذاکرات باشد. علاوه بر این، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق رژیم صهیونیستی که از اصلی‌ترین مخالفان و منتقدان توافق هسته‌ای2015 به‌شمار می‌رود، در گفت‌وگو با یک رسانه صهیونیستی، سیاست دولت کنونی آمریکا علیه ایران را ضعیف دانست و خواستار انجام هر اقدامی علیه توافق احتمالی با ایران در نتیجه مذاکرات وین شد.
