نبض بحران

نمایندگان ترکیه و ارمنستان برای نخستین بار پس از سال2009، رو در روی هم نشستند تا به‌گفته خودشان «بدون هیچ پیش‌شرطی» برای پایان‌دادن به 3دهه تنش گفت‌وگو کنند. وزارت خارجه ترکیه پس از مذاکرات روز جمعه 24دی‌ در مسکو، اعلام کرد که در نخستین دوره از مذاکرات، دو‌کشور همسایه توافق کردند که گفت‌وگوها را برای عادی‌سازی‌ کامل روابط ادامه دهند. دو کشور از ابتدای دهه1990، یعنی زمانی که ارمنستان از اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت، روابط دیپلماتیک نداشته‌اند. روابط دو‌طرف به‌دلیل اختلاف تاریخی بر سر کشتار دسته‌جمعی ارامنه در ترکیه عثمانی مختل شده است. آنکارا با تعریف ارمنستان از کشتار ارامنه به‌عنوان نسل‌کشی مخالف است. ترکیه همچنین طی 3دهه گذشته همیشه از موضع جمهوری آذربایجان در برابر ارمنستان حمایت کرده است. ارمنستان و جمهوری آذربایجان درسال 2020 نیز بر سر منطقه قره‌باغ با هم درگیر شدند که به شکست ارمنستان منجر شد. قبل از نشست مسکو، دوطرف به‌عنوان حسن‌نیت در مورد ازسرگیری پروازها میان ایروان و استانبول توافق کردند. سردار کیلیچ، به‌عنوان نماینده ویژه جمهوری ترکیه و روبن روبینیان، معاون رئیس پارلمان ارمنستان، به‌عنوان نماینده ویژه این کشور در مذاکرات عادی‌سازی‌ روابط با ترکیه معرفی شده‌اند.


3دور مذاکره میان روسیه و غرب به رهبری آمریکا، طی هفته گذشته بی‌نتیجه ماند تا سایه جنگ بیش از پیش بر سر اروپا سنگینی کند. دو‌طرف در ژنو، وین و بروکسل در چارچوب سازوکارهای مختلف بین‌المللی رو در روی هم نشستند تا شاید بتوانند برای بحران شرق اروپا راه چاره‌ای پیدا کنند اما در نهایت این گفت‌و‌گو نیز به رجزخوانی مقامات دوطرف برای یکدیگر منجر شد. مسکو خواستار توقف گسترش پیمان نظامی ناتو به سمت شرق شده و به روند عضویت‌اوکراین به این پیمان معترض است. وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا اما در پایان گفت‌وگو‌ها اعلام کرد که ناتو هرگز مانع عضویت اوکراین در این سازمان نخواهد شد؛ چرا که به‌گفته او این پیمان نظامی، سیاست درهای باز را دنبال می‌کند. یکی از اهداف تصریح شده در قانون اساسی اوکراین پیوستن به ناتو است و همین باعث شده تا روسیه احساس خطر کند.‌روسیه 100هزار نیرو در شمال، شرق و جنوب مرزهای اوکراین مستقر کرده و آمریکا هشدار داده که این نیروها در آستانه حمله به اوکراین هستند. اختلافات امروز، یادآور اختلافات مسکو و غرب در بحبوحه جنگ سرد است. در آن‌ سال‌ها هم اروپا یکی از مهم‌ترین زمین‌‌های رقابت میان دو ابرقدرت غرب و شرق بود.


درست زمانی که تصور می‌شد رهبر کره‌شمالی سیاست‌های خود را تغییر داده و به‌دنبال تمرکز بر احیای اقتصاد کشور است، چند آزمایش موشکی بار دیگر بحران دیرینه در شبه‌جزیره کره را زنده کرد. کیم جونگ اون، 2هفته قبل در سخنرانی خود به مناسبت سال نوی میلادی گفت که هدف کشورش در سال٢٠٢٢، جهش به‌سوی توسعه اقتصادی و بهبود معیشت مردم در «مبارزه میان مرگ و زندگی» است. این سخنرانی که همزمان با دهمین سالگرد به قدرت رسیدن کیم جونگ اون ایراد می‌شد، بسیاری از تحلیل‌گران را به این باور رساند که در سال جدید، پیونگ‌یانگ مسیری تازه را در پیش خواهد گرفت؛ چراکه او معمولا در سخنرانی‌های سال نو رویکرد اصلی دولت در مسائل سیاست خارجی ازجمله تعامل با کره‌جنوبی و آمریکا را مطرح می‌کرد اما امسال سخنرانی‌اش را بر مسائل اقتصادی متمرکز کرد. هفته گذشته اما کره‌شمالی اعلام کرد که با نظارت مستقیم رهبر این کشور یک موشک مافوق‌صوت را آزمایش کرده است. تکنولوژی این موشک تاکنون در اختیار روسیه، چین و آمریکا بوده است. ردگیری و انهدام این نوع موشک‌‌ها به‌دلیل سرعت بالایشان عملا غیرممکن است و همین باعث نگرانی ژاپن، کره‌جنوبی و آمریکا شده است. این سومین موشک مافوق‌صوتی است که ‌از سوی کره‌شمالی آزمایش شده است.


اعتراض‌های خیابانی علیه دولت قزاقستان پس از حدود یک هفته با دخالت نیروهای امنیتی به پایان رسید. این اعتراض‌ها به بهانه گران‌شدن قیمت سوخت آغاز شد اما دلیل اصلی، بحران اقتصادی است که طی سال‌های اخیر زندگی مردم عادی در قزاقستان را فلج کرده است. همزمان با آرام‌شدن اوضاع در خیابان‌های آلماتی و دیگر شهرهای بزرگ قزاقستان، قاسم ژومارت توکایف اعلام کرد که نیروهای روسیه که برای کمک به دولت قزاقستان فراخوانده شده بودند نیز در حال ترک این کشور هستند. بیش از 2هزار سرباز روس در چارچوب پیمان امنیت جمعی که مسکو رهبری آن را به‌عهده دارد، وارد آلماتی شدند و کنترل بخش‌هایی از شهر ازجمله فرودگاه را در دست گرفتند. جز روسیه، کشورهای بلاروس، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان عضو این پیمان هستند. همه این کشورها جزو جمهوری‌های شوروی سابق هستند. این نخستین بار است که اعضای پیمان امنیت جمعی، نیروهای رزمی خود را به خاک یکی از کشورهای عضو اعزام کرده‌اند. پیش از این در جریان درگیری‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان، با درخواست ایروان برای اعزام نیرو موافقت نشده بود. گفته می‌شود دست‌کم 164نفر در ناآرامی‌های قزاقستان کشته شده‌اند. وزارت کشور قزاقستان از بازداشت حدود 10هزار نفر خبر داده است.