آنچه روی کاغذ رخ می‌دهد کافی نیست

اقدام جدید دولت ایالات‌متحده در بازگرداندن برخی معافیت‌های مربوط به «فعالیت‌های هسته‌ای غیرنظامی» ایران، آن‌هم در آستانه ازسرگیری دور هشتم مذاکرات هسته‌ای جمهوری‌اسلامی و 1+4 در وین درحالی انجام شد که ایران معتقد است آمریکایی‌ها درعمل باید حسن‌نیت خود را نشان دهند و این دست اقدام‌ها برای احیای توافق هسته‌ای‌2015 کافی نیست. آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا جمعه‌شب دستور چندین معافیت از تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای غیرنظامی ایران را امضا کرد؛ اقدامی که گفته می‌شود باهدف تسهیل مذاکرات وین انجام شده و براساس آن کشورها و شرکت‌های خارجی اجازه می‌یابند در پروژه‌های غیرنظامی نیروگاه هسته‌ای بوشهر، آب سنگین اراک و رآکتور تحقیقاتی تهران فعالیت کنند. این اقدام درحالی انجام می‌شود که در خردادماه1399(ماه مه 2020) و به‌عنوان بخشی از برنامه «فشار حداکثری» ترامپ علیه ایران، مایک پمپئو، وزیرخارجه وقت ایالات‌متحده معافیت شرکت‌های بین‌المللی از تحریم‌ها برای همکاری با برخی پروژه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را لغو کرد.

سیگنال‌های نمایشی آمریکا
دراین میان اما به‌نظر می‌رسد اقدام جدید دولت آمریکا در اعمال معافیت از تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای غیرنظامی ایران، بیش‌از آنکه «اعتمادساز» باشد، تحرکاتی نمایشی با هدف خروج از زیربار فشارهای فزاینده برجامی است؛ چراکه تحریم‌هایی که تعلیق شده اساسا از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار نیست .ازسوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند اعمال معافیت‌های جدید بیش‌از آنکه برای ایران منفعتی داشته باشد، ناظر بر منافع تحریم‌کنندگان است، چراکه آمریکا با این معافیت تلاش کرده «مجوزی برای تبدیل آب سنگین رآکتور اراک، تأمین اورانیوم غنی‌شده برای رآکتور تحقیقاتی تهران و انتقال پسماند سوخت به خارج از کشور» صادر کند. برهمین اساس هم بود که سخنگوی وزارت امورخارجه ایالات‌متحده تأکید کرد تمدید این معافیت نه نشانه نزدیک‌شدن مذاکرات احیای برجام به توافق نهایی است و نه امتیازی به ایران. ند پرایس در این زمینه در صفحه توییتر خود نوشت: «ما ایران را از تحریم‌ها معاف نکرده و نخواهیم کرد، مگر اینکه ایران به تعهدهای خود در قالب توافق هسته‌ای برجام بازگردد.» گفت‌وگوی نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران با شبکه «ام.اس.ان.بی.سی» نیز درهمین راستا قابل تفسیر است. رابرت مالی با اشاره به پیشرفت‌های اخیر در برنامه هسته‌ای ایران، بر لزوم بازگشت واشنگتن به توافق هسته‌ای تأکید کرد و گفت: اگر ما در این توافق نباشیم، ایران بدون محدودیت خواهد بود و به توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد.

ادامه فضاسازی‌های رسانه‌ای
درمقابل اما برخی معتقدند اعمال دوباره بعضی از معافیت‌های تحریمی ازسوی ایالات‌متحده می‌تواند به‌معنی قریب‌الوقوع‌بودن دستیابی به توافق در وین باشد؛ تحلیلی که با توجه به مواضع اخیر مقام‌های کاخ‌سفید و همچنین سیاست‌های راهبردی ایران در قبال گفت‌وگوهای برجامی، چندان معتبر به‌نظر نمی‌رسد. موضع‌گیری مقام‌های جمهوری‌اسلامی ایران در واکنش به اقدام جدید دولت آمریکا نشان می‌دهد این گمانه‌زنی‌ها بیش‌از آنکه بهره‌ای از واقعیت داشته باشد، به‌عنوان فضاسازی‌های هدف‌دار پیرامون روند گفت‌وگوها در وین مطرح می‌شود، چراکه سخنان وزیر امورخارجه گویای این واقعیت است که اگرچه پیشرفت‌های محسوسی در مذاکرات وین انجام شده‌، اما برخی اختلاف‌ها همچنان باقی است.

موضع ایران
حسین امیرعبداللهیان دیروز در حاشیه تجدیدمیثاق مدیران وزارت امورخارجه با آرمان‌های امام‌خمینی(ره) بار دیگر بر این نکته تأکید کرد که دریافت تضمین، از مطالبات اصلی جمهوری‌اسلامی در مذاکرات وین به‌شمار می‌رود که در بخش‌‌هایی از آن موافقت‌هایی صورت گرفته‌است. وی همچنین تأکید کرد که آنچه هیأت مذاکره‌کننده ایران درباره تضمین دنبال می‌کند، در همه سطوح سیاسی، حقوقی و اقتصادی است که در بخش‌هایی از آن توافق‌هایی حاصل شده، اما هنوز هیأت مذاکره‌کننده ایران با جدیت دریافت تضمین‌های ملموس از طرف‌های غربی و پایبندی به تعهدهایی که بر مبنای توافق وین حاصل می‌شود را دنبال می‌کند. امیرعبداللهیان همچنین به پاسخ ایران به پیام‌های اخیر طرف آمریکایی از طریق واسطه‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «ما به طرف‌ آمریکایی به صراحت گفتیم که باید حسن‌نیت خودشان را در عمل نشان دهند»؛ سخنان وزیرامورخارجه تنها واکنش مقام‌های کشورمان به اقدام اخیر آمریکا نبود و علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت‌ملی نیز در این باره درصفحه توییتر خود نوشت: «حق قانونی ایران برای ادامه تحقیق و توسعه و حفظ توانمندی‌ها و دستاوردهای صلح‌آمیز هسته‌ای در کنار تأمین امنیت آن در برابر شرارت‌های حمایت‌شده، با هیچ توافقی قابل محدود‌شدن نیست.»