گزارش
ارمغان‌های یک سفر
سفر سید ابراهیم رئیسی به روسیه،مقدمه روابط گسترده دو‌جانبه‌ای است که سلطه‌گری آمریکا را در منطقه کاهش می‌دهد
صفیه‌رضایی- روزنامه‌نگار
رویدادی بزرگ؛ تحول تاریخ‌ساز؛ جهش رو به جلو؛ اینها تعابیری است که درباره سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در اواخر دی‌ماه به روسیه شد؛ سفری که یقیناً در راستای اهداف بسیاری بود و توانست در روند سیاست خارجی جمهوری اسلامی گامی مثبت تلقی شود. هرچند نگاه‌های ناهمسو با مواضع جمهوری اسلامی ایران این سفر را در بحبوحه رایزنی‌های هسته‌ای نوعی فرصت‌طلبی روسی قلمداد می‌کنند اما واقعیت این است که اوراسیاگرایان روسیه به خوبی این موضوع را درک کرده‌اند که ایران قدرت در حال خیزش منطقه‌ای است و می‌تواند نقش سرنوشت‌سازی در حل بحران‌ها و بی‌ثباتی‌های منطقه داشته باشد. ضمن اینکه دو کشور روسیه و ایران دارای منافع مشترک اقتصادی، امنیتی، نظامی و ژئوپلیتیکی هستند. همچنین این نکته پوشیده نیست که قدرت‌گیری روسیه و چین امری حتمی است و نگاه بیشتر ایران به این دو کشور از ملزومات توسعه روابط خارجی است؛ آن هم درحالی‌که متفکرین غربی همچون فوکویاما بارها بر مثلث پرقدرت ایران، روسیه و چین در برابر آمریکایی که در حال افول و سقوط است، تأکید کرده‌اند. از این‌رو نگاه به شرق می‌تواند زاویه تاریخ‌سازی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ترسیم کند. به‌طور قطع تبلیغات رسانه‌ای و تزریق موهوماتی همچون سوءاستفاده روس‌ها از ایران، فروش جنگ‌افزار به ایران در جریان سفر رئیسی به روسیه، فرصت‌طلبی روس‌ها در جریان رایزنی‌های هسته‌ای ایران و بی‌اعتمادی روس‌ها از جانب منابعی است که می‌خواهند مثلث قدرت شرق را خدشه‌دار کنند؛ حالی‌که استراتژی نگاه به شرق و روابط بیشتر با روسیه به‌طور قطع برای ایران فواید بسیاری خواهد داشت. بسترساز چنین منافع و فوایدی وجود اشتراکات بین روسیه و ایران و حوزه‌های گوناگون تعاملی است.
2 کشور؛ یک نگاه
روسیه به همراه چین دو قدرت بزرگ هستند که جهانشمولی غرب را به چالش می‌کشند. ایران نیز در کنار روسیه منافع موازی و مشترکی در زمینه مقابله با غرب دارد. دلسردی و عقلانیت راهبردی در بی‌اعتمادی به غرب، ایران را در کنار روسیه در راستای منافع مشترک قرار می‌دهد. از طرفی نگاه منطقه‌گرایی روسیه و اوراسیاگرایی این کشور، زمینه را بر نگاه بیشتر به منطقه و شرق فراهم می‌کند. در واقع، تحرکات آمریکا در آسیای مرکزی و دخالت و سلطه‌گری غرب تفکر روابط گسترده با ایران را بیشتر برای طرف روسی فراهم کرده است؛ ضمن اینکه هر دو کشور روسیه و ایران درگیر تحریم‌های غرب هستند؛ روسیه در حالی در جریان ضمیمه‌کردن شبه جزیره کریمه با تحریم‌های غرب مواجه شد که مخالف تحریم‌ها علیه ایران و خروج آمریکا از برجام نیز بوده است. همچنین از مشوقان اصلی ایران برای عضویت در سازمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان شانگهای و در سوریه نیز متحد تاکتیکی ایران بوده است، از این‌رو نگاه به شرق از جانب روسیه بسیار قوی است و همین عامل می‌تواند زمینه‌ساز روابط گسترده‌ای با ایران باشد؛ به‌عبارتی نارضایتی از هژمونی آمریکا زمینه‌ساز روابط بیشتر ایران و روسیه است. آمریکا که به باور متفکران در باتلاق دمکراسی لیبرال و سرمایه‌داری بیمار، دست و پا می‌زند و دیر یا زود باید به جهان چند‌قطبی رضایت دهد.
منافعی همسو و پایدار
علاوه بر تهدید و تحریم آمریکا و مقابله با نفوذ آن، مقابله با گروه‌های افراطی در‌منطقه، مقابله با تهدیدات نرم منطقه‌ای، مقابله با تروریسم، قاچاق مواد‌مخدر و تمرکز برصلح و ثبات منطقه‌ای از مواردی است که می‌تواند در فهرست منافع موازی ایران و روسیه قابل تحلیل باشد. بنابراین سطحی از روابط دو‌جانبه می‌تواند به حل چالش‌های عمومی منتهی شود. روسیه به خوبی می‌داند که ایران در جایگاه قدرتی بازدارنده می‌تواند سهم زیادی در حل بی‌ثباتی‌های منطقه و مانعی بر سر راه دست‌اندازی‌های آمریکا باشد. هر چند ممکن است سطوح روابط دو‌جانبه در تفسیرهای مختلف نوعی وابستگی تلقی شود اما آنچه واقعیت دارد نگاه رو به جلوی ایران است که می‌تواند در کنار سیاست منطقه‌گرایی روسیه مؤثر و پایدار بماند. روسیه این نکته را به خوبی می‌داند که ایران قدرتمند و بازدارنده امروز می‌تواند در برابر غرب مقابله کند و در کنار انزجار از آن و عدم‌وابستگی به آمریکا زمینه‌ساز پیشرفت‌های بسیاری باشد که همسایگان ایران را ترغیب به همکاری با آن می‌کند.
نگرانی‌های مشترک
منازعات قومی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز و نفوذ آمریکا و اسرائیل در این منطقه همواره مورد بررسی روسیه بوده است. این در حالی است که ایران نیز همواره انزجار خود را از جای پای رژیم صهیونیستی اعلام داشته است. توافقات جمهوری آذربایجان با آمریکا و نفوذ اسرائیل در این منطقه دغدغه مشترک ایران و روسیه است؛ چرا‌که آذربایجان دروازه ورود رژیم صهیونیستی به منطقه خزر است؛ ضمن اینکه رژیم حقوقی دریای خزر و متناسب‌سازی هژمونی بر آن، همواره از چارچوب‌های دغدغه‌‌آفرین در زمینه سیاست انرژی بین 2 کشور است. به‌نظر می‌رسد که با گسترش روابط بین روسیه و ایران در سطح روسای جمهوری و دیدارها، امکان حل مشترک نگرانی‌ها و دغدغه‌ها از روزنه‌های بیشتری قابل حل باشد. به علاوه آنکه کنترل منابع انرژی و تسلط بر منطقه می‌تواند جلوی نفوذ آمریکا را سد و همچنین از نظامی‌شدن منطقه دریای خزر جلوگیری کند.
در همینه زمینه :
