گزارش
کشمکش ادامه‌دار در بافت تاریخی شیراز
روزنامه همشهری برای نخستین بار به بخشی از جزئیات طرح جدید توسعه بافت تاریخی شیراز دست یافت
محمد باریکانی- دبیر گروه زیست‌بوم
بافت تاریخی شیراز یکی از بافت‌های واجد ارزش ثبت جهانی کشور که درگیر طرح‌های توسعه‌ای شده است و احتمالا با اظهارات اخیر رستم قاسمی، وزیر راه‌وشهرسازی دستخوش تخریب جدید می‌شود.
این‌بار قرار است طرح توسعه 57هکتار از بافت تاریخی شیراز که تخریب آن طی 4سال گذشته و با تلاش وزارت میراث‌فرهنگی، شورای‌عالی معماری و شهرسازی و دوستداران میراث‌فرهنگی متوقف شده بود، اجرایی شود.
به‌گزارش همشهری، درست زمانی که فعالان میراث‌فرهنگی تصور می‌کردند آتش تخریب بافت تاریخی شیراز فروکش کرده است، سیدعزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در نخستین سفر خود به شیراز در قالب همراهی با رئیس‌جمهوری تصویری از خود در بافت تاریخی شیراز منتشر و آن را بافت فرسوده خواند.
پیش از انتشار این تصویر او در جلسه‌ای در شورای اداری استان فارس با افرادی مواجه شد که از او درخواست کرده بودند با طرح توسعه 57هکتار از بافت تاریخی شیراز موافقت کند. ضرغامی در سفر مهرماه خود به شیراز درباره اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ(ع) و تخریب بافت تاریخی اطراف آن از ارجاع طرح «لزوم بازنگری میراثی‌بودن ۲۰۰خانه در بافت تاریخی شیراز» به یک هیأت کارشناسی سخن گفت. این هیأت هم‌اکنون در حال بررسی و ارزشگذاری خانه‌های تاریخی واقع در محدوده بافت تاریخی شیراز است. به‌گفته فعالان میراث فرهنگی 200خانه تاریخی در محدوده طرح 57هکتاری توسعه حرم شاهچراغ(ع) وجود دارد که اجرای طرح توسعه در این بافت تاریخی کشور، منجر به تخریب بناهای تاریخی می‌شود.
رستم قاسمی وزیر راه‌وشهرسازی اما در تازه‌ترین اظهارات درباره بافت تاریخی شیراز و البته در یک متن توییتری خبر داد: «در جلسه حرم مطهر شاهچراغ(ع) مقرر شد ظرف 2هفته طرح‌های لازم درخصوص ایجاد راه‌های جدید دسترسی و نیز توسعه و آبادسازی اطراف بافت تاریخی حرم مطهر ارائه شود. تکلیف همه ما این است تا کمک کنیم فضای این منطقه به‌صورت جهادی، به محیطی در شأن سومین حرم اهل‌بیت(ع) در ایران تبدیل شود.»
پیگیری‌های روزنامه همشهری از پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز مشخص کرد که 2طرح اصلی از میان حدود 5طرح ارائه‌شده برای انجام پروژه توسعه‌ای در 57هکتار از بافت تاریخی شیراز در وزارت میراث‌فرهنگی بررسی شده است.
یکی از طرح‌ها که توسط تولیت شاهچراغ(ع) ارائه شده، بر ایجاد میدانی شبیه به میدان نقش جهان اصفهان در بافت تاریخی شیراز تأکید دارد و اجرای آن مستلزم تخریب وسیع خانه‌های واقع در محدوده اجرای طرح 57هکتاری توسعه در بافت تاریخی شیراز است. کارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به همشهری گفته‌اند این طرح به‌دلیل تخریب‌های فراوانی که به بافت تاریخی شیراز تحمیل می‌کند امکان اجرا ندارد. اما طرحی که احتمالا نهایی خواهد شد، همان طرحی است که توسط یک مشاور جوان و در وزارت راه‌وشهرسازی تهیه شده و چندی قبل توسط عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای بررسی به پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ارسال شده است.
براساس آنچه روزنامه همشهری دریافته است، در طرحی که به‌احتمال بالا قرار است به‌عنوان طرح نهایی اجرای طرح توسعه در 57هکتار از بافت تاریخی شیراز معرفی شود، میزان تخریب این بافت ارزشمند بسیار کمتر از طرحی است که تولیت شاهچراغ برای اجرای آن اصرار داشته است. با این حال همین طرح نیز به تخریب 5بنای تاریخی در بافت تاریخی شیراز منجر خواهد شد.
براساس ارزیابی کارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، طرح ارائه‌شده از سوی مشاور وزارت راه‌وشهرسازی بسیار محتاطانه به بافت تاریخی شیراز نگریسته و به تخریب 200خانه تاریخی منجر نخواهد شد. کارشناسان وزارت میراث‌فرهنگی به همشهری گفته‌اند که در طرح ارائه‌شده توسط وزارت راه‌وشهرسازی بارگذاری در مسیر بین‌الحرمین وجود ندارد و بیشتر بر ارتباطات و ایجاد میدان‌های کوچک اتصالات شهری تأکید دارد. براساس پیگیری همشهری، این مسیر قرار است در فضای تخریب‌شده بافت تاریخی شیراز و بین امامزاده حسین و شاهچراغ برای تردد خودرویی و پیاده فراهم شود. طرح ارائه‌شده از سوی تولیت شاهچراغ(ع) اما به‌نظر کارشناسان وزارت میراث فرهنگی خسارات زیادی دارد. به‌گفته آنها در این طرح احداث میدانی شبیه به میدان نقش‌جهان اصفهان با کاربری تجاری و... پیشنهاد شد. بهانه هم وجود دوشنبه‌بازار در گذر بین امامزاده حسین و شاهچراغ بود و احداث خیابان به عرض بیش از یکصدمتر هم در آن دیده شده بود.
روند نهایی‌شدن طرح توسعه شاهچراغ(ع) اما نگرانی‌های زیادی در جامعه معماران و شهرسازان و مردم شیراز ایجاد کرد. دلیل آن هم پنهان‌ماندن طرح نهایی از افکار عمومی است.
مکث
تداوم کارزار مخالفت با نامه به استاندار فارس
چندی پیش کارزاری وسیع در مخالفت با اجرای طرح توسعه 57هکتار از بافت تاریخی شیراز با نوشتن نامه به رئیس‌جمهوری و وزیر میراث‌فرهنگی راه‌اندازی شد و حالا غلامحسین معماریان، استاد گروه معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران که پیش‌تر در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری درخواست توقف طرح را کرده بود، این‌بار در نامه به استاندار فارس ضمن درخواست برای توقف طرح اعلام کرد: «طرح ۵۷۰هزار متری گسترش شاهچراغ(ع) با هدف تخریب بخش‌های بزرگی از بافت تاریخی و ایجاد صحن بزرگ (به اندازه تقریبی ۶زمین فوتبال)، قبرستان زیرزمینی و مراکز رفاهی، خرید و... است.» به نوشته او، «بافت‌های تاریخی شهرهای دیگر نیز به بهانه توسعه اقتصادی و... تخریب کرده‌اند، مانند شهر بندرعباس که از تاریخ صفوی و دوره‌های بعدی آن چیزی باقی نمانده و بوشهر که اداره بندر یکی از مهم‌ترین بخش‌های شهر کهن را برای گسترش بندر تخریب کرد و ده‌ها بنای ارزشمند نابود شدند. تخریب بافت‌های تاریخی به‌جز چند شهر و روستای کوچک در همه جای ایران از شمال تا مرکز و جنوب به چشم می‌خورد و این یکی از فجایع بزرگ تاریخی در کشور است که از دیده‌ها پنهان مانده است.»
در همینه زمینه :
